Cơ chế luồng xanh: Thêm quyền lựa chọn cho nhà đầu tư

Theo Dự thảo mới nhất đang được hoàn thiện, dự án đầu tư tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu thương mại tự do và khu chức năng trong khu kinh tế có thể sẽ được quyền lựa chọn đăng ký đầu tư theo thủ tục đầu tư đặc biệt (cơ chế luồng xanh). Điều này có nghĩa, sẽ có thêm nhiều quyết định đầu tư có thể bắt tay vào triển khai rất nhanh khi thời gian để hoàn tất các thủ tục liên quan có thể tính bằng tuần, thay vì bằng tháng hay năm như thông thường.

Nhưng mong muốn của nhà đầu tư, doanh nghiệp có lẽ lớn hơn.

Trong các cuộc thảo luận, góp ý Dự thảo Luật Đầu tư (thay thế), thông tin được nhắc đến nhiều là việc các nền kinh tế trong khu vực, như Thái Lan, Indonesia... sẽ sớm sửa pháp luật về đầu tư, để thu hút mạnh dòng đầu tư nước ngoài trong bối cảnh đang có những tác động rất lớn từ chính sách thuế quan của Mỹ và trước những bất ổn địa - chính trị toàn cầu...

Cuộc cạnh tranh về thể chế đầu tư có thể sẽ làm mục tiêu đưa môi trường đầu tư của Việt Nam nằm trong nhóm 3 nước dẫn đầu ASEAN vào năm 2028 của Nghị quyết số 66-NQ/TW (về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới) trở nên áp lực hơn.

Phải nhắc lại, từ đầu năm nay, theo Điều 36a, Luật Đầu tư, nhà đầu tư một số dự án đầu tư thuộc lĩnh vực khoa học, công nghệ đầu tư tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu thương mại tự do và khu chức năng trong khu kinh tế được quyền lựa chọn đăng ký đầu tư theo thủ tục đầu tư đặc biệt.

Với cơ chế này, nhà đầu tư không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thẩm định công nghệ, lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, lập quy hoạch chi tiết, cấp giấy phép xây dựng và các thủ tục để được phê duyệt, chấp thuận, cho phép trong lĩnh vực xây dựng, phòng cháy, chữa cháy. Thay vào đó, nhà đầu tư sẽ cam kết thực hiện các tiêu chuẩn, điều kiện, quy chuẩn kỹ thuật theo quy định của pháp luật liên quan. Đây cũng chính là cơ sở để các cơ quản lý nhà nước thực hiện cơ chế hậu kiểm.

Ngay khi được ban hành, thủ tục này nhận được sự ủng hộ, đồng tình rất lớn của các nhà đầu tư và các ban quản lý các khu công nghiệp, khu kinh tế. Thậm chí, cơ chế luồng xanh đã được các doanh nghiệp, nhà đầu tư ghi nhận là điểm sáng trong dòng chảy pháp luật kinh doanh năm 2024. Nhưng cùng với đó, khát vọng “được áp dụng như luồng xanh” của giới đầu tư tăng cao.

Thông thường, ở từng giai đoạn thực hiện dự án đầu tư, chủ đầu tư sẽ phải thực hiện các thủ tục, xin các loại giấy phép khác nhau cho đến khi dự án đầu tư đi vào vận hành. Ví dụ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư (nếu dự án thuộc trường hợp phải chấp thuận chủ trương) trong giai đoạn chuẩn bị dự án. Nếu dự án có cấu phần xây dựng, chủ đầu tư phải có báo cáo nghiên cứu khả thi được thẩm định; nếu dự án có công nghệ tác động xấu đến môi trường, sẽ phải được cơ quan quản lý về công nghệ thẩm định về công nghệ... Trong trường hợp phải đánh giá tác động môi trường theo pháp luật về môi trường, dự án sẽ phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường được phê duyệt; thủ tục để được giao đất, chuyển mục đích sử dụng đất…

Trong giai đoạn thực hiện dự án, nếu có cấu phần xây dựng, chủ đầu tư phải thực hiện các thủ tục thẩm duyệt thiết kế sau cơ sở, xin giấy phép xây dựng, giấy phép về môi trường; giấy chứng nhận đăng ký chuyển giao công nghệ... Tại giai đoạn kết thúc dự án, đối với một số công trình xây dựng phải thực hiện thủ tục nghiệm thu công trình, nghiệm thu phòng cháy và chữa cháy…

Hành trình trên, nếu thuận lợi, có thể hoàn tất trong vòng khoảng 275 ngày, nhưng theo các doanh nghiệp, thường kéo dài 2-3 năm. Vấn đề là, nhiều dự án trong các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao... dù không thuộc diện được áp dụng cơ chế luồng xanh theo quy định hiện hành, nhưng có cơ sở để kiểm soát và thực hiện cơ chế hậu kiểm tương tự như các dự án đã có tên trong diện được áp dụng. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp đang kỳ vọng mở rộng cơ chế này tới dự án ngoài khu công nghiệp, khi Dự thảo Luật Đầu tư (thay thế) đang đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư với định hướng là thu hẹp phạm vi các dự án phải tuân thủ.

Với nguyên tắc đang được vận dụng trong Dự thảo (tức cơ chế hậu kiểm dần thay thế tiền kiểm), việc mở rộng danh mục được áp dụng luồng xanh là hoàn toàn khả thi.