Báo cáo tài chính quý II và quý III/2009 của nhiều DN có những mức lợi nhuận đột biến. Tuy nhiên, nếu bóc tách một cách cụ thể thì một số DN có lợi nhuận chủ yếu đến từ khoản hoàn nhập dự phòng đầu tư chứng khoán. Trong khi đó, ngành nghề hoạt động kinh doanh chính mới chỉ phục hồi một cách chậm chạp. Với xu hướng TTCK tăng trưởng mạnh trong quý II và quý III, nhiều DN mạnh tay hoàn nhập các khoản dự phòng. Nhưng sự tăng điểm của thị trường cũng đã đuối sức và như vậy, áp lực lợi nhuận sẽ có thể đè nặng lên các đơn vị này trong quý cuối năm.
Không giống như các quý khác trong năm, quý IV là quý mà DN phải công bố đầy đủ thông tin về các khoản thua lỗ cũng như lợi nhuận của mình. Trong quý IV, những khoản đầu tư thua lỗ chưa được trích lập trong năm sẽ đều phải thực hiện. Chỉ số VN-Index đóng cửa phiên 3/11 đã thấp hơn mức điểm trong phiên cuối cùng của tháng 9. Với việc VN-Index có những phiên mất điểm rất mạnh vừa qua, không loại trừ khả năng chỉ số này vào cuối năm sẽ thấp hơn so với mức đóng cửa vào cuối quý III. Do vậy, nhiều DN có thể sẽ phải trích lập dự phòng giảm giá với chứng khoán.
Ví dụ điển hình là SAM, hoạt động kinh doanh chính của Công ty trong 3 quý đầu năm nay gặp khó khăn lớn. Doanh thu bán hàng thấp hơn giá vốn khiến lợi nhuận gộp của SAM đều bị âm. Quý I, lợi nhuận gộp -689 triệu đồng, quý II -5.465 triệu đồng, quý III có lãi 12 tỷ đồng. Lợi nhuận gộp mới chỉ được 6,7 tỷ đồng, nhưng lợi nhuận sau thuế cả 3 quý là hơn 231 tỷ đồng, trong đó phần lớn là do lợi nhuận từ hoàn nhập dự phòng tài chính. Theo báo cáo tài chính quý III/2009, doanh thu hoạt động tài chính cả 3 quý đầu năm đạt 71,9 tỷ đồng, trong khi chi phí tài chính là -186 tỷ đồng. Như vậy, SAM chỉ thực hiện cơ cấu danh mục đầu tư tài chính một phần, còn lại chủ yếu là hoàn nhập dự phòng. Công ty cũng đã có giải thích sự biến động lợi nhuận quý III/2009 là lợi nhuận sau thuế quý II tăng mạnh, chủ yếu do hoàn nhập dự phòng các khoản đầu tư tài chính đã trích lập từ các quý trước. Nhưng khi thị trường đi xuống thì danh mục đầu tư tài chính của SAM sẽ lại biến động mạnh theo thị trường.
Một khía cạch khác trong việc hoàn nhập đầu tư tài chính này là nếu thị trường trải qua một thời gian tích lũy và tăng trưởng chậm thì DN sẽ không có những khoản lợi nhuận kế toán đột biến nữa. Lợi nhuận công bố quý sau sẽ giảm so với quý trước. Và chắc chắn, không cổ đông nào mong muốn công ty mình đầu tư lại có những kết quả kinh doanh không như mong đợi như vậy. Giá cổ phiếu trước đó đã bị đẩy lên quá cao khi công ty hoàn nhập dự phòng lớn thì giờ đây sẽ có thể lại chịu sự bán tháo của các NĐT.
Có lẽ, chỉ khi thị trường suy giảm như hiện nay, NĐT mới thực sự có cơ hội để nhìn nhận lại những DN tốt, cổ phiếu tốt. Đây cũng chính là cơ hội tái cơ cấu danh mục đầu tư đối với những người có cái nhìn dài hạn.
