Với kim ngạch xuất khẩu từ 9 - 11 tỷ USD mỗi năm, ngành thủy sản Việt Nam đang đứng thứ 3 trên bản đồ thủy sản thế giới, chỉ sau Trung Quốc và Na Uy. Tính đến cuối tháng 8/2025, xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 7,3 tỷ USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước.
Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Vasep (Vasep) dự báo đến quý IV, xuất khẩu ngành thủy sản có thể đạt mốc 10 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ.
Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam năm 2025 ngày 26/09, bà Tô Thị Tường Lan, Phó Tổng thư ký Vasep đánh giá, đây là con số tích cực trong bối cảnh thương mại toàn cầu gặp nhiều biến động trong năm qua.
Tại thị trường Mỹ, ngành thuỷ sản Việt Nam ngoài việc phải chịu mức thuế đối ứng cao, còn phải chịu tác động của Đạo luật Bảo vệ Động vật Có Vú Biển (MMBA). Mỹ tuyên bố Việt Nam có 12 ngành nghề chưa tương thích hoàn toàn với quy định của họ, gây trở ngại cho xuất khẩu nhiều loại quan trọng như cá ngừ, ghẹ, cá thu vào thị trường này. Chưa kể, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp (dù mang tính kỹ thuật) cũng đã tạo cú sốc lớn cho ngành tôm với mức thuế lên tới trên 55%
Tại thị trường châu Âu, vấn đề thẻ vàng IUU đã bước sang năm thứ tám và đến nay vẫn chưa có dấu hiệu được gỡ bỏ. Đây là yếu tố tạo áp lực rất lớn lên ngành thủy sản.
“Dù mục tiêu xuất khẩu 10 tỷ USD trong năm nay có thể đạt được, nhưng những tác động tiêu cực nhiều khả năng sẽ ảnh hưởng rõ nét hơn trong năm 2026”, bà Lan cho biết.
Do đó, sau thời gian dài tập trung cho xuất khẩu và cảm nhận thấy thách thức tại các thị trường ngày càng lớn, ngành thuỷ sản đang tính tới việc mở rộng và chinh phục lại thị trường nội địa.
Theo số liệu từ Bộ Công Thương, quy mô thị trường trong nước đạt khoảng 1 tỷ USD, nhưng thủy hải sản nhập khẩu đã chiếm 40%. Thực tế, rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam dù đã có chỗ đứng trên thị trường quốc tế, nhưng lại khó cạnh tranh trên sân nhà.
Tuy nhiên, nội địa vẫn là thị trường giàu tiềm năng chờ khai phá với hơn 100 triệu dân, mức tiêu thụ thủy sản bình quân đạt 35 – 38 kg/người/năm. Đặc biệt, tầng lớp trung lưu - nhóm tiêu dùng có nhu cầu cao về sản phẩm chất lượng, an toàn và truy xuất được nguồn gốc, đang gia tăng nhanh chóng. Đây chính là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp thủy sản, vốn có thế mạnh từ kinh nghiệm xuất khẩu, quay trở về phục vụ người tiêu dùng trong nước với các sản phẩm đạt chuẩn quốc tế.
Nhưng bà Tường Lan cho biết, khai thác thị trường nội địa trên thực tế không hề dễ dàng như suy nghĩ ban đầu. Hiện tại, ý thức về an toàn thực phẩm của người tiêu dùng trong nước chưa cao, trong khi thị trường lại rất nhạy cảm về giá.
“Người mua thường ưu tiên giá rẻ mà ít quan tâm đến tiêu chuẩn sản xuất hay mức độ an toàn thực phẩm, tạo thách thức lớn cho doanh nghiệp thủy sản khi muốn mở rộng thị phần. Chưa kể, mạng lưới phân phối tại nội địa cũng hoàn toàn khác so với mô hình xuất khẩu truyền thống của doanh nghiệp”, bà Lan nói.
Dù vậy, khó khăn không làm chậm xu hướng này. Bà Lan dẫn chứng, tại TP. HCM – nơi không có vùng nguyên liệu, nhiều doanh nghiệp thủy sản đã tiên phong quay về thị trường nội địa và đạt kết quả tích cực. Sản phẩm thủy sản đã có mặt ở các siêu thị lớn như Lotte, Aeon Mall, Bách Hóa Xanh và được đánh giá là nhóm hàng giàu tiềm năng trong chuỗi cung ứng thực phẩm trong nước.
Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, xu hướng ưu tiên thực phẩm sạch và các chính sách hỗ trợ “nông – ngư nghiệp xanh” cũng tạo ra cơ hội cho doanh nghiệp thủy sản Việt.
Phía Vasep khuyến khích, doanh nghiệp cần tập trung vào các đô thị lớn như Hà Nội, TP. HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ và các khu công nghiệp, khu dân cư có thu nhập trung bình – cao. Ba nhóm khách hàng mục tiêu chính nên hướng tới là: gia đình trẻ (cần sản phẩm tiện lợi, dễ chế biến, có thể mua online); khách hàng công sở (quan tâm tới combo, suất ăn chế biến sẵn) và nhà hàng – khách sạn (HORECA) là nhóm mua sỉ, ưu tiên nguồn nguyên liệu sạch và cấp đông.
Bên cạnh đó, chiến lược nội địa phải gắn với câu chuyện thương hiệu và truy xuất nguồn gốc. Dù sản phẩm giá rẻ đang được ưa chuộng, nhưng nhiều người tiêu dùng vẫn sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm “có câu chuyện” và minh bạch về nguồn gốc. Công cụ như QR Code, hệ thống ERP hoặc các giải pháp như iCheck Trace cần được áp dụng để tạo niềm tin và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
