Câu chuyện thứ nhất
Báo ĐTCK nhận được phản ánh của một NĐT về việc CTCK không tuân thủ những quy định trong bản hợp đồng "hợp tác kinh doanh chứng khoán". NĐT kể trên sở hữu 10.000 cổ phiếu và đem cầm cố để được CTCK cho vay 200 triệu đồng. Nhưng trong hợp đồng lại thể hiện nội dung: NĐT và CTCK cùng bỏ tiền vào để mua 10.000 cổ phiếu kể trên. Không biết do vô tình hay cố ý, trong hợp đồng không ghi cụ thể giá cổ phiếu xuống đến ngưỡng nào thì CTCK được phép bán ra để thu hồi vốn cũng như đảm bảo chi phí kinh doanh. Vì thế, khi công ty tự động bán ra cổ phiếu ở mức giá còn an toàn với khoản vay đã gây bức xúc cho NĐT.
NĐT này cho biết, ông không nhận được thông báo về việc yêu cầu nộp thêm tiền để đảm bảo giá trị khoản vay cũng như những thỏa thuận trước khi xử lý số cổ phiếu trên từ phía CTCK. Tuy nhiên, trong hợp đồng lại chỉ ghi chung chung: giá trị cổ phiếu luôn luôn đảm bảo bằng hoặc cao hơn giá trị khoản vay, nếu sát ngưỡng thì CTCK sẽ tự động xử lý.
Phân định đúng sai của sự việc này đến nay chưa ngã ngũ nhưng có thể thấy, CTCK đã "lách luật" để thực hiện việc cho vay đầu tư chứng khoán. Với danh nghĩa là "hợp đồng hợp tác kinh doanh" nhưng thực chất, CTCK chỉ cho vay tiền và mọi rủi ro đẩy hết cho NĐT. CTCK không có chức năng tín dụng là điều pháp luật đã khẳng định. Tuy nhiên, nhằm tăng tính thanh khoản, giao dịch sôi động để thu phí, không ít CTCK đã lách luật để triển khai. "Nếu có một quy định rõ ràng về việc CTCK được phép cầm cố cổ phiếu thì tôi đã không vướng vào hệ lụy trên", NĐT này nói.
Câu chuyện thứ hai
Thị trường bất ngờ tăng mạnh vào ngày 14/8 sau thông tin giảm giá xăng dầu và nới biên độ dao động giá trên cả hai sàn chứng khoán. Nhiều NĐT chuyên nghiệp, mặc dù "ăn ngủ" với thị trường vẫn trở tay không kịp. Tuy nhiên, họ không phải đứng ngoài cuộc chơi bởi vẫn có thể sở hữu cổ phiếu, nhất là cổ phiếu "hot" bằng cách giao dịch thỏa thuận ở một mức giá cao hơn. Theo quy định, dù mua bán theo hình thức thỏa thuận hay báo giá thì giá cổ phiếu cũng không thể vượt quá biên độ cho phép của UBCK. Vậy nhưng, để mua được cổ phiếu (do kỳ vọng mức giá sẽ cao hơn), NĐT chấp nhận trả giá cao hơn rất nhiều, thậm chí bằng hàng chục phiên lên trần liên tiếp. "Một mình NĐT thì không thể làm được điều này, mà phải có sự trợ giúp của nhân viên CTCK. Họ sẽ là cầu nối để tìm người bán và người mua cũng như tiến hành thủ tục chuyển nhượng", một NĐT tại CTCK Sacombank nói và cho biết, không ít người đang góp sức biến TTCK thành "chợ đen" khi thực hiện các giao dịch không minh bạch.
Theo tìm hiểu của ĐTCK, khi CTCK làm thủ tục cho NĐT, giá khớp lệnh vẫn là giá trong biên độ cho phép của UBCK, còn khoảng chênh lệch là do người mua trả cho người bán. Cách giao dịch thỏa thuận với mức giá cao hơn rất nhiều này khiến NĐT muốn mua cổ phiếu ở mức giá quy định sẽ không mua được.
Bên cạnh đó, theo quy định thì chỉ giao dịch 20.000 cổ phiếu trở lên mới có thể thực hiện thỏa thuận. Vì thế, NĐT giao dịch thỏa thuận lô nhỏ (dưới 20.000 cổ phiếu) đành viết tay với nhau. Cách làm này hết sức rủi ro cho người mua vì không có sự bảo vệ của pháp luật.
Thay lời kết
Từ hai câu chuyện trên cho thấy đang xuất hiện những nhu cầu có thực trên thị trường mà pháp luật chưa cho phép. Ở câu chuyện thứ nhất là nhu cầu về việc cho phép CTCK cầm cố cổ phiếu nhằm giúp NĐT có thêm đòn bẩy tài chính, tạo thanh khoản cho thị trường. Ở câu chuyện thứ hai là nhu cầu về các công cụ tài chính phái sinh như hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn hay hợp đồng quyền chọn... nhằm giúp NĐT có thể chủ động cơ cấu danh mục đầu tư cũng như nguồn tiền.
Chưa biết bao giờ UBCK mới cho phép triển khai các dịch vụ kể trên nhưng dù muốn hay không, với cách lách luật hiện nay, các dịch vụ này vẫn đang tồn tại. Để bảo vệ lợi ích NĐT cũng như giúp TTCK phát triển lành mạnh, minh bạch, cần luật hóa những vấn đề đã diễn ra trong thực tiễn dưới hình thức "ngầm".
