12 điểm mới của Luật Việc làm (sửa đổi)
Sáng nay, 16/6, với 455/459 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Việc làm (sửa đổi). Luật có 8 chương, 55 điều. So với Luật hiện hành, dự thảo Luật có 12 nhóm điểm mới.
Thứ nhất, bổ sung quy định về việc nhà nước có chính sách hỗ trợ tạo việc làm, tự tạo việc làm, chuyển đổi việc làm; quy định chính sách khuyến khích phát triển kỹ năng nghề, tạo việc làm trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh.
Thứ hai, sửa đổi quy định về nguồn vốn cho vay giải quyết việc làm nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của pháp luật, góp phần tăng cường nguồn vốn và nâng cao hiệu quả cho vay giải quyết việc làm, chuyển nguồn Quỹ quốc gia về việc làm thành nguồn ngân sách trung ương cấp cho Ngân hàng Chính sách xã hội để làm nguồn vốn cho vay giải quyết việc làm.
Thứ ba, mở rộng đối tượng vay vốn hỗ trợ đi làm việc ở nước ngoài tạo cơ hội cho tất cả người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng có cơ hội tiếp cận nguồn tín dụng ưu đãi; giao Chính phủ căn cứ vào tình hình kinh tế - xã hội và yêu cầu cho vay vốn giải quyết việc làm để quyết định mở rộng đối tượng được vay với mức lãi suất thấp hơn khi vay vốn hỗ trợ tạo việc làm, duy trì, mở rộng việc làm và vay vốn hỗ trợ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; bổ sung chính sách hỗ trợ giải quyết việc làm cho người lao động là người cao tuổi.
Thứ tư, quy định trong trường hợp khủng hoảng, suy thoái kinh tế, thiên tai, hỏa hoạn, địch họa hoặc dịch bệnh nguy hiểm, căn cứ tình hình thực tế và kết dư Quỹ bảo hiểm thất nghiệp, Chính phủ quy định việc giảm mức đóng bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ bằng tiền hoặc các hỗ trợ khác.
Thứ năm, bổ sung quy định về đăng ký lao động và cơ sở dữ liệu về người lao động nhằm quản lý nguồn lao động; xây dựng và hoạch định các chính sách về việc làm; bảo đảm công khai, minh bạch trong quản lý nhà nước về việc làm; bổ sung quy định về hệ thống thông tin thị trường lao động và việc khai thác hệ thống thông tin thị trường lao động nhằm tháo gỡ vướng mắc về thông tin thị trường lao động theo quy định của Luật Việc làm hiện hành.
Thứ sáu, quy định chỉ doanh nghiệp có giấy phép hoạt động dịch vụ việc làm và bảo đảm các điều kiện theo quy định của pháp luật về thương mại điện tử mới được hoạt động kinh doanh dịch vụ việc làm theo phương thức thương mại điện tử.
Thứ bảy, mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp đối với: Người lao động có giao kết hợp đồng lao động xác định thời hạn từ 01 tháng trở lên (hiện nay từ 03 tháng trở lên); Người làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thấp nhất, bảo đảm thống nhất với Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024; Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã có hưởng tiền lương.
Thứ tám, quy định mức đóng bảo hiểm thất nghiệp theo hướng linh hoạt: Người lao động đóng tối đa bằng 1% tiền lương tháng; người sử dụng lao động đóng tối đa bằng 1% quỹ tiền lương tháng của những người lao động đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp; nhà nước hỗ trợ tối đa 1% quỹ tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của những người lao động đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp và do ngân sách trung ương bảo đảm.
Thứ chín, quy định người sử dụng lao động được giảm tiền đóng bảo hiểm thất nghiệp thuộc trách nhiệm của người sử dụng lao động phải đóng cho người lao động là người khuyết tật trong thời gian không quá 12 tháng khi tuyển mới và sử dụng người lao động là người khuyết tật.
Thứ mười,quy định quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp; giao Chính phủ quy định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong việc thực hiện bảo hiểm thất nghiệp; bổ sung quy định về quyết toán chi tổ chức và hoạt động bảo hiểm thất nghiệp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý thực hiện bảo hiểm thất nghiệp trong dự thảo Luật.
Ngoài ra, Luật cũng bổ sung quy định về khiếu nại, tố cáo về bảo hiểm thất nghiệp và bổ sung một số loại lệ phí vào Danh mục phí, lệ phí ban hành kèm theo Luật Phí và lệ phí: Lệ phí cấp giấy chứng nhận hoạt động đánh giá kỹ năng nghề quốc gia; Lệ phí cấp chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia.
Không nâng mức hưởng bảo hiểm thất nghiệp
Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) trước giờ bấm nút, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, có ý kiến đề nghị nâng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng tháng lên tối thiểu 65% và cho phép Chính phủ điều chỉnh tăng lên tối đa 75% trong trường hợp khủng hoảng kinh tế, dịch bệnh quy mô lớn. Có ý kiến đề nghị tăng mức hưởng lên 70% nhưng không quá 05 lần mức lương tối thiểu vùng và cứ mỗi 06 tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp thì được hưởng thêm 01 tháng trợ cấp thất nghiệp nhưng tối đa không quá 12 tháng.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát và thấy rằng việc Quỹ bảo hiểm thất nghiệp kết dư thời gian qua chủ yếu được tích lũy từ giai đoạn trước, do được Ngân sách nhà nước hỗ trợ hằng năm, khi đó, số đối tượng thụ hưởng các chế độ còn ít. Nhưng từ năm 2020 đến nay thì số thu và chi bảo hiểm thất nghiệp hằng năm là cân bằng nhau.
Theo kinh nghiệm của các quốc gia thực hiện thành công chính sách bảo hiểm thất nghiệp hoặc bảo hiểm việc làm (Canada, Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan…) và quy chuẩn quốc tế về bảo hiểm thất nghiệp thì mức trợ cấp thất nghiệp không ít hơn 45% của thu nhập trước đó hoặc không ít hơn 45% của tiền lương tối thiểu theo quy định hoặc của tiền lương của người lao động bình thường nhưng không ít hơn mức sống cơ bản tối thiểu; thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp tối thiểu là 12 tuần (03 tháng) trong thời kỳ 12 tháng.
Ngoài ra, Bộ luật Lao động quy định trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc chi trả trợ cấp thôi việc cho người lao động đã làm việc thường xuyên từ đủ 12 tháng trở lên (mỗi năm làm việc được trợ cấp ½ tháng tiền lương (50% mức tiền lương)) và trợ cấp mất việc làm cho người lao động đã làm việc thường xuyên cho mình từ 12 tháng trở lên (mỗi năm làm việc trả 01 tháng tiền lương (100% mức tiền lương)) nhưng ít nhất phải bằng 02 tháng tiền lương (tối thiểu 200% mức tiền lương).
Mức hưởng là 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp trong 03 tháng tương đối phù hợp với thông lệ quốc tế và các mức trợ cấp mà người lao động được nhận khi mất việc làm theo quy định hiện hành. Mức này bảo đảm cho người lao động giảm bớt khó khăn, ổn định cuộc sống trong thời gian thất nghiệp cho tới khi tìm được việc làm mới; phù hợp với nguyên tắc đóng - hưởng và khả năng cân đối thu chi của Quỹ bảo hiểm thất nghiệp.
Do vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ nguyên mức 60% như hiện tại.
Liên quan đến Quỹ bảo hiểm thất nghiệp, có ý kiến đề nghị bổ sung nguyên tắc sử dụng kết dư Quỹ bảo hiểm thất nghiệp theo hướng ưu tiên hỗ trợ người lao động đào tạo lại, chuyển đổi nghề, hỗ trợ khẩn cấp khi xảy ra khủng hoảng kinh tế. Đồng thời, có ý kiến đề nghị xây dựng cơ chế cảnh báo sớm mất cân đối quỹ để bảo đảm tính bền vững của quỹ trước các biến động kinh tế lớn. Có ý kiến đề nghị giao Chính phủ quy định chi tiết về Quỹ bảo hiểm thất nghiệp.
UBTVQH cho rằng, việc kết dư Quỹ bảo hiểm thất nghiệp chủ yếu được tích lũy từ giai đoạn trước đây do được Ngân sách nhà nước hỗ trợ hằng năm, khi đó, số đối tượng thụ hưởng các chế độ còn ít. Nhưng từ năm 2020 đến nay thì số thu và chi bảo hiểm thất nghiệp hằng năm là cân bằng nhau.
Để tăng cường hỗ trợ người lao động, người sử dụng lao động trong các bối cảnh đặc biệt, dự thảo Luật đã giao Chính phủ quy định việc giảm mức đóng, hỗ trợ bằng tiền hoặc các hỗ trợ khác trong trường hợp khủng hoảng, suy thoái kinh tế, thiên tai, hỏa hoạn, địch họa hoặc dịch bệnh nguy hiểm, căn cứ tình hình thực tế và kết dư Quỹ bảo hiểm thất nghiệp.
Quỹ bảo hiểm thất nghiệp là quỹ ngắn hạn, hằng năm, Chính phủ đều có báo cáo Quốc hội về tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm thất nghiệp, tình hình quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm thất nghiệp. Trên cơ sở đó, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định giao dự toán thu, chi bảo hiểm thất nghiệp hằng năm và đã tính đến các yếu tố ảnh hưởng đến việc cân đối quỹ. Đây chính là những cơ chế hữu hiệu để cảnh báo sớm tình trạng mất cân đối quỹ.
