Áp lực tăng giá hàng ngày
Với điều kiện thu nhập còn ở mức trung bình thấp, việc nhiều mặt hàng thiết yếu như xăng dầu, gas, sữa cho trẻ em… leo thang về giá đã gây khó khăn cho phần lớn các hộ gia đình Việt Nam. Theo các chuyên gia, bất cứ một chuyển động đột ngột nào về giá mà không thể dự báo trước được còn gây những ảnh hưởng tiêu cực đến người tiêu dùng, người bán lẻ, nhà sản xuất và thậm chí là cả một số ngành, nghề.
Đầu tháng 4/2014, Công ty nghiên cứu thị trường Epinion (Đan Mạch) vừa thực hiện một khảo sát về suy nghĩ và hành vi của người tiêu dùng tại Việt Nam nếu có sự thay đổi về giá bán lẻ các sản phẩm nước giải khát có gas không cồn (NNCGKC).
Cuộc khảo sát do Epinion thực hiện với sự tham gia của trên 600 đối tượng, tuổi từ 15 đến 49, phân bổ tại 2 khu vực Hà Nội và TP.HCM (bao gồm cả thành thị và khu vực ngoại thành). Có tới 43% số người tham gia có mức thu nhập dưới 7,5 triệu đồng/ tháng và tới 80% số người được hỏi cho biết, đã sử dụng nước ngọt có gas trong 3 tháng trở lại.
Điều đáng chú ý là, khi người tiêu dùng đồng thuận rằng, cơ cấu giá nếu buộc phải thay đổi theo hướng tăng lên (trong trường hợp này là 10%) sẽ gây ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp, người tiêu dùng, và nhà bán lẻ. Đa số cũng xác nhận, sẽ chuyển sang sử dụng những sản phẩm nước giải khát đồng dạng khác.
Có 80% người trả lời lo ngại rằng, nhu cầu tiêu dùng hàng ngày của mình sẽ mất đi một lựa chọn trong tầm chi trả.
Mất cơ hội lựa chọn hợp lý
Có tới 60% người được hỏi đã đồng ý với nhận định, nước ngọt có gas nếu phải tăng giá sẽ tác động tới toàn bộ ngành công nghiệp này. Lý do được nêu ra là, do nhu cầu tiêu thụ nước giải khát có thể giảm, dẫn đến doanh thu toàn ngành nước giải khát sẽ sụt giảm theo.
Khoảng 74% số người được phỏng vấn cho rằng, đối tượng thu nhập thấp sẽ chịu thiệt thòi nhiều hơn, bởi việc nước ngọt có gas bị áp thuế do túi tiền eo hẹp của nhóm đối tượng này, nên phần trăm tăng (ở mức tăng giá 10%) so với tổng thu nhập của họ sẽ có sự chênh lệch rõ rệt hơn so với nhóm thu nhập cao.
Con số 74% cũng là tỷ lệ đồng thuận khi cho rằng, các hộ kinh doanh nước ngọt có gas bán lẻ, như tiệm tạp hoá, gánh rong sẽ chịu ảnh hưởng khi lượng cầu cho mặt hàng này giảm.
Cũng cần lưu ý rằng, trong số 600 người được hỏi, 40% xác nhận rằng họ thường mua nước giải khát có gas tại các kênh bán lẻ truyền thống.
Như vậy, người tiêu dùng lo ngại mức tăng giá 10%, kéo theo sự tăng giá của sản phẩm, sẽ tác động tới mọi thành phần kinh tế - xã hội, từ doanh nghiệp, người bán lẻ, đến người tiêu dùng, đặc biệt là người tiêu dùng thu nhập thấp.
Không giống như rượu, bia, thuốc lá, hay các hàng hoá xa xỉ, người tiêu dùng đại chúng nhận thức rõ nhu cầu của mình đối với một sản phẩm phổ thông như nước ngọt có gas.
Có 73% người trả lời chọn giải pháp chuyển sang sử dụng nước ngọt thay thế, như nước tăng lực, trà uống liền, sữa hộp, nước hoa quả... Đây là điều dễ hiểu, do về nguyên tắc, khi một mặt hàng tiêu dùng đại trà có biến động về giá cả, ở đây là NNCGKC tăng giá 10%, thì phần đông người tiêu dùng sẽ chọn giải pháp dịch chuyển sang các mặt hàng thay thế không bị tăng giá để cân bằng chi tiêu.
Điều cần phải nói thêm là, đa số các sản phẩm thay thế đều có hàm lượng đường (năng lượng) tương đương hoặc thậm chí cao hơn nước giải khát có gas.
Trường hợp tăng giá nước ngọt có gas cũng sẽ làm tăng mức tiêu dùng của các loại thức uống khác không tăng giá, đồng nghĩa với việc sản lượng nước ngọt có gas giảm. Hệ quả kéo theo là nguồn thu từ thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ giảm theo.
Tuy nhiên, cơ quan thuế có thể phải đối mặt với khả năng thất thu thuế từ các sản phẩm thay thế nước ngọt có gas không cồn, khi doanh thu tăng do được lợi từ việc người tiêu dùng chuyển sang sử dụng những các sản phẩm thay thế nước ngọt có gas, nhưng lại không nằm trong diện bị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt.
Cho tới nay, việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt10% lên nước ngọt có gas không cồn vẫn đang trong giai đoạn lấy ý kiến trong tổng thể Dự thảo Luật thuế Tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, bổ sung. Sự quan ngại của người tiêu dùng về chi phí gia tăng, kéo tụt sự phát triển, hay không dễ dàng tăng nguồn thu như cơ quan soạn thảo lạc quan cũng là những điều có lý.
Bởi vậy, các chuyên gia cũng cho rằng, để luật được sửa đổi, bổ sung phù hợp với thực tế và đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng, ban soạn thảo cần có sự nghiên cứu đầy đủ, toàn diện hơn. Đặc biệt, cần thận trọng trước khi quyết định áp thuế TTĐB đối với những sản phẩm thông thường đang được đông đảo người dân sử dụng một cách đại trà, và tiêu thụ chủ yếu qua các kênh bán lẻ truyền thống.
