Việc Trung tâm Lưu ký (VSD) nâng cấp hệ thống để đáp ứng "yêu cầu" quản lý số dư đến từng tài khoản (TK) đối với dân trong nghề thực ra không có gì mới.
Tôi nhớ năm 2000, anh Cao Duy Đông, hồi đó là Phó phòng Lưu ký - Đăng ký - Thanh toán bù trừ tại TTGDCK TP. HCM (tiền thân của VSD sau này), đã nói chuyện quản lý đó về lý thuyết là làm được, vấn đề chỉ là công nghệ.
Và một điều nữa ít ai để ý là cho dù hệ thống giao dịch (HTGD) tuy dùng của nước ngoài, nhưng hệ thống lưu ký (HTLK) lại 100% trong nước tự xây dựng (cả FPT và VDC tham gia lúc này hay lúc khác).
Tuy nhận được nhiều tư vấn từ Hàn Quốc, nhưng tự xây thì vẫn gặp nhiều hạn chế. Front office và back office không được đầu tư đồng bộ, nên nảy sinh khá nhiều vấn đề, thậm chí có vấn đề còn tồn tại cho đến ngày nay, ví dụ như chuyện bán khống và chu kỳ thanh toán T+3.
Như những lần nói về VSD trước đây, theo tôi hiểu cải tiến từ T+3 lên T+2 cho dù là một bước tiến, nhưng nó sẽ vẫn đẻ ra "nạn" T+1, thậm chí T0, T- (bán khống) mà CTCK dành cho khách VIP. Nay khi VSD có thể quản lý đến từng TK hàng ngày, đó mới thực sự là bước tiến lớn.
Với hệ thống này, những công ty nào khách hàng bán khống sẽ phải dùng TK ma, lối nói chung cho những TK mà khách hàng đó không đứng tên để bán.
CTCK có thể bán trên TK tự doanh, thậm chí bán liều trên TK thứ ba của khách hàng nào đó có đủ lượng cổ phiếu đó cho bán khống (mà không đẩy thông tin cho khách hàng đó biết và không lưu vết trên tài khoản để khách hàng đó không biết), nhưng điều đó vẫn tạo ra rủi ro cho chính CTCK trong việc quản lý được các giao dịch loại này.
Tôi chỉ chưa rõ sau này, nếu UBCK cho phép khách hàng cùng mua cùng bán trên cùng 1 TK, nhưng vẫn cấm bán khống thì VSD có quản được tình trạng bán trước, mua sau hay không? Đây cũng là vấn đề cần được VSD làm rõ.
Việc quản lý đến từng TK cũng có một cái rất hay là nó theo dõi được giao dịch của các vị "tai to, mặt lớn" trong HĐQT, ban giám đốc hay cổ đông lớn của các công ty niêm yết.
Từ trước đến giờ, tôi biết là có khá nhiều vị có giao dịch, nhưng không hề có báo cáo, và chỉ bẽn lẽn nói một câu: "Sơ ri, anh quên" khi Phòng Giám sát của Sở hỏi thăm, nhắc nhở.
Trước giờ theo dõi những vụ đó cũng được, nhưng rất mất công và thường phải theo kiểu được báo mới theo dõi, còn giờ máy tính nó lo, khỏe và đố ai dám dối (tất nhiên không dối được với VSD, còn có dối được với công chúng hay không thì không biết, vấn đề nhạy cảm lắm).
Những kẻ ưa thích ăn bám số liệu như tôi đang mong chờ ai đó như VSD hay Sở hàng tháng định kỳ ra các báo cáo như nước ngoài họ làm, trong đó thống kê những lực lượng nào giao dịch trên TTCK, ai bán ai mua.
Hẳn mọi nhà đầu tư đều thấy trong rất nhiều báo cáo tài chính công ty niêm yết có các khoản mục đầu tư tài chính ngắn hạn hoặc/và dài hạn rất lớn, nhưng mấy khi rõ là đầu tư vào đâu và từ khi nào.
Ngoài ra, hiện nay chúng ta cũng mới chỉ biết xuôi: cổ phiếu ngành nào được mua nhiều, ngành nào bị bán ra, ngành nào tăng giá, ngành nào mất giá, nhưng chúng ta chưa có thống kê ngược lại, ví dụ như tháng qua, khối ngân hàng hay bảo hiểm mua cổ phiếu ngành nào (đầu tư tài chính), hay tự doanh các CTCK mua cổ phiếu ngành nào, bán ngành nào, quy mô mua bán ròng ra sao…
Đang có nhiều người nói là VSD sẽ trở thành một trung tâm quyền lực ngầm, do sở hữu lượng thông tin về tất cả nhà đầu tư. Thực tình, tôi nghĩ điều đó không sai, vì VSD có hệ thống dữ liệu tập trung nhất, bài bản nhất, nhưng tôi vẫn hâm mộ quyền lực (không ngầm) của HOSE hơn. Nhất là nếu sau này HOSE hợp nhất với HNX (giả thử thành VSX) thì cả VSD và VSX sẽ có lượng thông tin gần như là giống nhau và VSX sẽ hơn nhờ 1 chữ: realtime. Chính cái chữ này mới hấp dẫn hacker và những kẻ muốn lũng đoạn thị trường thuê hacker.
Nhưng nói gì thì nói, cả VSD và cả các Sở vẫn phải gắng chống hacker. Không thể so đo chuyện ai quan trọng hơn ai để mà khinh thường chuyện này.
