Tựa sức mình

Cuộc điều tra cảm nhận về môi trường kinh doanh năm nay do Diễn đàn DN (Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Công ty Tài chính quốc tế - IFC) thực hiện nhận được sự hưởng ứng của 254 DN, tăng 10% so với năm 2007. Cảm nhận chung của các DN tham gia cuộc điều tra là những thách thức bên ngoài và cả nội tại nền kinh tế đã thực sự tác động đến hoạt động kinh doanh. Nếu như lấy thang điểm tốt nhất là 4 thì năm 2008, môi trường kinh doanh được "chấm" thấp hơn nhiều so với năm ngoái (1,9 điểm so với 2,7 điểm). Năm 2007, chỉ có 5,3% DN tham gia điều tra đánh giá môi trường kinh doanh ở mức kém thì năm 2008, tỷ lệ này lên tới 30%.

Trong các chỉ số đánh giá, tiếp cận thông tin đạt điểm tốt nhất, cơ sở hạ tầng đạt điểm kém nhất. Những lĩnh vực mà DN đánh giá kém nhất đồng thời cũng là những vấn đề cần phải cải thiện nếu Việt Nam muốn duy trì tính cạnh tranh của nền kinh tế, bao gồm cơ sở hạ tầng, bảo vệ sở hữu trí tuệ, hệ thống tòa án, hiệu quả của dịch vụ hành chính, nguồn cung lao động có tay nghề… Tuy nhiên, cũng có đến gần một nửa DN ghi nhận có sự tiến bộ trong thủ tục hành chính và gia nhập thị trường, phản ánh nỗ lực không ngừng của Chính phủ trong lĩnh vực này, đặc biệt là việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong việc thành lập DN thông qua cơ chế một cửa trong khâu đăng ký kinh doanh.

Xét trong điều kiện kinh tế không thuận lợi, tỷ lệ DN trả lời không có kế hoạch mở rộng hoạt động kinh doanh trong 3 năm tới tăng hơn gấp đôi so với kết quả điều tra của năm 2007 (22% trong năm 2008 so với 10% trong năm 2007). Điều đó cho thấy rõ ràng rằng, điều kiện kinh tế khó khăn của năm 2008 đã có những ảnh hưởng tiêu cực tới triển vọng phát triển của khối tư nhân. Đặc biệt, những yếu tố vẫn được xem như thuận lợi cho hoạt động kinh doanh ở Việt Nam (ví dụ, lao động cạnh tranh và nhiều cơ hội xuất khẩu) không còn quá hấp dẫn. Chỉ có khoảng 20% DN ghi nhận nguồn lao động rẻ và cơ hội xuất khẩu là lý do mở rộng kinh doanh.

Về những biện pháp cơ quan quản lý cần thực hiện nhằm thiết lập môi trường kinh doanh tốt hơn cho năm 2009, cải thiện soạn thảo luật lệ là lĩnh vực phần lớn DN đề xuất (46%). Điều này phản ánh mối quan ngại ngày càng tăng về sự không rõ ràng và thiếu thực tiễn của luật lệ, tạo điều kiện cho việc diễn giải pháp luật tùy tiện và các hoạt động trục lợi, nhũng nhiễu; vì vậy, đa số DN mong muốn nâng cao tính rõ ràng, minh bạch của môi trường pháp lý. Tuy nhiên, với DN nước ngoài thì mối quan tâm lớn nhất của họ vẫn là cải thiện cơ sở hạ tầng - một nội dung đã được đề cập tại nhiều diễn đàn DN lần trước. Phải chăng, DN nước ngoài thường có quy mô lớn hơn và tham gia vào các hoạt động xuất nhập khẩu nhiều hơn, do vậy chất lượng cơ sở hạ tầng yếu kém như thiếu hụt điện năng, tắc nghẽn cảng biển gây hậu quả nặng nề hơn cho các DN nước ngoài so với DN trong nước?

Mặc dù vậy, cuộc khảo sát cũng cho thấy, DN trước những thách thức to lớn của nền kinh tế đang cố gắng chống đỡ bằng các biện pháp khắc phục linh hoạt. Hầu hết DN cho hay sẽ tập trung vào các nguồn lực sẵn có để duy trì các lĩnh vực kinh doanh chính và các thị trường quen thuộc, đồng thời giảm các khoản chi phí và thu hẹp quy mô kinh doanh.

Một điểm khá thú vị là hầu hết DN đều có tâm lý dựa vào sức mình là chính để vượt qua khó khăn. Bên cạnh đó, cả DN trong và ngoài nước đều lạc quan hơn về môi trường kinh doanh những năm sắp tới, thể hiện mức xếp hạng cao hơn cho năm 2009 và mức xếp hạng của giai đoạn 2010 - 2011 đã quay trở lại mức lạc quan của năm 2007. Điều này chứng tỏ đa số DN vẫn tin trưởng vào khả năng Việt Nam sẽ vượt qua thách thức, bình ổn kinh tế vĩ mô, thể hiện qua tỷ lệ DN có kế hoạch mở rộng kinh doanh trong thời gian 3 năm tới vẫn chiếm đến 78% số DN được tham vấn.