Các đội thi đang trình bày ý tưởng về giảm rác thải nhựa.
Lễ tổng kết và trao Giải thưởng Chương trình Đổi mới sáng tạo về nhựa năm 2025 đã diễn ra tại Hà Nội, với sự tham dự của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ông Lê Công Thành, Trưởng Đại diện Thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam, bà Ramla Khalidi, cùng đại diện các cơ quan trung ương, tổ chức quốc tế, cơ quan ngoại giao, doanh nghiệp và cộng đồng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
Sự kiện là dấu mốc quan trọng trong nỗ lực quốc gia nhằm thúc đẩy các giải pháp sáng tạo, bền vững để giảm thiểu ô nhiễm nhựa, một trong những thách thức môi trường lớn nhất hiện nay.
Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Lê Công Thành khẳng định rằng ô nhiễm nhựa đang là vấn đề toàn cầu, đe dọa nghiêm trọng đến hệ sinh thái và sức khỏe con người, và Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc chiến này.
Với chủ đề “Chấm dứt ô nhiễm nhựa” được Chương trình Môi trường Liên hợp quốc phát động nhân Ngày Môi trường Thế giới, Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ qua hàng loạt hành động cụ thể cả ở cấp quốc gia và quốc tế.
Trong đó, đổi mới sáng tạo được xem là đòn bẩy quan trọng để hiện thực hóa các cam kết thành kết quả thực tế, thông qua việc tìm kiếm các giải pháp mới, công nghệ mới và mô hình kinh doanh bền vững.
Thực tế cho thấy, Việt Nam đang đối mặt với lượng rác thải nhựa ngày càng gia tăng. Theo ước tính của Ngân hàng Thế giới (WB), mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 3,9 triệu tấn nhựa, trong đó có tới 0,28 - 0,73 triệu tấn rò rỉ ra môi trường nước và đại dương.
Khoảng 90% lượng nhựa thải không được tái chế theo chu trình chính thức mà chủ yếu bị chôn lấp, đốt lộ thiên hoặc thải bỏ tự do, gây ra hậu quả nghiêm trọng cho môi trường và đời sống.
Tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM và các tỉnh ven biển, hệ thống thu gom, phân loại rác tại nguồn còn thiếu đồng bộ, trong khi thói quen sử dụng nhựa dùng một lần vẫn phổ biến rộng rãi. Những thách thức này đòi hỏi các giải pháp mang tính hệ thống và bền vững, trong đó đổi mới sáng tạo đóng vai trò trung tâm.
Trong những năm qua, Việt Nam đã ban hành và triển khai nhiều chính sách trọng yếu nhằm giảm thiểu ô nhiễm nhựa và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.
Các văn bản quan trọng bao gồm: Luật Bảo vệ môi trường 2020, trong đó có quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR); Kế hoạch hành động quốc gia về rác thải nhựa đại dương đến năm 2030; Quyết định số 222/QĐ-TTg về thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn;
Và gần đây nhất là Quyết định 923/QĐ-TTg về thi đua đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên phạm vi toàn quốc. Song song với chính sách, nhiều sáng kiến cộng đồng và mô hình doanh nghiệp xanh cũng đã được triển khai, như phát triển vật liệu thay thế nhựa (túi sinh học, hộp bã mía, ống hút giấy…), xây dựng mô hình “siêu thị không nhựa”, các trạm chiết rót (refill station), áp dụng công nghệ AI và IoT vào quản lý chất thải, và kết nối chuỗi tái chế giữa người dân và doanh nghiệp.
Chương trình Đổi mới sáng tạo về nhựa năm 2025 được xem là một sáng kiến tiêu biểu trong nỗ lực đó. Chỉ trong 4 tháng triển khai, chương trình đã nhận được 116 đề xuất sáng kiến từ khắp cả nước.
Trong đó, gần 50% đến từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hơn 40% từ các tổ chức học thuật, 42% do thanh niên làm trưởng nhóm, và 91% có sự tham gia của phụ nữ trong đội ngũ. 25 sáng kiến tiêu biểu đã được lựa chọn vào vòng ươm mầm, và 12 ý tưởng xuất sắc nhất được vinh danh tại buổi lễ.
Phát biểu tại sự kiện, bà Ramla Khalidi,Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam nhấn mạnh rằng, những con số này không chỉ là dữ liệu thống kê, mà phản ánh một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đa dạng, năng động và đầy tiềm năng tại Việt Nam.
Các ý tưởng được lựa chọn năm nay trải dài từ phát triển vật liệu mới, mô hình kinh doanh tuần hoàn, đến các công nghệ thông minh và chính sách đột phá. “Họ không chỉ trình bày dự án, mà đang mang đến các giải pháp và niềm hy vọng cho một Việt Nam xanh hơn, sạch hơn và bền vững hơn”, bà Khalidi chia sẻ.
UNDP cũng kêu gọi hành động trên 4 trọng tâm chính: phát triển các giải pháp tuần hoàn táo bạo; huy động thêm đầu tư cho đổi mới sáng tạo; đa dạng hóa hệ sinh thái sáng tạo vượt ra ngoài công nghệ, bao gồm cả các công cụ tài chính và mô hình liên kết công - tư; và nâng cao vai trò của phụ nữ, thanh niên và các cộng đồng địa phương trong sáng tạo và triển khai giải pháp.
Với khoản tài trợ hạt giống trị giá 240.000 USD, UNDP kỳ vọng sẽ giúp các nhóm sáng tạo bước đầu thử nghiệm, hoàn thiện và nhân rộng giải pháp trên thực tế, đồng thời mở đường cho các khoản đầu tư lớn hơn trong tương lai.
Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh rằng, chương trình không chỉ là một cuộc thi, mà còn là bệ phóng cho những ý tưởng thiết thực, là chất xúc tác quan trọng giúp hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước về phát triển bền vững, chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn.
Ông bày tỏ mong muốn các sáng kiến được vinh danh sẽ sớm được triển khai thực tế, mang lại giá trị thiết thực cho cộng đồng, đồng thời truyền cảm hứng tới các nhà khoa học, doanh nghiệp và thế hệ trẻ trong hành trình đổi mới sáng tạo vì môi trường.
Lễ tổng kết và trao giải khép lại trong không khí trang trọng và đầy cảm hứng. Những sáng kiến được vinh danh hôm nay không chỉ thể hiện tiềm năng khoa học - công nghệ của Việt Nam, mà còn mở ra một tương lai đầy hy vọng khi Việt Nam không còn rác thải nhựa, một nền kinh tế vận hành theo mô hình tuần hoàn, sáng tạo và bền vững.
