Nâng cao định giá cổ phiếu
Một trong những yêu cầu tiên quyết của các tổ chức xếp hạng và quỹ đầu tư quốc tế đối với các ngân hàng là khả năng đáp ứng chuẩn Basel III - bộ tiêu chuẩn quản trị rủi ro tài chính khắt khe nhất hiện nay.
Thực tế, một vài ngân hàng đã công bố thực thi Basel III thời gian qua, nhưng chưa có khuôn khổ pháp lý trong nước để xác thực vấn đề này.
Tin vui đối với thị trường là cuối tháng 6/2025, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư số 14/2025/TT-NHNN quy định tỷ lệ an toàn vốn, đối với ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và có hiệu lực từ ngày 15/9/2025.
Ông Lê Hoài Ân - CFA, Founder IFSS, chuyên gia đào tạo và tư vấn hoạt động ngân hàng, Công ty cổ phần Giải pháp tài chính tích hợp nhận định, nếu Basel I và II tập trung nhiều vào khía cạnh đo lường vốn và rủi ro tín dụng ở mức tối thiểu, thì Basel III là bước tiến mang tính chuyển hóa toàn diện: Từ cơ chế đo lường thụ động sang chủ động, từ bảo vệ ngân hàng sang bảo vệ hệ thống tài chính, từ tiêu chuẩn kế toán sang tiêu chuẩn niềm tin.
Đối với hệ thống ngân hàng Việt Nam, Basel III không chỉ là thách thức vận hành, mà còn là thước đo để bước ra biển lớn - tiếp cận dòng vốn rẻ, nâng cao định giá cổ phiếu và tạo khác biệt bền vững trong dài hạn.
“Trong những năm gần đây, các ngân hàng Việt Nam dù có kết quả kinh doanh tốt nhưng lại liên tục chịu mức định giá cổ phiếu ở mức thấp. Một phần nguyên nhân là do sự lệch pha giữa tiềm năng tăng trưởng lợi nhuận và mức độ minh bạch tài chính.
Điều này thể hiện rõ qua mức định giá P/B trung bình: Các ngân hàng Việt được thị trường định giá quanh mức 1,2 lần - thấp hơn đáng kể so với ngân hàng các nước trong khu vực, đặc biệt khi tính đến mức tăng trưởng tín dụng và biên lãi ròng (NIM) cao của hệ thống ngân hàng Việt Nam so với các nước”, ông Ân nói.
Công ty Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) đánh giá, ở thời điểm hiện tại, mặc dù diễn biến tích cực nhưng cổ phiếu nhóm ngân hàng chưa phản ánh hết triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế và ngành, tiềm năng cải thiện chất lượng tài sản và câu chuyện nâng hạng thị trường, định giá còn khá thấp và chưa có nhiều thay đổi trong khoảng 3 năm trở lại đây.
Trong khi đó, chu kỳ tăng trưởng sau suy thoái của nền kinh tế giai đoạn trước (2016-2019), lợi nhuận ngành ngân hàng đã tăng trưởng kép với tốc độ 36%. Đáng chú ý, tỷ lệ nợ xấu nội bảng (bao gồm trái phiếu VAMC) giảm dần từ 4,8% về 2,6% và định giá ngành ngân hàng dao động từ 1,6-1,9x.
“Với triển vọng tăng trưởng tích cực hơn của nền kinh tế trong trung hạn, kỳ vọng các yếu tố căn bản như tăng trưởng lợi nhuận, tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) và chất lượng tài sản sẽ có những cải thiện mang tính cấu trúc, giúp định giá của ngành trở về mức bình quân 1,7-1,8x”, chuyên gia VDSC nêu quan điểm.
Theo ông Ân, ngân hàng tuân thủ đầy đủ Basel III được xem như đang vận hành theo quy chuẩn toàn cầu, khiến nhà đầu tư có thể áp dụng cùng một mô hình định giá cho ngân hàng Việt Nam và các ngân hàng châu Á khác, từ đó giúp cải thiện hệ số P/B lên mức phù hợp hơn với tiềm năng lợi nhuận.
Việc cải thiện định giá không chỉ là lợi ích cổ đông, mà còn là đòn bẩy lớn cho chiến lược M&A, phát hành tăng vốn và gia nhập các chỉ số đầu tư quốc tế (MSCI, FTSE Russell). Đây chính là giá trị dài hạn mà Basel III có thể mang lại - điều mà nhiều ngân hàng Việt Nam đang nhìn nhận nghiêm túc hơn.
Tổng hợp một số quỹ ETF sử dụng FTSE Emerging Markets Index làm tham chiếu thì thấy, với tỷ trọng phân bổ 0,7%, ước tính Việt Nam có thể nhận đầu tư khoảng 622 triệu USD (gần 15.878 tỷ đồng) và theo đó, cổ phiếu trong danh mục (cập nhật ngày 20/5/2025) của FTSE được kỳ vọng hưởng lợi.
Theo VDSC, với xác suất cao Việt Nam sẽ được FTSE ghi nhận đủ điều kiện nâng hạng lên nhóm “thị trường mới nổi thứ cấp” trong kỳ đánh giá tháng 9/2025, thị trường dự kiến sẽ đón dòng vốn đón đầu từ các quỹ chỉ số theo dõi FTSE Emerging Market Index - ước tính quy mô lên tới khoảng 1 tỷ USD.
Kinh nghiệm từ các thị trường từng được nâng hạng như Qatar hay Romani cho thấy, sự kiện này thường tạo hiệu ứng tích cực kéo dài nhiều tháng, cả về dòng tiền lẫn niềm tin thị trường.
Việc được nâng hạng không chỉ giúp tăng cường độ tín nhiệm của thị trường chứng khoán Việt Nam, mà còn mở rộng khả năng tiếp cận vốn quốc tế, đồng thời thu hút thêm các nhà đầu tư dài hạn từ cả trong và ngoài nước.
Tiếp cận dòng vốn rẻ
Công ty Chứng khoán Mirae Asset cho rằng, quy mô vốn hóa của chỉ số VN-Index đạt hơn 238 tỷ USD (tại ngày 11/7/2025), khá tương đồng với một số quốc gia được phân bổ tỷ trọng thấp trong danh mục FTSE Emerging Markets Index, chẳng hạn quy mô vốn hóa thị trường Chile đạt 187 tỷ USD (tháng 2/2025), Qatar đạt 168 tỷ USD (tháng 2/2025)..., ước tính tỷ trọng của Việt Nam trong rổ sẽ ở mức khoảng 0,7% khi được thêm vào chính thức và với tỷ trọng này, Việt Nam có thể được giải ngân khoảng 581 triệu USD.
Mirae Asset cho rằng, dòng tiền chảy vào Việt Nam không chỉ đến từ những quỹ sử dụng chỉ số FTSE Emerging markets Index làm tham chiếu, mà còn thu hút những dòng vốn ngoại khác khi được nâng hạng.
Trong khi đó, tổng hợp một số quỹ ETF sử dụng FTSE Emerging Markets Index làm tham chiếu thì thấy, với tỷ trọng phân bổ 0,7%, ước tính Việt Nam có thể nhận đầu tư khoảng 622 triệu USD (gần 15.878 tỷ đồng) và theo đó, cổ phiếu trong danh mục (cập nhật ngày 20/5/2025) của FTSE được kỳ vọng hưởng lợi.
Nếu nâng hạng thành công, cổ phiếu cần đạt yêu cầu mới của FTSE Secondary Emerging để lọt vào danh sách lựa chọn như vốn hóa, thanh khoản, tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài, trong đó có các cổ phiếu ngân hàng như VCB, STB, SHB…
Theo ông Lê Hoài Ân, ngân hàng không chỉ là “ông lớn” trong cơ cấu lợi nhuận của các doanh nghiệp niêm yết, mà còn là trung tâm trong bức tranh định hình thị trường tài chính Việt Nam.
Mặc dù số liệu quý II/2025 chưa đầy đủ, nhưng với tình hình kinh doanh chung khả quan trên nền quý I/2025, 8/10 doanh nghiệp có lợi nhuận cao nhất trên sàn chứng khoán là ngân hàng - một con số không thể xem nhẹ.
Song, chính vì quá lớn, các ngân hàng Việt Nam ngày càng phải cạnh tranh với nhau - không chỉ bằng quy mô, mà bằng chất lượng vốn, mức độ minh bạch và năng lực quản trị. Basel III - một bộ quy chuẩn tưởng như kỹ thuật, lại chính là thước đo để phân loại và tái định vị hệ thống ngân hàng Việt trong cuộc chơi hội nhập toàn cầu.
“Những ngân hàng vượt qua được thách thức này sẽ không chỉ có vị thế cao hơn trong nước, mà còn đứng ở vị trí thuận lợi hơn để tiếp cận dòng vốn quốc tế đang đổ vào những nền kinh tế mới nổi”, ông Ân nói.
Xung quanh vấn đề này, ông Trần Phương - Phó tổng giám đốc BIDV, Phó chủ nhiệm Ủy ban Rủi ro, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam nhận định, trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, ngành ngân hàng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải nâng cao năng lực quản trị rủi ro nhằm đảm bảo an toàn hệ thống và tăng sức chống chịu trước các cú sốc thị trường.
Theo đó, “triển khai Basel III là xu thế tất yếu, mang lại cả cơ hội và thách thức cho các ngân hàng và thị trường Việt Nam nhằm nâng cao năng lực vốn, kiểm tra sức chịu đựng của ngân hàng trong những tình huống xấu nhất và quản lý rủi ro thanh khoản, từ đó mở rộng cánh cửa hội nhập vào thị trường vốn quốc tế”, ông Phương nói.
Trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán, một lãnh đạo cao cấp Ngân hàng Nhà nước cho biết, xây dựng khuôn khổ pháp lý đồng bộ theo chuẩn mực Basel III là nhiệm vụ cần thiết nhằm tăng cường năng lực quản trị rủi ro, nâng cao sức chống chịu và bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh hội nhập tài chính quốc tế ngày càng sâu rộng.
“Lộ trình triển khai còn đặt ra nhiều yêu cầu phức tạp, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu, hoàn thiện các quy định liên quan, triển khai tập huấn về Thông tư 14/2025/TT-NHNN cho các thành viên trong hệ thống. Dự kiến, trên cơ sở tự nguyện đăng ký triển khai thông tư này, sẽ có 10 ngân hàng đăng ký áp dụng sớm phương pháp IRB (Internal Ratings Based - yêu cầu các ngân hàng tự xây dựng hệ thống chấm điểm tín dụng nội bộ, thay vì sử dụng tỷ lệ rủi ro cố định theo quy định của Nhà nước). Thông tư 14 là bước tiến lớn trong việc phát triển hệ thống tài chính bền vững và nâng cao hiệu quả giám sát ngân hàng phù hợp với thông lệ quốc tế”, vị lãnh đạo cao cấp nói.
