GS-TS. Tô Trung Thành (Trường đại học Kinh tế quốc dân)
Ông đánh giá ra sao về “sức khỏe” các trụ cột của nền kinh tế hiện nay?
Có thể nói, các trụ cột của nền kinh tế đang rất kém. Số liệu về tình hình kinh tế - xã hội quý I/2023 được Tổng cục Thống kê công bố đã phản ánh chân thực, chính xác về hoạt động sản xuất, kinh doanh, lao động, việc làm, xuất - nhập khẩu, đầu tư công...
Về hoạt động xuất - nhập khẩu, theo số liệu của Tổng cục Hải quan, tính đến ngày 15/4/2023, so với cùng kỳ năm 2022, tổng kim ngạch xuất - nhập khẩu giảm 14,3%, trong đó, xuất khẩu đạt 92,5 tỷ USD, giảm hơn 12%. Kế hoạch vốn đầu tư công năm nay được bố trí cao nhất từ trước đến nay đã cho thấy, Chính phủ coi đầu tư công là trụ cột đặc biệt quan trọng để phục hồi và phát triển kinh tế, nhưng trong 3 tháng đầu năm mới giải ngân đạt 10,35% kế hoạch, tức là còn thấp hơn năm 2022 (đạt 11,88%).
Đối với tiêu dùng nội địa, quý I năm nay ghi nhận sự phục hồi, khi mà tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng gần 14%. Nhưng mức tăng trưởng 14% là so với cùng kỳ năm trước - thời điểm nền kinh tế mới tái khởi động trở lại, đặc biệt là mở cửa thị trường du lịch quốc tế, vì vậy, thị trường nội địa vẫn chưa phục hồi so với thời điểm trước đại dịch.
Theo ông, cần tập trung vào lĩnh vực nào để tạo đột phá phục hồi kinh tế?
Trong nền kinh tế quốc dân, lĩnh vực, ngành nghề nào cũng quan trọng, nhưng bất động sản là lĩnh vực đặc biệt. Đây là tài sản có giá trị lớn nhất của mỗi gia đình, cá nhân, thậm chí với rất nhiều doanh nghiệp, bất động sản cũng là tài sản lớn.
Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu, tổng giá trị bất động sản chiếm trên 30% tổng tài sản của quốc gia, lĩnh vực bất động sản liên quan trực tiếp và gián tiếp đến 30 - 40% các hoạt động trong nền kinh tế. Các nhà nghiên cứu chỉ ra, hoạt động thị trường bất động sản trên thế giới đóng góp vào GDP 5,6 - 8,8%, còn ở Việt Nam, hoạt động kinh doanh bất động sản đóng góp 3,58% vào GDP. Nếu tính cả xây dựng đóng góp 5,95% vào GDP, thì lĩnh vực này đóng góp trực tiếp vào GDP 9,53%.
Lĩnh vực bất động sản luôn đứng thứ hai, chỉ sau công nghiệp chế biến, chế tạo về thu hút vốn đầu tư nước ngoài, cả vốn trực tiếp lẫn gián tiếp, cả vốn đăng ký lẫn vốn giải ngân. Vì thế, khơi thông được thị trường này sẽ góp phần thu hút vốn đầu tư nước ngoài.
Có nghĩa, trong thời điểm này nên ưu tiên khôi phục lĩnh vực bất động sản?
Bất động sản là ngành có khả năng lan tỏa đến nhiều ngành kinh tế quan trọng như tài chính, ngân hàng, du lịch, xây dựng, sản xuất vật liệu xây dựng, vận tải hàng hóa... Vì vậy, trong khi xuất khẩu gặp khó khăn do tiêu dùng thế giới giảm, đầu tư công hầu như chưa năm nào đạt kế hoạch, tiêu dùng nội địa phụ thuộc vào thu nhập của người dân, thì cần phải có giải pháp tháo gỡ mạnh mẽ để phục hồi lĩnh vực bất động sản.
Theo ông, tháo gỡ thị trường bất động sản bằng cách nào?
Có thể nói, chưa bao giờ, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ lại đặc biệt quan tâm đến lĩnh vực bất động sản như hiện nay và đã đưa ra nhiều giải pháp tháo gỡ. Điểm yếu nhất của thị trường này đã được chỉ ra là cung mất cân bằng, cụ thể là phân khúc cao cấp dư hàng, nhưng cầu rất thấp; trong khi nhà ở xã hội, nhà ở dành cho người có thu nhập từ trung bình trở xuống và nhà ở cho thuê có nhu cầu vô cùng lớn, song nguồn cung lại thiếu trầm trọng. Điểm yếu thứ hai của thị trường này là thiếu vốn, đặc biệt là nguồn vốn trái phiếu doanh nghiệp.
Để tháo gỡ lĩnh vực bất động sản thì phải giải quyết 2 điểm yếu kể trên. Nghị quyết 33/NQ-CP (ngày 11/3/2023) của Chính phủ đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải tập trung cao độ tháo gỡ vướng mắc cho các dự án đang triển khai để sớm hoàn thành, tạo nguồn cung cho thị trường; không siết chặt nguồn vốn tín dụng, trái phiếu, chứng khoán. Khơi thông dòng vốn cho thị trường bất động sản sẽ góp phần tăng thanh khoản cho thị trường.
Sau khi Nghị quyết 33/NQ-CP được ban hành, nhiều bộ, ngành đã có những động thái tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh nói chung, thị trường bất động sản nói riêng. Ngân hàng Nhà nước cũng vừa ban hành Thông tư 02/2023/TT-NHNN, cho phép các tổ chức tín dụng cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng gặp khó khăn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và khách hàng gặp khó khăn trả nợ vay phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng.
Trước đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định 08/2023/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung và ngưng hiệu lực thi hành một số điều tại các nghị định quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Hy vọng hai chính sách quan trọng này sẽ tháo gỡ được nguồn vốn tín dụng, trái phiếu doanh nghiệp cho thị trường bất động sản. Khi thị trường này phục hồi sẽ kéo theo hàng loạt ngành nghề, lĩnh vực khác phát triển.
Thị trường bất động sản cho dù phục hồi, nhưng liệu có bảo đảm nền kinh tế tăng trưởng bền vững, thưa ông?
Trong thời điểm tốc độ tăng trưởng kinh tế suy giảm thì nhiệm vụ trọng tâm là phục hồi đà tăng trưởng GDP, nhưng không bao giờ được sao nhãng chất lượng tăng trưởng kinh tế, cụ thể là đóng góp của năng suất lao động, của các nhân tố tổng hợp (TFP), khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo vào GDP. Bởi nếu không, nền kinh tế không thể tăng trưởng bền vững và ổn định.
Năm 2022, năng suất lao động của Việt Nam tăng 6,48%, cao nhất trong khu vực ASEAN, nhưng về mặt tuyệt đối, năng suất lao động của Việt Nam còn khoảng cách rất xa so với nhiều nước trong khu vực. Năng suất lao động thấp có nguyên nhân là chất lượng nguồn nhân lực thấp và đáng nói là mức đóng góp của chất lượng lao động vào GDP lại giảm mạnh, từ mức 8% vào năm 2015, xuống còn 1,4% vào năm 2022. Đóng góp của TFP vào tăng trưởng GDP của Việt Nam bắt đầu giảm kể từ khi Covid-19 xảy ra và đến năm 2022 vẫn tiếp tục suy giảm, trong khi TFP của hầu hết các nền kinh tế trong khu vực đã phục hồi ở mức tương đương hoặc thậm chí cao hơn so với mức trước đại dịch. Kinh tế số, chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam hiện tại rất khiêm tốn so với nhiều nước trong khu vực.
Phục hồi tốc độ tăng trưởng kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, trước mắt, trong đó nên lựa chọn những ngành nghề, lĩnh vực ưu tiên như bất động sản, nhưng vấn đề quan trọng cả trước mắt và lâu dài là phải nâng cao được chất lượng tăng trưởng, cụ thể là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, năng suất lao động, kinh tế số, đổi mới sáng tạo.
