Thái Lan đứng đầu danh sách các quốc gia phải đối mặt với tình trạng dư thừa gạo nhờ thời tiết thuận lợi ở các vùng đất trồng lúa ở châu Á. Các quốc gia trong khu vực hiện đang trong một cuộc chiến giá gạo khốc liệt khi họ tìm kiếm người mua nhưng có nhiều ý kiến khác nhau về việc giá gạo sẽ đi theo xu hướng nào.
Charoen Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan cho biết: “Một vụ mùa tốt ở một số quốc gia cho phép các nhà xuất khẩu chủ chốt, đặc biệt là Ấn Độ và Pakistan cạnh tranh bằng cách chào bán với giá thấp”.
Giá thực phẩm chính của châu Á không giống như giá của các mặt hàng chủ lực khác. Ở mức 420 USD/tấn, gạo Thái Lan loại 5% tấm đã giảm khoảng vài phần trăm so với mức đầu năm 2021 và mức ngay sau xung đột Nga-Ukraine diễn ra vào nửa đầu năm nay. Cạnh tranh gay gắt về giá có nghĩa là người mua có thể mua được mức giá thấp hơn nhiều so với các loại gạo khác.
 |
Giá gạo đang ở mức tương đối thấp so với các nông sản khác. |
Cả giá lúa mì và ngô đều tăng hơn 40% do xuất khẩu ngũ cốc từ các cảng của Ukraine bị chặn và Ấn Độ cấm xuất khẩu lúa mì để ưu tiên thị trường nội địa trong bối cảnh thời tiết nắng nóng làm gián đoạn hoạt động sản xuất của nước này. Các cuộc đàm phán để chấm dứt việc phong tỏa và mùa màng bội thu ở những nơi khác đã khiến giá giảm mạnh trong những tuần gần đây nhưng giá lúa mì vẫn tăng 15% so với một năm trước.
Trái ngược với lệnh cấm xuất khẩu lúa mì, Ấn Độ đang cố gắng bán nhiều gạo hơn ra nước ngoài. Nhà xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới đã bán trung bình 22 triệu tấn gạo trong vài năm qua, gần bằng một nửa lượng gạo thương mại của thế giới.
Cuộc cạnh tranh về giá vốn đã rất khốc liệt. Theo các công ty kinh doanh hàng hóa, Ấn Độ có thể chào giá thấp tới 343 USD/tấn, thấp hơn nhiều so với mức 388 USD của Pakistan và 418 USD của Việt Nam.
Ông Charoen cho biết, giá gạo Thái Lan cao hơn Ấn Độ và các đối thủ khác hơn 80 USD/tấn. Điều đó khiến các nhà xuất khẩu Thái Lan khó cạnh tranh với các nhà xuất khẩu khác, đồng thời giá gạo thế giới dự kiến sẽ tiếp tục chịu áp lực. Thái Lan sẽ thu hoạch vụ mùa chính vào tháng 10, khi đó khoảng 24 triệu tấn thóc sẽ được thu hoạch.
Một nhà xuất khẩu gạo cho biết: “Sẽ là một năm thảm họa nữa vì chúng tôi không biết giá gạo sẽ giảm sâu đến mức nào. Điều đó sẽ buộc chính phủ Thái Lan ban hành các kế hoạch can thiệp giá để hỗ trợ nông dân. Đối với chính phủ, điều quan trọng là phải giữ cho hơn 4 triệu gia đình trồng lúa được hạnh phúc. Hệ quả là các nhà xuất khẩu khó có thể bán với giá thế giới thấp hơn khi giá đang được giữ ở trong nước, làm giảm thị phần của họ trên thị trường toàn cầu”.
 |
Dữ trữ gạo toàn cầu đang ở mức tương đối cao. |
Lượng gạo tồn kho vào khoảng thời gian này trong năm đã cao so với trong vài năm qua với hơn 33% nhu cầu hàng năm. Sự sụt giảm của giá lúa mì và ngô trong những tuần gần đây đã làm hạ nhiệt đi các kỳ vọng rằng gạo có thể được ưu tiên như một lựa chọn thay thế để làm giảm lượng tồn kho tăng cao.
Nguy cơ thiếu hụt phân bón có thể đẩy giá gạo tăng
Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người đều đồng ý rằng giá gạo sẽ ở mức thấp, và một số lý do cho thấy sự thiếu hụt phân bón là một lý do để kỳ vọng tăng giá theo thời gian.
Nga là nước xuất khẩu nitơ lớn nhất thế giới, lớn thứ hai về kali và thứ ba về phốt pho, đây là những thành phần chính của phân bón và hiện khó kiếm hơn cũng như đắt hơn do các lệnh trừng phạt quốc tế.
Akio Shibata, Chủ tịch Viện Nghiên cứu Tài nguyên Thiên nhiên ở Nhật Bản cảnh báo rằng, châu Á không thể tiếp tục lạc quan về nguồn cung chủ yếu của mình.
“Nếu giá phân bón tiếp tục tăng và nguồn cung bị gián đoạn, giá gạo có thể sẽ tăng theo giá lúa mì và ngô”, ông cho biết.
Thái Lan có thể đặc biệt dễ bị tổn thương. Nông dân Thái Lan thường dựa vào thuốc trừ sâu và phân bón hóa học đắt tiền. Nước này nhập khẩu khoảng 4 triệu tấn phân bón hàng năm.
Đó là điều khác biệt so với các quốc gia xuất khẩu gạo như Việt Nam và Ấn Độ. Việt Nam đã dành nhiều năm để phát triển các giống lúa mới và kỹ thuật trồng lúa giúp cắt giảm chi phí sản xuất, trong khi Ấn Độ và Pakistan trồng lúa ở những khu vực rộng lớn với quy mô kinh tế và giá nhân công rẻ.
Do đó, năng suất lúa của Thái Lan vẫn ở mức thấp với 2.838 kg/ha, thấp hơn nhiều so với mức 5.019 kg/ha của Việt Nam. Sự gián đoạn nguồn cung phân bón có thể làm giảm năng suất của người trồng lúa Thái Lan.
Vào tháng 6, Chính phủ Thái Lan đã thông qua kế hoạch cho phép các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài phát triển mỏ kali đầu tiên của nước này để sản xuất phân bón trong nước. Tuy nhiên, sẽ mất nhiều năm trước khi một mỏ thực sự đi vào hoạt động.
David Beasley, Giám đốc điều hành của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cho biết, tình trạng thiếu phân bón có thể làm giảm sản lượng gạo trong khu vực và dẫn đến sự lặp lại của đợt tăng giá đột biến năm 2007-2008 sau đợt hạn hán ở Ấn Độ và đẩy giá lên 1.000 USD/tấn.
“Châu Á sẽ bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng phân bón này, vốn sẽ tàn phá thu hoạch lúa gạo trong 12 tháng tới. Và khi chúng ta nhìn vào có bao nhiêu tiến bộ đã đạt được trong việc giảm nạn đói trên thế giới đặc biệt là ở châu Á, điều này thực sự có thể gây trở ngại cho an ninh lương thực toàn cầu”, ông cho biết.
