Do lệnh cấm của Liên minh châu Âu (EU) đối với nhiên liệu của Nga bắt đầu từ ngày 5/2, các tàu chở dầu chở các sản phẩm dầu sạch như xăng, dầu diesel, nhiên liệu máy bay và naphtha sẽ di chuyển trong khoảng thời gian từ 16 đến 18 ngày để vận chuyển các sản phẩm của Nga đến Brazil hoặc hàng hóa của Mỹ đến châu Âu.
Kể từ khi lệnh cấm có hiệu lực, chỉ số Clean Tanker Index do Sàn giao dịch Baltic công bố đã tăng hơn gấp đôi. Cụ thể, chỉ số này đo lường giá cước vận chuyển trung bình đối với các loại nhiên liệu vận chuyển như xăng và dầu diesel trên một số tuyến đường phổ biến nhất toàn cầu.
Việc thiết kế lại bản đồ vận chuyển đã nhấn mạnh tác động dây chuyền của những nỗ lực của phương Tây nhằm trừng phạt lên Nga, làm tăng thêm tình trạng mất an ninh cung cấp nhiên liệu và đẩy giá nhiên liệu lên cao ngay cả khi các nhà hoạch định chính sách đang lo ngại về lạm phát và nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu.
"Không chỉ các chuyến đi dài hơn mà hành vi của tàu cũng đã thay đổi, khiến các tàu không thể hoạt động ở các thị trường CPP (sản phẩm dầu mỏ sạch) khác", Dylan Simpson, nhà phân tích vận chuyển hàng hóa tại công ty phân tích dầu Vortexa cho biết.
Theo dữ liệu vận chuyển từ Refinitiv và Kpler, các lô hàng nhiên liệu của Nga đang hướng tới những người mua ở các nước xa xôi hơn như Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ, Nigeria và Maroc khi Nga cố gắng bù đắp cho hoạt động kinh doanh bị mất ở châu Âu, trong khi châu Âu đang nhập khẩu nhiều nhiên liệu hơn như dầu diesel từ châu Á và Trung Đông.
Các nhà nhập khẩu naphtha của châu Âu chủ yếu đi từ các cảng của Nga đến Antwerp trong 4 ngày trước khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra, nhưng hiện phải đợi 18 ngày để có nguồn cung thay thế từ Mỹ.
Mỹ cũng đang nổi lên như một nhà cung cấp naphtha nặng hàng đầu cho châu Âu, trong khi các quốc gia G7 đã đặt mức trần cho giá naphtha của Nga ở mức 45 USD/thùng và dầu diesel và xăng ở mức 100 USD/thùng cho các giao dịch sử dụng tàu và bảo hiểm của phương Tây. Trong khi đó, nhà nhập khẩu naphtha truyền thống của Mỹ là Brazil đang tăng cường mua hàng từ Nga với mức giá hấp dẫn hơn.
Tuy nhiên, theo người thuê tàu tham gia vào thị trường Nga cho biết, hành trình từ Nga đến Brazil có thể mất 18 ngày hoặc lâu hơn và chi phí vận chuyển lên tới 7 triệu USD mỗi chuyến, gần gấp đôi so với một chuyến hàng đến Mỹ.
Brazil đã nhận được khoảng 240.000 tấn dầu diesel và gasoil của Nga trong 3 tuần đầu tiên của tháng 3, chiếm 1/4 lượng nhập khẩu của Brazil, tăng từ 12% thị phần của Nga trong tháng 2 và chưa đến 1% vào năm ngoái.
"Cho đến tháng 2, châu Âu vẫn là thị trường xuất khẩu sản phẩm tinh chế chính của Nga; tuy nhiên, trong khoảng thời gian một tháng gần đây, một sự thay đổi lớn đã được quan sát", công ty môi giới tàu chở dầu E A Gibson cho biết trong một báo cáo gần đây.
Khoảng cách dài hơn, ô nhiễm hơn
Theo dữ liệu từ công ty định giá VesselsValue, lượng vận chuyển sản phẩm dầu của Nga đến Brazil trong tháng 3/2023 đã tăng lên 3,07 tỷ tấn-hải lý (MT-NM) từ 941 triệu MT-NM vào tháng 11/2022. Các chuyến hàng từ Nga đến Nigeria đã tăng lên 1,88 tỷ MT-NM trong tháng 3 từ con số 0 trong tháng 11/2022. Lượng vận chuyển được đo lường bằng dặm hàng hóa, nhân số lượng hàng hóa tính bằng tấn (MT) với quãng đường di chuyển tính bằng hải lý (NM).
Các sản phẩm nhiên liệu sạch đến Ả Rập Xê Út trong tháng 3 đã tăng lên 1,75 tỷ MT-NM từ 31 triệu MT-NM trong tháng 11/2022, trong khi các chuyến hàng đến Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất là 4,43 tỷ MT-NM trong tháng 3 từ 2,85 tỷ MT-NM trong tháng 11.
Cũng trong tháng 3, các sản phẩm nhiên liệu sạch của Nga xuất khẩu sang Togo đạt 973 triệu MT-NM, tăng so với con số 0 trong tháng 11. Về khối lượng, Brazil nhập khẩu các sản phẩm dầu từ Nga vào khoảng 284.000 tấn trong tháng 2, tăng từ 73.300 tấn trong tháng 9. Ngược lại, xuất khẩu của Nga sang Hà Lan giảm xuống 238.200 tấn trong tháng 2 so với 1,15 triệu tấn trong tháng 9/2022.
Những khoảng cách xa hơn đó đang được thực hiện với chi phí cao hơn đối với các sản phẩm của Nga so với các lô hàng thông thường từ châu Âu.
Theo ước tính của thị trường, giá cước vận chuyển từ Anh/lục địa châu Âu đến Tây Phi được niêm yết ở mức 55,77 USD/tấn cho một tàu chở sản phẩm có tải trọng tiêu chuẩn 37.000 tấn. Thấp hơn nhiều so với mức 174,24 USD/tấn đối với các chuyến hàng từ các cảng Baltic của Nga đến Nigeria, 103,84 USD/ tấn đến Maroc và khoảng 150 USD/tấn đến Ai Cập.
Khi các con tàu di chuyển xa hơn, điều đó cũng có khả năng dẫn đến lượng khí thải lớn hơn từ các ống khói con tàu.
Dựa trên dữ liệu trước đại dịch, quãng đường tăng thêm 10% đối với tất cả các tàu chở dầu đi và đến khu vực kinh tế châu Âu sẽ làm tăng lượng khí thải lên khoảng 1,5 triệu tấn carbon dioxide, tương đương với lượng khí thải của khoảng 750.000 ô tô mỗi năm ở châu Âu.
