1. Tôi từng gặp không ít nhà đầu tư cá nhân có thâm niên tham gia thị trường chứng khoán nhưng chưa một lần đọc báo cáo tài chính của doanh nghiệp mình đầu tư, không biết hoạt động của doanh nghiệp đó ra sao. Ấy vậy mà, họ sẵn sàng bỏ tiền tỷ mua cổ phiếu chỉ với lý do… đặt niềm tin vào chủ tịch công ty.
Trên các diễn đàn, hội nhóm đầu tư, các thành viên cũng thi nhau tung hô một số chủ tịch doanh nghiệp. Mỗi khi thị giá cổ phiếu của các doanh nghiệp này có biến động mạnh thì y như rằng, hình ảnh của các chủ tịch đó được lan truyền khắp. Thậm chí, họ còn gọi các doanh nhân, chủ tịch đó bằng những cái tên “lóng”.
Chẳng những đặt niềm tin vào doanh nghiệp mà "thần tượng” làm chủ tịch, trong nhiều trường hợp, nhà đầu tư còn lựa chọn cổ phiếu thuộc hệ sinh thái liên quan tới chủ tịch đó.
Chẳng những đặt niềm tin vào doanh nghiệp mà "thần tượng” làm chủ tịch, trong nhiều trường hợp, nhà đầu tư còn lựa chọn cổ phiếu thuộc hệ sinh thái liên quan tới chủ tịch đó. Với tư duy “cứ cùng hệ sinh thái thì thế nào cũng lên”, họ quan sát cổ phiếu nào trực thuộc hệ sinh thái mà chưa tăng giá thì lao vào mua.
Người viết đã chứng kiến nhiều câu chuyện cười ra nước mắt liên quan tới trường phái đầu tư theo chủ tịch.
Có vị chủ tịch một công ty nọ, năm nào cũng tuyên bố tại đại hội cổ đông là thị giá chưa phản ánh đúng giá trị thực của cổ phiếu và ông này sẽ mua vào để “thị giá cổ phiếu về mệnh giá” (10.000 đồng/cổ phiếu). Mùa đại hội cổ đông thường niên 2016, vị này phát biểu: “Năm 2016, cổ phiếu còn dưới mệnh giá, tôi sẽ cầm cố tài sản để mua lại”. Đến mùa đại hội cổ đông 2019, vị này lại khẳng định: “Sẽ mua thêm cổ phiếu vào lúc thích hợp để cổ phiếu vượt mệnh giá”. Đến mùa đại hội 2020, vị này hùng hồn tuyên bố: “Sẽ xin phá sản nếu cổ phiếu không vượt mệnh giá”…
Không ít nhà đầu tư đã đặt niềm tin vào những lời hứa, hay hô hào của vị chủ tịch kia mà hào hứng mua vào cổ phiếu của doanh nghiệp ông. Đến nay, sau 10 năm kể từ tuyên bố đầu tiên về việc mua vào cổ phiếu khi thị giá dưới mệnh giá vì “quá rẻ” của chủ tịch, cổ phiếu của doanh nghiệp này không còn trên sàn niêm yết (sau biến động nhân sự cấp cao và không ra được báo cáo kiểm toán) và đương nhiên, cổ phiếu được giao dịch ở dưới sâu so với mệnh giá…
Hay năm nào cũng như năm nào, thị trường lại xôn xao lên một chặp xung quanh câu chuyện chủ tịch một doanh nghiệp nông nghiệp dẫn cổ đông, nhà đầu tư, chuyên gia phân tích đi thăm hệ thống trang trại của công ty. Nhà đầu tư được trực tiếp trải nghiệm, được nếm thử những sản phẩm của công ty và náo nức trước những con số doanh thu, lợi nhuận mà chủ tịch công ty hào hứng chia sẻ. Tuy vậy, kết quả kinh doanh của công ty sau đó thường cách quá xa so với những ước tính của ông chủ tịch, nên cổ phiếu của công ty vì thế cũng ì ạch nằm dưới mệnh giá suốt thời gian dài.
2. Nhà đầu tư cá nhân, vốn chiếm khoảng 99% về số lượng tài khoản và khoảng trên 80% giá trị giao dịch toàn thị trường, với đặc thù là năng lực phân tích và tiếp cận thông tin còn hạn hẹp, nên việc nhìn vào chủ doanh nghiệp khi đưa ra quyết định đầu tư là dễ hiểu.
Thực tế, chủ tịch hội đồng quản trị thường là những cá nhân nắm giữ tỷ lệ cổ phần cao nhất của doanh nghiệp. Đặc biệt, ở doanh nghiệp tư nhân, chủ tịch có thể là người sáng lập và ảnh hưởng bao trùm tới chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy, tìm hiểu về người lãnh đạo doanh nghiệp cũng như hoạt động quản trị của doanh nghiệp là cần thiết khi xem xét một cơ hội đầu tư.
Tuy nhiên, sẽ là phiến diện, thậm chí rủi ro nếu chỉ mua bán cổ phiếu dựa trên sự “thần tượng” chủ tịch doanh nghiệp. Nhà đầu tư cần hiểu rằng, đằng sau người chủ tịch vẫn là một tập thể, một bộ máy vận hành. Chỉ đánh giá mỗi nhân vật lãnh đạo sẽ là thiếu khách quan; trong đó, phải nhìn năng lực thực thi của một tập thể phía dưới, các yếu tố của thị trường bên ngoài, cập nhật về hiệu quả của các mảng kinh doanh.
Nhà đầu tư nên hiểu mình đang đầu tư vào doanh nghiệp niêm yết, với độ chuyên nghiệp cao nhất trong các loại hình doanh nghiệp. Chỉ cần hai mắt xích ban điều hành và hội đồng quản trị không khớp nhau, kết quả kinh doanh sẽ bị ảnh hưởng. Một ban điều hành yếu thì chủ tịch có tham vọng bao nhiêu cũng sẽ chỉ là kế hoạch trên... giấy.
Trong quản trị doanh nghiệp, việc tách bạch giữa ban điều hành và hội đồng quản trị rất quan trọng. Hoạt động của hội đồng quản trị (được điều phối bởi chủ tịch hội đồng quản trị) nắm vai trò giám sát ban điều hành, đưa ra những định hướng mục tiêu cho ban điều hành thực thi.
Khi đưa ra một quyết định đầu tư, nhà đầu tư nên tránh việc nhìn một cá nhân mà hiểu được cả doanh nghiệp. Cần nhận định rõ những rủi ro với cách nhìn phiến diện đó. Nếu việc đưa ra quyết định đầu tư dựa vào sự dẫn dắt của người đứng đầu thì khi người đứng đầu đột nhiên rời doanh nghiệp, nhà đầu tư phải quản trị rủi ro càng sớm càng tốt, bởi lý do mua ban đầu nay đã không còn nữa.
Trên sàn chứng khoán không thiếu những ví dụ như vậy. Gần đây, tại một doanh nghiệp niêm yết hoạt động trong lĩnh vực điện năng lượng tái tạo, sau sự cố pháp lý khiến chủ tịch tập đoàn rời ghế, các thành viên hội đồng quản trị cũng đồng loạt đăng ký bán ra cổ phiếu và từ nhiệm. Đến nay, cổ phiếu của doanh nghiệp này đã rơi vào diện bị đình chỉ giao dịch do không ra được báo cáo kiểm toán năm 2024 và những nhà đầu tư không kịp “thoát hàng” có lẽ đang mỏi mòn dõi theo hoạt động tái cấu trúc - chưa biết đến khi nào sẽ thành công - của doanh nghiệp.
Bản thân người viết cũng từng đầu tư theo phương pháp trên vào hệ sinh thái của một tập đoàn và nếm trái đắng mất vốn do quá tin lời của chủ tịch tập đoàn đó. Người thuyền trưởng khi đã rời thuyền thì nhà đầu tư cũng nên cân nhắc rút vốn vì con thuyền đó đã mất lái!
