Đầu tuần qua, ông Rene-Thierry Magon de la Villehuchet, 65 tuổi, quốc tịch Pháp, nhà quản lý Quỹ đầu tư Access International (vốn thuộc dòng dõi quý tộc ở Pháp) đã chọn lối thoát cho mình là tự tử sau khi để mất trắng 1,4 tỷ USD của nhiều khách hàng vào vụ này. Đáng lẽ vụ lừa đảo này đã không thể xảy ra, hay ít nhất là không có hậu quả tai hại như thế này, nếu các cơ quan chức năng Mỹ như Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC)... làm tròn chức trách của mình, kịp thời can thiệp hay không bỏ qua lời cảnh báo sát sạt của ông Harry Markopolos, chuyên gia của Công ty Rampart Investment Management Co. ở TP. Boston (bang Massachusetts). Ông này từng lớn tiếng cảnh báo về thủ đoạn lừa đảo của Bernard Madoff ngay từ năm 1999.
Tờ The Wall Street Journal số ra gần đây đã đăng lên trang nhất một bài báo dài phản ánh về quá trình gần 10 năm ông Harry Markopolos một thân, một mình đi điều tra độc lập các thủ đoạn lừa đảo của Bernard Madoff. Vốn là người trong nghề, nên ông nhận ra rất nhanh rằng, đây là lừa đảo đầu tư theo kiểu đa cấp, tức là lấy tiền của nhà đầu tư sau trả lợi tức cho nhà đầu tư trước và cứ cách thức này mà làm.
Cần nói thêm ở đây là, phương thức lừa đảo đầu tư theo kiểu đa cấp hay còn gọi lừa đảo đầu tư kiểu Ponzi không hề mới. Charles Ponzi, người Mỹ gốc Italia đã nghĩ ra và áp dụng thành công phương thức này ngay từ đầu thế kỷ trước. Năm 1919, Charles Ponzi đã mồi chài được 16 nhà đầu tư với 870 USD và chỉ 6 tháng sau đã đưa được khoảng 20.000 nhà đầu tư “vào tròng” và cuỗm được 10 triệu USD (tương đương vài tỷ USD thời giá bây giờ). Đến đây thì vụ lừa đảo bị phát hiện và Charles Ponzi phải ngồi nhà đá đúng 5 năm.
Trở lại sự việc ông Harry Markopolos tự mình làm thám tử. Năm 1999, một đồng nghiệp ở New York đã thông báo cho Harry Markopolos biết về đường dây huy động vốn của Bernard Madoff, với lãi suất lên tới 11% - 12%/năm. Ông đã tự đi điều tra, tìm hiểu, thu thập số liệu sau đó nhờ ông Daniel DiBartolomeo, một nhà toán học có tiếng về chuyên ngành tài chính ở Boston xử lý. Sau khi tính toán, phân tích một cách khoa học, kỹ lưỡng, ông Daniel DiBartolomeo khẳng định, đây là vụ lừa đảo. Ông Harry Markopolos đã làm đơn tố cáo gửi lên Văn phòng SEC tại Boston. Một chuyên viên của Văn phòng SEC có tên là Edward Manion được giao nhiệm vụ làm đầu mối làm việc với Harry Markopolos. Sau nhiều lần gửi đơn mà chẳng thấy hồi âm và chẳng động tĩnh xử lý gì, ông Harry Markopolos chuyển sang làm việc trực tiếp với SEC ở New York, nơi Công ty Bernard L. Madoff Investment Securities có trụ sở chính. Tại đây, bà Meaghan Cheung, một quan chức của SEC New York được cử trực tiếp làm việc với ông. Tháng 11/2005, ông Harry Markopolos đã gửi tới SEC bộ hồ sơ tố cáo Bernard Madoff dày 19 trang. Thế mà SEC vẫn không đoái hoài đến và chỉ trả lời chiếu lệ là không có bằng chứng. Thế mới biết, một số cơ quan chức năng của Mỹ làm ăn còn quan liêu, tắc trách lắm. Vụ này chỉ bị đưa ra ánh sáng khi chính các con của Bernard Madoff là Peter Madoff, Andrew Madoff và Mark Madoff trực tiếp tố cáo bố và cung cấp đầy đủ bằng chứng. Ngày 11/12/2008, Bernard Madoff bị bắt và sau khi đóng 10 triệu USD tiền thế chân, hiện được tại ngoại, song không được rời khỏi nơi cư trú và đang chờ ngày đưa ra xét xử. Đến lúc này, SEC mới lục lại hồ sơ cáo giác của Harry Markopolos và phải công khai thừa nhận, sao mà ông Harry Markopolos lại sáng suốt và giỏi phát hiện đến như vậy! Giá mà...
Điều quái đản ở vự lừa đảo này là, không phải nhà đầu tư nào cũng vào được đường dây của Bernard Madoff để... xin chết. Điều kiện mà Bernard Madoff đưa ra khá ngặt nghèo, theo kiểu câu lạc bộ của các VIP, loại nhà đầu tư cò con, không có máu mặt thì đừng bén mảng tới. Điều này lý giải tại sao trong danh sách các nạn nhân của vụ này có tên của nhiều “đại gia” sừng sỏ trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng trên thế giới. Nào là RBS, HSBC (Anh), Aozora Bank, Nomura Holdings (Nhật Bản), BBVA, Santander (Tây Ban Nha), BNP Paribas, Société Générale (Pháp), UniCredit, Mediobanca (Italia)... tức là toàn các ngân hàng lớn nhất, nhì quốc gia cả. Giờ đây, các nạn nhân đều phải có hồ sơ gửi đến Công ty Bảo vệ các nhà đầu tư chứng khoán (Securities Investor Protection Corp - SIPC) của Mỹ để chờ xử lý.
Liệu các nhà đầu tư nhận lại được bao nhiêu phần trăm tiền đầu tư của mình thì đến giờ cũng chẳng ai dám chắc. Vì thế, việc giải quyết hậu quả của vụ đầu tư siêu lừa này chắc chắn không thể kết thúc chóng vánh được.
