Trụ cột then chốt cho tăng trưởng kinh tế
Chia sẻ tại tọa đàm “Đầu tư công: Gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng năm 2026” vừa được tổ chức tại TP.HCM, ông Võ Tân Thành - Phó chủ tịch Liên đoàn thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, năm 2025 ghi nhận nhiều nỗ lực trong điều hành phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt là việc ban hành và triển khai những chủ trương, quyết sách có tầm nhìn dài hạn của Đảng và Nhà nước, nhằm mở ra không gian phát triển mới cho nền kinh tế, hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045.
 |
Ông Võ Tân Thành - Phó Chủ tịch Liên đoàn thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI). |
Theo ông Thành, trong giai đoạn phát triển mới, đầu tư công không chỉ là công cụ kích cầu hay thước đo ở tỷ lệ giải ngân, mà cần được nhìn nhận như một đòn bẩy nâng cao năng suất tổng hợp của nền kinh tế. Mỗi dự án đầu tư công, nếu được thiết kế và triển khai hiệu quả, phải góp phần giảm chi phí logistics, chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, mở rộng không gian phát triển và tăng cường kết nối vùng.
Qua đó, đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư nhân, thúc đẩy đổi mới công nghệ và tổ chức sản xuất. Đây chính là nền tảng để định hình chất lượng tăng trưởng nhanh nhưng bền vững cho giai đoạn 2026 - 2030.
TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn - Giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright cũng khẳng định, đầu tư công không chỉ đơn thuần là một công cụ để kích thích tổng cầu trong ngắn hạn mà quan trọng hơn, đây chính là đòn bẩy để cải thiện năng suất và năng lực cạnh tranh dài hạn cho quốc gia.
Theo một nghiên cứu của ông cho giai đoạn 2010 - 2024, cứ mỗi 1% GDP vốn đầu tư công tăng thêm sẽ đóng góp 0,2% vào tăng trưởng GDP trong năm đầu tiên và tạo ra hiệu ứng lan tỏa lên tới 0,85% trong bốn năm tiếp theo. Những con số này cho thấy sức mạnh lan tỏa của đầu tư công là vô cùng lớn, đóng vai trò dẫn dắt cho toàn bộ dòng chảy kinh tế.
"Trong một kịch bản giả định cho năm 2026, nếu GDP thực tăng 10% và lạm phát ở mức 4%, quy mô nền kinh tế có thể đạt hơn 14 triệu tỷ đồng theo giá hiện hành. Khi đó, theo kế hoạch của Chính phủ nhằm đưa tổng vốn đầu tư xã hội lên mức 40% GDP, chúng ta sẽ cần khoảng 5,8 triệu tỷ đồng, với phần vốn đầu tư công tương đương khoảng 1,65 triệu tỷ đồng", TS Đỗ Thiên Anh Tuấn chia sẻ.
Cần sớm giải tỏa “cơn khát” vật liệu
Thông tin về các dự án đang triển khai trên địa bàn TP.HCM, bà Nguyễn Thị Ngọc Thúy - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM cho biết, bước sang giai đoạn 2026-2030, Thành phố tiếp tục triển khai nhiều dự án quy mô lớn. Có thể kể đến như: dự án Vành đai 4, cao tốc TP HCM - Mộc Bài, mở rộng các tuyến TP HCM - Long Thành - Dầu Giây, TP HCM - Trung Lương và tuyến Metro số 2.
Cũng theo bà Nguyễn Thị Ngọc Thúy, năm 2025 là giai đoạn cao điểm cả nước tập trung hoàn thành các tuyến đường cao tốc, khiến nhu cầu vật liệu xây dựng tăng mạnh. Đặc biệt vào thời điểm cuối năm, trong khi công suất khai thác của nhiều mỏ trên địa bàn TP.HCM đã tiệm cận giới hạn, dẫn đến nguy cơ khan hiếm vật liệu phục vụ các dự án.
Ông Phan Tấn Đạt, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Khoáng sản TP.HCM thông tin thêm, sau khi sáp nhập tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP.HCM hiện nay là khu vực có trữ lượng khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường rất lớn. Song, thị trường lại rơi vào tình trạng khan hiếm đá nghiêm trọng.
 |
Ông Phan Tấn Đạt, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Khoáng sản TP.HCM. |
Nguyên do được ông Đạt chỉ ra là các mỏ hiện hữu, dù đã hoạt động hết công suất theo giấy phép, vẫn không đủ cung cấp cho các công trình. Thực trạng này dẫn đến hệ lụy là các công trình trọng điểm sử dụng vốn ngân sách nhà nước, dù được hưởng nhiều cơ chế ưu tiên đặc thù, vẫn thiếu vật liệu xây dựng và đối mặt nguy cơ chậm tiến độ và phát sinh chi phí, ảnh hưởng lớn đến kế hoạch đầu tư công.
Hơn nữa, do sản lượng đá khai thác chủ yếu phải ưu tiên cho các công trình nhà nước, thị trường dân dụng rơi vào tình trạng khan hiếm vật liệu. Người dân và các doanh nghiệp tư nhân gần như không thể mua được đá để xây dựng các công trình thiết yếu phục vụ đời sống và sản xuất kinh doanh, trong khi đây là nhu cầu chính đáng cần được giải quyết.
Để tháo gỡ tình trạng này, ông Phan Tấn Đạt thay mặt Hiệp hội kiến nghị các cơ quan chức năng cần thay đổi tư duy quản lý bằng cách cho phép tăng công suất khai thác ngay lập tức đối với các mỏ đã có hồ sơ đúng quy định. Việc giới hạn công suất hằng năm theo các thủ tục cũ đang làm mất đi tính cấp bách của các dự án đầu tư công.
Ở góc độ quản lý, ông Nguyễn Thế Minh, Phó cục trưởng Cục kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng) nhận định, việc không đảm bảo nguồn cung vật liệu xây dựng đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ triển khai cũng như kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công hàng năm của các bộ ngành và địa phương. Đây là một vấn đề đã tồn tại từ lâu, đi từ những bất cập của hệ thống pháp luật cũ đến những khó khăn thực tế trong quá trình tổ chức thực hiện tại các cấp cơ sở.
Một trong những điểm nghẽn lớn nhất mà ông Nguyễn Thế Minh chỉ ra chính là vấn đề thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất tại các khu vực mỏ. Do đó, ông kiến nghị cần có một sự chỉ đạo xuyên suốt để biến tài nguyên khoáng sản đúng nghĩa thành nguồn lực quốc gia, nơi các địa phương có mỏ phải chia sẻ và hỗ trợ cho những vùng thiếu hụt nguồn cung.
 |
TP.HCM đang triển khai nhiều dự án quy mô lớn. (Ảnh: Lê Toàn) |
Một vấn đề khác không kém phần quan trọng là sự chênh lệch giữa giá vật liệu công bố và giá thực tế. Do đó, ông nhắc nhở các địa phương khi công bố giá vật liệu hàng tháng phải xác định rõ nguồn và khả năng cung ứng thực tế theo quy định của Bộ Xây dựng, thay vì chỉ công bố những con số không có khả năng cung cấp.
Đồng quan điểm, ông Võ Minh Đức, Phó chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam cũng kỳ vọng vào sự thay đổi của Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 trong việc phân cấp cho chính quyền địa phương phê duyệt các khu vực không đấu giá quyền khai thác.
Đây là mấu chốt để giải quyết bài toán cho các mỏ đang hoạt động muốn mở rộng hoặc xuống sâu mà không phải trải qua quy trình đấu giá phức tạp, vốn thường gây ra xung đột về quyền lợi đất đai và máy móc thiết bị giữa doanh nghiệp cũ và mới.
Đồng thời, cần mạnh dạn chuyển từ tư duy “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” trong quản lý đầu tư để giảm bớt các thủ tục hành chính rườm rà cho doanh nghiệp.
“Chỉ khi cái gốc của chính sách được khơi thông và cái tâm của người thực thi được đặt đúng chỗ, nguồn lực vật liệu mới thực sự trở thành bệ đỡ vững chắc cho các công trình hạ tầng vươn xa”, ông Võ Minh Đức nhấn mạnh.
