Vị thế đổi mới sáng tạo của Việt Nam tiếp tục được cải thiện, xếp hạng 44/139 quốc gia, dẫn đầu nhóm thu nhập trung bình thấp. Ảnh: Đ.T
Năm “khởi động, chạy đà” thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW
Báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhận định, sau một năm thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế có bước đột phá, với 30 luật được Quốc hội thông qua, Chính phủ ban hành 68 nghị định; các bộ, ngành ban hành 60 thông tư…
Đến cuối năm 2025, tỷ lệ cung cấp dịch vụ công trực tuyến và trực tuyến toàn trình cấp trung ương đạt 53,3% và 31,36%; cấp địa phương đạt 93,9% và 45%. Tỷ lệ người dân, doanh nghiệp sử dụng dịch vụ công trực tuyến tăng mạnh, qua đó tiết kiệm khoảng 4.100 tỷ đồng. Cổng Dịch vụ công quốc gia được hoàn thiện theo hướng “một cửa số” từ ngày 1/7/2025, hỗ trợ vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số nhận định, chuyển đổi số phục vụ hoạt động của hệ thống chính trị được đẩy mạnh; nhiều quy trình được số hóa, các nền tảng điều hành, quản lý văn bản, phòng họp không giấy tờ được vận hành hiệu quả.
Hạ tầng số và các dịch vụ, tiện ích trên môi trường số phát triển mạnh, tạo nền tảng cho Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Hạ tầng số quốc gia được đầu tư phát triển, tốc độ Internet thuộc Top 20 thế giới, tỷ lệ phủ sóng 5G đạt gần 59% dân số, Trung tâm Dữ liệu quốc gia số 1 được hình thành…
Theo ông Vũ Hải Quân, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ, vị thế đổi mới sáng tạo của Việt Nam tiếp tục được cải thiện, xếp hạng 44/139 quốc gia, dẫn đầu nhóm thu nhập trung bình thấp. Cả nước có khoảng 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó đã xuất hiện 2 kỳ lân công nghệ.
Cùng với đó, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) đang bảo trợ 10 mạng lưới tại 22 quốc gia, với hàng ngàn chuyên gia trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ. Cổng sáng kiến do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì đến tháng 12/2025 đã tiếp nhận hơn 1.000 sáng kiến, lựa chọn tài trợ cho 309 sáng kiến, trong đó có 22 sáng kiến đột phá và công nghệ chiến lược.
Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược và 35 sản phẩm công nghệ chiến lược. Hệ sinh thái doanh nghiệp công nghệ tiếp tục tăng trưởng. Đến cuối năm 2025, cả nước có gần 79.000 doanh nghiệp công nghệ, trong đó 51.984 doanh nghiệp đang hoạt động; 962 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận doanh nghiệp khoa học, công nghệ; hơn 90% doanh nghiệp tự đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D)/đổi mới công nghệ; khoảng 25% doanh nghiệp có văn bằng bảo hộ.
Hạ tầng đào tạo, nghiên cứu tiếp tục được quan tâm đầu tư. Cả nước hiện có 16 phòng thí nghiệm trọng điểm. Khối cơ sở giáo dục đại học đã hình thành 184 phòng thí nghiệm có mức đầu tư từ 10 tỷ đồng trở lên.
Tuy nhiên, theo ông Võ Thành Hưng, Phó chánh Văn phòng Trung ương Đảng, năm 2025, đã hoàn thành 1.227/1.298 nhiệm vụ (đạt 95%), còn 71 nhiệm vụ chưa hoàn thành (chiếm 5%). Khoảng cách lớn giữa mục tiêu và thực tế, chất lượng dịch vụ công chưa đồng đều, thể chế chưa thẩm thấu, dữ liệu còn manh mún, tiến độ giải ngân chậm, thiếu nhân lực chất lượng cao và tư duy cũ vẫn phổ biến.
Hiến kế thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW
Từ những kết quả mang tính nền tảng đã đạt được, Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số xác định, năm 2026, cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa với phương châm “Hành động đột phá, lan tỏa kết quả”, với những sản phẩm cụ thể, đóng góp thiết thực vào mục tiêu phát triển đất nước như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.
Nhằm thúc đẩy việc triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW trong giai đoạn tới, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch HĐQT FPT đề xuất các giải pháp.
Thứ nhất, đẩy mạnh xây dựng các nền tảng công nghệ cho chính quyền số, coi trí tuệ nhân tạo (AI) là công nghệ nền tảng phục vụ quản trị quốc gia, an ninh - quốc phòng và phát triển kinh tế số.
Thứ hai, hình thành Liên minh Phòng thủ an ninh mạng quốc gia, kết nối các sản phẩm an ninh “Make in Vietnam”, đầu tư phát triển các hệ thống bảo vệ hạ tầng số quốc gia có độ tinh vi cao, bảo đảm an toàn không gian mạng.
Thứ ba, Nhà nước ủng hộ mô hình “công tư đồng kiến tạo”, cơ chế thử nghiệm và đầu tư đột phá cho các lĩnh vực công nghệ mới, đặc biệt là kinh tế tầm thấp, bán dẫn và hạ tầng đường sắt, tạo điều kiện để doanh nghiệp trong nước làm chủ công nghệ vận hành, điều khiển và bảo vệ các hệ thống hạ tầng trọng yếu.
Thứ tư, về hạ tầng đường sắt, việc tiếp thu, làm chủ công nghệ vận hành, điều khiển, bảo vệ hệ thống là yếu tố sống còn.
GS. Vũ Minh Khương (Trường Chính sách công Lý Quang Diệu) chỉ ra một số vấn đề cần chú trọng hơn nữa trong quá trình triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW trong thời gian tới. Điển hình như cơ chế điều phối chiến lược “một cửa - một trách nhiệm”, cơ chế tài chính mạnh để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hẹp hơn nữa danh mục ưu tiên, cơ chế đánh giá kết quả - giám sát tiến độ mạnh hơn nữa.
Khẳng định Nghị quyết 57-NQ/TW rất quyết liệt và đúng hướng, nhưng để tạo đột phá thực sự về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, GS. Khương cho rằng, Việt Nam cần chuyển từ “mở rộng danh mục” sang “tập trung nguồn lực - điều phối mạnh - xây năng lực lõi - đánh giá theo tác động”.
Còn theo TS. Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, có 3 việc cần làm ngay, làm quyết liệt.
Thứ nhất là các bộ, ngành, địa phương cần xác định ngay lĩnh vực công nghệ chủ lực của mình, trên cơ sở tham chiếu Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm chiến lược quốc gia theo Quyết định 1131/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Từ đó, tiến hành đặt hàng cụ thể cho các viện nghiên cứu, trường đại học, nhà khoa học, tập trung vào những sản phẩm có lợi thế, có thị trường và được Nhà nước hỗ trợ thương mại hóa, và có doanh nghiệp sẵn sàng đón nhận và ứng dụng để trở thành sản phẩm xã hội.
Thứ hai là các bộ, ngành và địa phương cần khẩn trương thành lập quỹ phát triển khoa học - công nghệ cấp bộ, cấp tỉnh, bên cạnh Quỹ Phát triển khoa học - công nghệ quốc gia (NAFOSTED).
Thứ ba, cần có chính sách đãi ngộ tương xứng cho người làm khoa học - công nghệ.
Hành động đột phá, lan tỏa kết quả
Phát biểu tại Hội nghị tổng kết công tác năm 2025 và nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm 2026 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ đạo, thống nhất xác định phương châm của năm 2026 là “Hành động đột phá, lan tỏa kết quả”. Năm 2025, hoàn thành giai đoạn “khởi động, chạy đà”, năm 2026 phải chuyển ngay sang “tăng tốc”.
Điều quyết định trong giai đoạn này là năng lực tổ chức thực hiện, là kỷ luật hành động, là kết quả đầu ra. Mỗi bộ, ngành, địa phương cần chuyển từ cách làm theo kế hoạch sang cách làm theo mục tiêu và sản phẩm; từ báo cáo tiến độ sang báo cáo hiệu quả. Các cơ quan Trung ương và địa phương cần quán triệt sâu sắc tinh thần này; ưu tiên bố trí đầy đủ, kịp thời nguồn lực cho hạ tầng, dữ liệu, công nghệ chiến lược và nhân lực chất lượng cao; đồng thời có cơ chế kiểm soát bảo đảm hiệu quả trong đầu tư thực hiện.
