Báo cáo của HSBC đã nhắc nhiều đến tình hình gián đoạn chuỗi cung ứng của Việt Nam, đây là thử thách khó khăn nhất đất nước này từng gặp phải. Sau 4 tháng giãn cách xã hội, động lực kinh tế bên ngoài vốn là trụ cột tăng trưởng chính của nền kinh tế đã phần nào suy yếu do các nhà máy ngưng hoạt động.
Năm 2020, HSBC từng nhấn mạnh khả năng chống chịu trước các cú sốc bên ngoài của Việt Nam ngày càng tốt lên theo thời gian. Mặc dù vậy, do bối cảnh thay đổi, đây là lúc đánh giá lại tình hình tài khoản vãng lai của Việt Nam.
 |
Trong giai đoạn xảy ra Khủng hoảng Tài chính Toàn cầu, theo HSBC, thâm hụt tài khoản vãng lai của Việt Nam đạt mức cao nhất tương đương 11% GDP. Tuy nhiên, khả năng vượt qua các cú sốc bên ngoài của quốc gia này lại ngày một tốt lên theo thời gian.
Rõ ràng, sự cải thiện của tài khoản vãng lai luôn song hành cùng với sự phát triển vị thế của Việt Nam trong thương mại toàn cầu. Ngay cả trong năm đầu tiên đại dịch xảy ra, thặng dư tài khoản vãng lai của Việt Nam ghi nhận mức cao kỷ lục, tương đương 5,5% GDP nhờ xuất khẩu tăng trưởng vượt bậc trong khi nhập khẩu thu hẹp bất thường.
Tuy nhiên, các chỉ số thương mại cơ bản đã thay đổi kể từ đợt bùng dịch do biến chủng Delta xuất hiện trong tháng 5. Trong quý II, Việt Nam chứng kiến mức thâm hụt tài khoản vãng lai theo quý cao nhất từ trước tới giờ, tương đương 6,7% GDP trong bối cảnh cán cân thương mại chuyển dịch từ thặng dư sang thâm hụt. Mặc dù số liệu về tài khoản vãng lai cho nửa năm 2021 chưa được công bố, dữ liệu về thương mại chúng tôi có được cho thấy tài khoản vãng lai trong quý III nhiều khả năng bị âm.
Ngoài ra, HSBC cho biết, thâm hụt về dịch vụ cũng là yếu tố ảnh hưởng tiêu cực. Trước đại dịch, ngành du lịch phát triển mạnh mẽ mang lại nguồn thu ngoại hối quan trọng khiến thâm hụt dịch vụ trường kỳ của Việt Nam giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử là 1,5 tỷ USD vào năm 2019. Tuy nhiên, khi ngành du lịch bị “đóng băng”, thâm hụt dịch vụ tăng gần 10 lần lên đến 10 tỷ USD trong năm 2020. Tình hình chưa mấy cải thiện trong năm 2021.
Báo cáo cho rằng, điều đáng khích lệ là Việt Nam đã bước đầu mở cửa lại biên giới đón khách du lịch nước ngoài đến năm địa phương từ tháng 11. Dẫu vậy, những yếu tố kết hợp như sự thiếu vắng du khách Trung Quốc và việc trì hoãn mở lại các đường bay quốc tế dự báo khả năng phục hồi ngắn hạn nhanh chóng theo hình chữ V của ngành du lịch ít có cơ hội xảy ra trong năm 2022.
Như vậy, ảnh hưởng tiêu cực của thâm hụt dịch vụ lên tài khoản vãng lai sẽ còn kéo dài, mặc dù nhiều khả năng sẽ không quá nhiều.
 |
Mặc dù vậy, bức tranh toàn cảnh không chỉ toàn là màu xám. HSBC cho biết, lượng kiều hối gửi về đều đặn từ cộng đồng rất đông người Việt ở hải ngoại là một trong những điểm sáng.
Bất chấp đại dịch, trong năm 2021, Việt Nam vẫn là nước nhận kiều hối cao thứ ba ở châu Á với tổng giá trị chuyển về đạt 18 tỷ USD, chỉ đứng sau Trung Quốc và Philippines. Trong những giai đoạn như hiện nay, kiều hối ổn định là nguồn hỗ trợ có giá trị cho tài khoản vãng lai của Việt Nam.
Trong bối cảnh đó, cán cân thương mại của Việt Nam nhiều khả năng sẽ có thặng dư trong quý IV sau khi nền kinh tế mở cửa trở lại từ 1/10. Xuất khẩu tháng 11 tăng 18,5% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu là nhờ tăng trưởng mạnh mẽ mặt hàng điện thoại thông minh…
Tuy vậy, Việt Nam cần hết sức thận trọng bởi tốc độ khôi phục chuỗi cung ứng của Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào khả năng kiểm soát được đợt bùng dịch Covid-19 hiện tại, chúng tôi sẽ nói sâu hơn về vấn đề này trong phần tiếp theo.
Một vấn đề liên quan là lượng FDI duy trì ổn định vẫn là một trụ cột vững chắc hỗ trợ cho cán cân chính của Việt Nam. Bất chấp những biến động khó lường do đại dịch, FDI ròng liên tục duy trì ở mức 6% GDP, tương đương với mức trước đại dịch. Đây là một “con át chủ bài” của Việt Nam vì nguồn vốn đầu tư nước ngoài đổ vào lĩnh vực sản xuất đã giúp cải thiện tình hình tài khoản vãng lai của Việt Nam. Mặc dù vậy, những gián đoạn nặng nề trong chuỗi cung ứng gần đây đã làm dấy lên câu hỏi về triển vọng đầu tư của Việt Nam.
Tất nhiên, HSBC cho biết, những biến động trong ngắn hạn là khó tránh khỏi trong bối cảnh Việt Nam vẫn còn đang trong cuộc chiến ứng phó với tình trạng số ca mắc mới mỗi ngày tăng trở lại và khó khăn do thiếu hụt lao động trầm trọng.
"Dẫu vậy, chúng tôi vẫn tin rằng các quyết định đầu tư FDI phụ thuộc vào tiềm năng trong trung và dài hạn của nền kinh tế", theo HSBC.
 |
Báo cáo cho rằng, vẫn còn nhiều lý do chính đáng để lạc quan về các điều kiện cơ bản của Việt Nam nếu xét tới lợi thế cạnh tranh trong hiệu quả chi phí nhân công, cơ sở hạ tầng được cải thiện, các cụm công nghiệp có sẵn và một loạt hiệp định tự do thương mại.
Nguồn FDI mới đã tăng gần 4% trong tháng 11 so với cùng kỳ năm trước, hơn một nửa trong số đó có được là nhờ gia tăng năng lực trong lĩnh vực sản xuất. Các tập đoàn công nghệ lớn như Samsung và LG đều đã công bố kế hoạch đầu tư mở rộng năng lực sản xuất.
"Xét cho cùng, ưu tiên lúc này của các nhà làm chính sách là lấy lại đà tăng trưởng và củng cố niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài. Nhiệm vụ cấp thiết nhất là làm sao kiểm soát được đợt bùng dịch Covid-19 thứ năm, đồng thời đưa ra những chế độ đãi ngộ phù hợp và tạo điều kiện thuận lợi để thu hút công nhân trở lại nhà máy làm việc an toàn, ổn định", báo cáo của HSBC khuyến nghị
Mặc dù biến chủng Omicron đang thu hút sự quan tâm trên toàn cầu, biến chủng Delta vẫn là mối nguy lớn nhất đối với nền kinh tế vừa chớm phục hồi của Việt Nam. Tính trên cơ sở trung bình 7 ngày, số ca mắc mới mỗi ngày đã tăng gấp 3 kể từ cuối tháng 10, đạt mức cao kỷ lục 14.000 ca vào giữa tháng 12. Số ca tăng cao chủ yếu tập trung ở TP. HCM và các tỉnh lân cận, đây sẽ là một khó khăn cản trở quá trình phục hồi hoạt động sản xuất và tiêu dùng của Việt Nam.
Trong bối cảnh đó, lạm phát tháng 11 tăng lên 0,3% so với tháng trước sau 2 tháng giảm liên tiếp. Tuy nhiên, nguyên nhân chủ yếu là do giá dầu liên tục tăng cao. Chi phí vận chuyển tăng 3,1% so với tháng trước, tương đương mức tăng 21% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, chi phí nguyên vật liệu xây dựng tăng trở lại sau hai tháng giảm. Tuy nhiên, lạm phát do nhu cầu còn yếu bởi những hạn chế vẫn chưa được gỡ bỏ hoàn toàn.
Nhằm ứng phó với số ca Covid-19 tăng trở lại, nhiều địa phương như TP. HCM đã nhanh chóng thay đổi quyết định và tiếp tục tạm ngừng hoạt động trong một số lĩnh vực không thiết yếu. Điều đó đồng nghĩa với tình hình nhu cầu trong nước sẽ còn giảm trong một thời gian nữa. Chúng tôi kỳ vọng lạm phát của Việt Nam sẽ đạt mức trung bình khoảng 1,9% trong năm 2021 và sau đó tăng lên 2,7% trong năm 2022.
