Công cụ bảo vệ thị trường
Thống kê mới nhất từ Chainalysis cho thấy, Việt Nam hiện đứng thứ 3 khu vực châu Á - Thái Bình Dương về dòng vốn tài sản mã hóa, với giá trị vào thị trường năm 2025 vượt 220-230 tỷ USD, tăng 55% so với năm 2024. Hiện có khoảng 17 - 18 triệu người Việt Nam sử dụng tài sản mã hóa, tương đương gần 20% dân số.
Theo ông Vũ Quốc Huy, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC), dù tốc độ tăng trưởng nhanh chưa từng có, nhưng phần lớn hoạt động giao dịch tài sản mã hóa và tài sản số vẫn diễn ra trên các sàn quốc tế. Điều này gây thất thu thuế và ảnh hưởng đến công tác phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố (AML/CFT) cũng như phòng, chống tội phạm công nghệ cao. Thực tế đó đặt ra yêu cầu phải xây dựng một thị trường trong nước minh bạch, có kiểm soát, bảo vệ quyền lợi các bên liên quan.
Theo Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an), trong giai đoạn từ ngày 15/12/2019 đến ngày 14/5/2024, lực lượng chức năng đã phát hiện gần 20.000 vụ lừa đảo liên quan đến tài sản mã hóa, tài sản số, với hơn 17.000 đối tượng, gây thiệt hại trên 12.000 tỷ đồng.
Bộ Công an đánh giá, tài sản mã hóa đang có xu hướng bị lợi dụng để huy động vốn trái phép và thực hiện nhiều hoạt động phi pháp trên không gian mạng, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội, gây thất thoát thuế và tác động tiêu cực đến công tác điều hành vĩ mô của Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ.
“Trong các vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng, phần lớn số tiền phạm tội được chuyển thành tài sản mã hóa thông qua các giao dịch trao đổi, mua bán ngang hàng trên các sàn quốc tế như Binance, HTX, OKX…, với giá trị giao dịch hàng ngày lên tới hàng ngàn tỷ đồng”, đại diện A05 cho biết.
Tài sản mã hóa đã được Chính phủ Việt Nam xác định là một trong 11 công nghệ chiến lược, giữ vai trò then chốt đối với tăng trưởng kinh tế. Việt Nam đang triển khai Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hóa. Nghị quyết không chỉ mở ra không gian thử nghiệm có kiểm soát, mà còn đặt ra các yêu cầu cụ thể về an ninh mạng, an toàn thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân, phòng, chống rửa tiền và giám sát kỹ thuật đối với các tổ chức tham gia thị trường.
Việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam chỉ có thể đạt mục tiêu lâu dài nếu được xây dựng trên nền tảng an ninh mạng vững chắc, cơ chế giám sát minh bạch và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên.
Tại Hội thảo chuyên sâu “Vận hành và giám sát thị trường giao dịch tài sản mã hóa”, ông Vũ Duy Hiền, Phó tổng thư ký, kiêm Chánh văn phòng Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA) nhận định, việc thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam chỉ có thể đạt được mục tiêu lâu dài nếu được xây dựng trên nền tảng an ninh mạng vững chắc, cơ chế giám sát minh bạch và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.
“Thí điểm là con đường phù hợp để Việt Nam vừa tiếp cận xu thế mới, vừa kiểm soát rủi ro. Thông qua thí điểm, Nhà nước có thể giới hạn phạm vi triển khai ở mức an toàn, đồng thời thu thập dữ liệu thực tiễn để hoàn thiện chính sách. Nếu được vận hành đúng chuẩn, thị trường tài sản số có thể mở rộng không gian tăng trưởng, thu hút đầu tư công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hình thành các dịch vụ giá trị gia tăng mới cho nền kinh tế. Tuy nhiên, tiềm năng này chỉ có thể trở thành hiện thực khi thị trường được đặt trên nền tảng an ninh mạng vững chắc”, ông Hiền nhấn mạnh.
Đảm bảo an toàn, an ninh cho thị trường tài sản mã hóa
Theo ông Hiền, có ba yêu cầu then chốt cần được ưu tiên.
Thứ nhất, là bảo đảm an toàn, an ninh mạng cho toàn bộ chuỗi vận hành, từ nền tảng giao dịch, lưu ký, quản lý khóa, quản trị rủi ro đến bảo vệ dữ liệu người dùng.
Thứ hai, là xây dựng cơ chế giám sát minh bạch, có khả năng phản ứng nhanh, cho phép theo dõi dòng tiền, đánh giá sức khỏe hệ thống, nhận diện rủi ro thanh lý và phát hiện kịp thời các hành vi bất thường.
Thứ ba, là thúc đẩy hợp tác trong nước và quốc tế cũng là điều kiện quan trọng nhằm học hỏi kinh nghiệm quản lý, chia sẻ mô hình vận hành hiệu quả và áp dụng phù hợp với điều kiện Việt Nam.
Theo ông Nguyễn Phú Dũng, đồng sáng lập Tập đoàn PILA và thành viên Hội đồng đầu tư Quỹ Solaris Impact (thuộc Pacific Bridge Capital), chìa khóa để khai mở “kho vàng” tài sản mã hóa là xây dựng “niềm tin số” (Digital Trust) - hạ tầng cốt lõi của quốc gia số. Nhà đầu tư hiện nay không còn “tin vào lời kể” hay giấy tờ cam kết, mà cần những bằng chứng cụ thể, có thể kiểm chứng.
“Niềm tin số phải được xây dựng trên dữ liệu minh bạch, có khả năng kiểm chứng độc lập, bao gồm dữ liệu thời gian thực, dòng tiền thực và hạ tầng quốc gia. Để quản trị thị trường tài sản số, bắt buộc phải định danh đầy đủ nhằm hình thành bằng chứng số bất biến. Bốn yếu tố định danh gồm: con người (ai sở hữu), vật thể (tài sản là gì), địa điểm (ở đâu) và hoạt động (dòng giá trị được tạo ra như thế nào). Tóm lại, niềm tin số xuất phát từ dữ liệu, dữ liệu bắt nguồn từ định danh và định danh phải dựa trên một nền tảng tin cậy”, ông Dũng khẳng định.
Bà Lê Vũ Hương Quỳnh, Giám đốc khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Tether khuyến nghị, Việt Nam cần tiếp cận theo lộ trình thận trọng, có kiểm soát, dựa trên ba trụ cột cốt lõi. Trước hết là hoàn thiện khung khổ pháp lý, với việc hiểu đúng bản chất tài sản mã hóa, cơ chế vận hành thị trường và vai trò của các chủ thể tham gia để xây dựng nguyên tắc pháp lý phù hợp với thực tiễn và tiềm năng phát triển.
Tiếp theo là nâng cao năng lực của doanh nghiệp và các định chế trung gian như sàn giao dịch, công ty chứng khoán, đơn vị cung cấp dịch vụ tài chính - công nghệ. Đây là các chủ thể kết nối trực tiếp với nhà đầu tư, do đó cần được đào tạo bài bản về vận hành an toàn, bảo mật hệ thống, quản trị rủi ro và tuân thủ pháp luật. Cuối cùng, đào tạo và nâng cao hiểu biết tài chính cho nhà đầu tư là điều kiện nền tảng để thị trường phát triển bền vững.
Theo ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán nhà nước (Bộ Tài chính), bên cạnh cơ hội, việc thí điểm thị trường tài sản số cần được giám sát chặt chẽ. Chính phủ sẽ kiểm soát quy mô thị trường trong giai đoạn thử nghiệm, đồng thời thiết lập các tiêu chuẩn nhằm bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư. Nếu được thực hiện đúng cách, sandbox không chỉ giúp phát triển thị trường minh bạch, mà còn tạo nền tảng để xây dựng hệ thống pháp lý hoàn chỉnh.
Bộ Tài chính, với vai trò chủ trì, đang đề xuất các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực tài sản số và thiết lập các quy tắc bảo đảm tính minh bạch. Ngân hàng Nhà nước chịu trách nhiệm giám sát tác động của tài sản số đối với chính sách tiền tệ và hệ thống tài chính, trong khi Bộ Công an giữ vai trò then chốt trong ngăn chặn gian lận, lừa đảo và rửa tiền. Sự phối hợp liên ngành sẽ góp phần hình thành hệ sinh thái tài sản số an toàn, đồng thời mở ra cơ hội mới cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.
