Ngành bảo hiểm đối mặt với rủi ro thiên tai chưa từng có

Thiên tai dồn dập, lợi nhuận bị bào mòn

Tháng 9/2024, cơn bão Yagi, với tâm bão là Hải Phòng, Quảng Ninh ước tính gây thiệt hại khoảng 81.500 tỷ đồng (tương đương 3,3 tỷ USD) cùng tổn thất lớn về người.

Đến cuối tháng 9, đầu tháng 10/2025, bão Bualoi gây lũ lụt nghiêm trọng tại các tỉnh Bắc Trung Bộ, với thống kê ban đầu của Chính phủ cho thấy thiệt hại tài sản trên 8.000 tỷ đồng (tương đương 303 triệu USD). Dù các khu công nghiệp phần lớn không bị ảnh hưởng nặng, nhưng nhà ở dân cư và hạ tầng công cộng chịu thiệt hại đáng kể. Ngay sau đó, bão Matmo tiếp tục gây ngập lụt trên diện rộng tại miền Bắc, làm hàng nghìn ngôi nhà hư hại; lượng mưa lớn của bão này cũng làm gia tăng tổng thiệt hại ở hai mảng nghiệp vụ xe cơ giới và tài sản…

Chưa dừng lại ở đó, đầu tháng 11/2025, cơn bão Kalmaegi (bão số 13) đã đổ bộ vào Nam Trung Bộ và Tây Nguyên, gây tổn thất nghiêm trọng trên diện rộng. Riêng lĩnh vực bảo hiểm, ước tính sơ bộ giá trị tổn thất được bảo hiểm của một vài doanh nghiệp đã lên tới trăm tỷ đồng trong 3 ngày đầu. Đến cuối tháng 11, đợt ngập lụt lịch sử gây thiệt hại lớn tại Bình Định, Gia Lai và các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ - nơi hàng nghìn căn nhà bị tốc mái hoặc hư hỏng và nhiều dự án điện mặt trời chịu ảnh hưởng nặng nề.

Theo đánh giá của Tổng công ty Tái bảo hiểm Hà Nội (Hanoi Re), mặc dù các thiệt hại tài sản được bảo hiểm từ các sự kiện thiên tai gần đây không ở quy mô lớn như bão Yagi nhưng tổng mức tổn thất vẫn rất đáng kể và phạm vi ảnh hưởng phân tán rộng hơn. Đáng chú ý, bồi thường xe cơ giới do ngập nước đã tăng mạnh… Điều này sẽ thúc đẩy nhu cầu về các chương trình tái bảo hiểm bảo vệ danh mục (như motor aggregate/stop loss, quota share) khi doanh nghiệp bảo hiểm tìm cách ổn định lợi nhuận trong mùa mưa bão.

Trong nhóm các nghiệp vụ bảo hiểm, bức tranh thiệt hại của bảo hiểm xe cơ giới đặc biệt ảm đạm. Mưa lớn sau bão khiến hàng loạt khu vực ngập sâu, hàng nghìn ô tô bị thủy kích - một trong những rủi ro đắt đỏ nhất trong bảo hiểm xe.

Các chuyên gia của Bảo hiểm DBV nhận định, xe ô tô bị ngâm nước trong thời gian dài có nguy cơ hư hại nghiêm trọng ở hệ thống điện, hộp điều khiển trung tâm (ECU), hộp số tự động và nội thất, dẫn đến chi phí sửa chữa tăng cao. Nhiều gara ô tô cho biết, chi phí sửa xe thủy kích thường chiếm 30 - 70% giá trị xe, thậm chí có trường hợp phải bồi thường toàn bộ khi động cơ, hộp số, hệ thống điện tử hư hỏng nặng. Các doanh nghiệp bảo hiểm đang đối mặt với lượng yêu cầu bồi thường rất lớn. Tình hình này khiến nhiều doanh nghiệp lo ngại biên lợi nhuận của nghiệp vụ xe cơ giới năm nay sẽ giảm sâu, do chi phí bồi thường và dự phòng tăng mạnh, trong khi phí bảo hiểm gần như không tăng so với năm trước, chưa kể xu hướng cạnh tranh giảm giá trong kênh bancassurance và môi giới trực tuyến khiến tỷ lệ bồi thường (loss ratio) có thể vượt ngưỡng an toàn tại nhiều công ty.

Cơn bão số 10 và 11 gây ra hàng loạt vụ sập mái nhà xưởng, hư hại dây chuyền sản xuất, cháy chập điện, ngập kho hàng. Đặc biệt, yếu tố gián đoạn kinh doanh - tức doanh nghiệp ngừng hoạt động sau tổn thất - đang khiến giá trị bồi thường tăng mạnh. Tại Bảo hiểm PVI, riêng cơn bão số 10, PVI đã ghi nhận hơn 170 vụ tổn thất tài sản với giá trị thiệt hại ước tính gần 1.000 tỷ đồng. Phần lớn thiệt hại liên quan đến nhà xưởng, máy móc, hàng hóa và gián đoạn kinh doanh. Đây được xem là vụ tổn thất lớn nhất từ đầu năm đến nay của ngành bảo hiểm phi nhân thọ.

Mặc dù năm 2025 mức độ thiệt hại do mưa bão không đặc biệt nghiêm trọng như Yagi, nhưng tần suất bão và lũ lớn diễn ra liên tục đã khiến tỷ lệ bồi thường của nhiều doanh nghiệp tăng mạnh. Đại diện một đơn vị có thị phần lớn về xe cơ giới cho biết, tỷ lệ bồi thường chung cả năm đã tăng khoảng 3%, chủ yếu do tổn thất ngập nước. Tổng mức chi trả thấp hơn siêu bão Yagi nhưng mức độ lan rộng và dồn dập lại tạo áp lực rõ rệt lên hiệu quả kinh doanh của toàn thị trường. Hãng bảo hiểm này dự báo tỷ lệ bồi thường vật chất ô tô năm nay có thể trên 60% tổng doanh thu phí.

Trong khi đó, theo tìm hiểu của Báo Đầu tư Chứng khoán, tại một doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ có thị phần Top 5 của ngành, tỷ lệ bồi thường bảo hiểm xe cơ giới ước tính lên tới 60% trong năm nay, bao gồm cả dự phòng bồi thường, cao hơn rất nhiều so với tỷ lệ bồi thường chuẩn mà doanh nghiệp này luôn giữ được trong nhiều năm qua.

Được biết, bảo hiểm xe cơ giới, bảo hiểm tài sản và kỹ thuật là hai nghiệp vụ có tỷ trọng doanh thu lớn trong tổng doanh thu của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, chỉ sau bảo hiểm sức khỏe.

Sức ép lớn lên ngành bảo hiểm phi nhân thọ

Đại diện DBV nhìn nhận, các đợt bão và mưa lũ liên tiếp trong năm 2025 đã tạo nên sức ép lớn đối với toàn ngành bảo hiểm phi nhân thọ. Thiệt hại diễn ra đồng thời trên nhiều tỉnh, thành phố, tập trung vào các loại tổn thất giống nhau, đặc biệt là xe cơ giới và tài sản, khiến năng lực tiếp nhận và xử lý bồi thường của nhiều doanh nghiệp bị quá tải. Việc hàng loạt hồ sơ tổn thất đổ về trong cùng thời điểm đã khiến hệ thống gara sửa chữa, đơn vị cứu hộ, đội ngũ giám định - bồi thường của toàn thị trường phải hoạt động với cường độ cao, dẫn đến sự chậm trễ và phát sinh áp lực trong khâu phục vụ khách hàng.

Mặc dù giá trị bồi thường của bảo hiểm xe cơ giới thường thấp hơn so với các vụ tổn thất tài sản, nhưng mức độ ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh lại nghiêm trọng hơn. Lý do là ở mảng tài sản, doanh nghiệp bảo hiểm thường tái bảo hiểm từ 10 - 30% giá trị hợp đồng theo quy định, giúp giảm bớt rủi ro tài chính khi tổn thất xảy ra. Ngược lại, ở mảng xe cơ giới, phần lớn các doanh nghiệp giữ lại gần như toàn bộ rủi ro, ngoại trừ một số trường hợp xe sang hoặc tài sản có giá trị đặc biệt cao mới được tái bảo hiểm. Vì vậy, khi bồi thường xe cơ giới tăng mạnh - như giai đoạn các cơn bão dồn dập vừa qua - biên lợi nhuận của doanh nghiệp bảo hiểm bị ảnh hưởng trực tiếp và rõ rệt hơn rất nhiều.

Chia sẻ về triển vọng mùa tái tục hợp đồng 2025 - 2026, ông Trịnh Anh Tuấn, Tổng giám đốc Hanoi Re cho biết: “Mặc dù thị trường vừa trải qua những tổn thất thiên tai đáng kể, chúng tôi vẫn kỳ vọng mùa tái tục sắp tới sẽ diễn ra ổn định và có trật tự”.

Đối với nghiệp vụ tài sản, đặc biệt là các chương trình bảo hiểm có bao gồm rủi ro thiên tai, thị trường đang ghi nhận xu hướng giảm nhẹ giá đối với các chương trình hoạt động hiệu quả, lịch sử tổn thất tốt - phản ánh mức độ cạnh tranh gia tăng. Một số phân tích cho thấy, mức điều chỉnh giá theo rủi ro (risk-adjusted) có thể giữ nguyên hoặc giảm khoảng 10 - 15% đối với các hợp đồng không có tổn thất, trong khi các hợp đồng có tổn thất hoặc thuộc nhóm rủi ro cao vẫn sẽ duy trì mức phí được kiểm soát chặt chẽ. Sau sự kiện bão số 13, những chương trình vừa có tổn thất hoặc danh mục rủi ro tập trung (ví dụ các tài sản tại dải ven biển miền Trung) nhiều khả năng sẽ không được giảm phí tái bảo hiểm, thậm chí có thể bị điều chỉnh tăng nhẹ để phản ánh đúng mức độ rủi ro.

Về dung lượng, nguồn cung trên thị trường hiện khá dồi dào cho các danh mục chất lượng, được hậu thuẫn bởi bảng cân đối tài chính mạnh của các nhà tái bảo hiểm và lượng phát hành ILS/cat bond kỷ lục năm 2025.

Với mức giữ lại, người mua đang tìm kiếm sự “nới lỏng” nhất định, đồng thời có nhiều tranh luận quanh việc điều chỉnh mức tự chịu của doanh nghiệp (attachment points) và khả năng tái lập cơ chế bảo vệ tổng hợp/tần suất (aggregate hoặc frequency protections).

“Trên thực tế, chúng tôi dự đoán phần lớn các chương trình sẽ duy trì ổn định và sẽ sử dụng các giải pháp tái bảo hiểm cấu trúc để quản lý biến động lợi nhuận. Về điều khoản và cấu trúc hợp đồng, chúng tôi thấy không có nhiều thay đổi lớn so với mùa tái tục 2023 - 2024, chỉ có những điều chỉnh chọn lọc và tinh gọn hơn”, ông Tuấn chia sẻ.