Khi châu Âu và Mỹ tìm cách cắt giảm sự phụ thuộc vào các sản phẩm dầu mỏ của Nga, họ đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nguồn cung trong nước. Điều đó đang mở ra cơ hội cho các nhà máy lọc dầu lớn ở Trung Quốc và Kuwait.
“Bằng cách quay lưng lại với các sản phẩm dầu mỏ của Nga, châu Âu và Mỹ đang gia tăng sự phụ thuộc vào các thùng dầu vận chuyển đường dài từ Trung Đông và châu Á”, Eugene Lindell, người đứng đầu bộ phận các sản phẩm tinh chế tại công ty tư vấn công nghiệp FGE cho biết.
Xung đột Nga-Ukraine đang tạo ra khoảng cách lớn hơn giữa hai khu vực sau khi các quốc gia phương Tây cắt giảm đáng kể công suất lọc dầu trong những năm gần đây, trong khi châu Á và Trung Đông ngày càng mở rộng công suất.
Theo FGE, các thị trường phương Tây bao gồm châu Mỹ và châu Âu đã đóng cửa công suất lọc dầu ròng 2,4 triệu thùng/ngày trong 3 năm qua, trong khi Trung Đông và châu Á tăng công suất thêm 2,5 triệu thùng/ngày.
Khoảng cách này dự kiến sẽ mở rộng. Theo ước tính của Rystad Energy, khoảng 8 triệu thùng/ngày công suất lọc dầu mới sẽ được đưa vào hoạt động trong ba năm tới, với châu Á bổ sung nhiều nhất và châu Âu ít nhất.
Mukesh Sahdev, người đứng đầu bộ phận hạ nguồn của Rystad cho biết: “Chúng ta sẽ thấy châu Á và Trung Đông ngày càng trở thành những nhà cung cấp nhiên liệu cho thế giới. Dòng chảy dầu từ Đông sang Tây của các sản phẩm lọc dầu sẽ trở nên mang tính cấu trúc hơn”.
Sự thay đổi địa chấn trong ngành lọc dầu toàn cầu đã diễn ra nhanh chóng trong thời kỳ đại dịch, khi các nhà máy cũ bị đóng cửa do lệnh phong tỏa toàn cầu làm giảm nhu cầu dầu mỏ. Kể từ đó, Trung Quốc đã xây dựng các nhà máy lọc dầu lớn hơn và hiện đại hơn để đáp ứng nhu cầu dầu ngày càng tăng của quốc gia, trong khi Mỹ và châu Âu tập trung vào việc chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch.
Victor Shum, phó chủ tịch tư vấn năng lượng của S&P Global Commodity Insights cho biết, mức tiêu thụ nhiên liệu như xăng và dầu diesel ở Mỹ và châu Âu sẽ đạt đỉnh trước châu Á. Ông cho biết, nhiều dự án lọc dầu mới ở châu Á cũng đã được xây dựng do nhu cầu hóa dầu ngày càng tăng của khu vực.
Xung đột Nga-Ukraine và các biện pháp trừng phạt sau đó của các quốc gia phương Tây đối với nguồn cung cấp nhiên liệu của Nga đã gây ra cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu. Trong môi trường này, bất kỳ sự cố ngừng hoạt động nào của nhà máy lọc dầu do công nhân đình công hoặc đóng cửa bất ngờ sẽ tác động rất mạnh tới thị trường năng lượng toàn cầu.
Phương Tây đang cảm thấy căng thẳng vì có ít nhà máy lọc dầu hơn. Theo dự báo của Wood Mackenzie, dự trữ dầu diesel của Tây Bắc châu Âu đang giảm dần và sẽ đạt mức thấp nhất vào đầu mùa Xuân, khi Liên minh châu Âu (EU) tìm cách cắt giảm nhập khẩu nhiên liệu của Nga bằng đường biển vào tháng 2/2023.
Trong khi đó, tình trạng thiếu dầu diesel và xăng ngày càng gia tăng ở Bờ Đông nước Mỹ và điều này đang thúc đẩy Tổng thống Joe Biden xem xét yêu cầu các công ty dầu mỏ dự trữ nhiều nhiên liệu ở trong nước. Tình trạng khan hiếm xăng có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn vào mùa lái xe cao điểm (mùa Hè).
Theo John Auers, Giám đốc điều hành của RBN Energy, Mỹ Latinh trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào nhập khẩu khi một số nhà máy lọc dầu ở Caribe đóng cửa, trong khi các nhà máy lọc dầu ở Venezuela và Mexico tiếp tục gặp phải tình trạng ngừng hoạt động, hoặc hoạt động với công suất thấp.
Việc vận chuyển các sản phẩm dầu mỏ về phía Tây qua những quãng đường dài hơn đang làm tăng mạnh chi phí vận chuyển và thúc đẩy lợi nhuận của các tàu chở dầu. Theo dữ liệu của Vortexa, khối lượng nhiên liệu được vận chuyển bằng đường biển cao hơn 3% so với mức trung bình trong 5 năm qua.
Serena Huang, nhà phân tích hàng đầu về châu Á của Vortexa cho biết, dẫn đầu là dầu diesel từ châu Á và Trung Đông đến châu Âu, và khối lượng có thể tăng lên khi châu Âu cấm nhập khẩu dầu từ Nga.
Chắc chắn, Mỹ vẫn là nhà xuất khẩu dầu diesel lớn và những nỗ lực tăng cường an ninh năng lượng có thể giúp giảm bớt tình trạng thiếu hụt, nhưng các nhà phân tích cho rằng khoảng cách công suất sẽ không sớm được thu hẹp.
“Chúng ta sẽ thấy một chính sách năng lượng thực tế hơn trong tương lai, nhưng kế hoạch loại bỏ nhiên liệu hóa thạch vẫn còn đó. Hiện tại, trọng tâm chỉ là ngắn hạn và trung hạn, thay vì dài hạn”, nhà phân tích Eugene Lindell cho biết.
