Nhiều ngân hàng kín room
Hiện room ngoại (hạn mức sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài) tại nhiều ngân hàng đã được lấp đầy, với tỷ lệ tối đa 30%. Vì vậy, các ngân hàng kỳ vọng sẽ được nới thêm room ngoại, nhất là ở những ngân hàng nhận chuyển giao bắt buộc một ngân hàng yếu kém khác.
Theo số liệu từ Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD), đến ngày 15/2/2023, có khoảng 16 ngân hàng có tỷ lệ sở hữu nước ngoài trên 15%; trong đó, một số ngân hàng đã kín hoặc gần kín room ngoại như ACB, MSB, TPBank, Sacombank, ABBank.
Bên cạnh những ngân hàng đã kín room ngoại nói trên thì một số ngân hàng còn dư địa nới room cho nhà đầu tư ngoại khi duy trì tỷ lệ sở hữu nước ngoài thấp hơn mức tối đa theo quy định 30% để tạo dư địa huy động vốn như VIB (20,5%), OCB (22%), Techcombank (22,47%), MB (23,23%). Trong đó, OCB, VIB có thể sẽ nới room ngoại đến 30%.
VIB cho biết, tỷ lệ này có thể được điều chỉnh lên 30% khi được đại hội cổ đông thông qua. Cổ đông chiến lược nước ngoài của VIB là Commonwealth Bank of Australia (CBA) nắm giữ khoảng 20% cổ phần từ năm 2010 đến nay. Việc tăng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài từ 20,5% lên 30% là cơ hội cho VIB, nhà đầu tư nước ngoài và các cổ đông khác của Ngân hàng.
Tương tự, tại OCB, theo kế hoạch được đại hội cổ đông thường niên 2021 thông qua, Ngân hàng sẽ chào bán riêng lẻ 70 triệu cổ phiếu cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Mức giá chào bán dự kiến không thấp hơn giá trị sổ sách của cổ phiếu tại thời điểm cuối quý gần nhất tại thời điểm phát hành. Trong trường hợp nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phiếu phát hành riêng lẻ, Ngân hàng sẽ trình cổ đông kế hoạch nới room lên mức tối đa 30%.
Hiện tại, room sở hữu nước ngoài của OCB đang được khoá ở mức 22%. Trước đó, giữa năm 2021, OCB bán 15% cổ phần cho đối tác Nhật Bản là Ngân hàng Aozora, đưa vốn điều lệ từ 7.898 tỷ đồng lên 8.767 tỷ đồng.
Theo quy định tại Nghị định 01/2014/NĐ-CP, tỷ lệ sở hữu cổ phần của một nhà đầu tư chiến lược nước ngoài không được vượt quá 20% vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng Việt Nam và tổng tỷ lệ sở hữu cổ phần của tất cả các nhà đầu tư nước ngoài tại một tổ chức tín dụng trong nước không được vượt quá 30% vốn. Vì thế, với những cổ phiếu trong nhóm ngân hàng có tiềm năng (ACB, STB...) nhưng đã kín room ngoại thì chỉ cần “hở” room liền lập tức có nhà đầu tư nước ngoài mua vào. Do vậy, hầu hết các ngân hàng chỉ nới thêm room khi đã xác định được "người mua".
Trường hợp có biến động về cổ đông ngoại, các ngân hàng cũng nhanh chóng thay đổi room để tránh "bị" mua thêm, chẳng hạn Eximbank vừa điều chỉnh room ngoại từ 30% xuống 29,97043%. Trước đó, SMBC thông báo đã chính thức bán xong 132,8 triệu cổ phiếu của Eximbank vào ngày 13/1/2023.
Sau giao dịch, tỷ lệ sở hữu của SMBC tại Eximbank giảm từ 15,07% (185,3 triệu cổ phiếu) xuống còn 4,27% (52,51 triệu cổ phiếu) và không còn là cổ đông lớn tại ngân hàng này. SMBC rút vốn khỏi Eximbank để đầu tư vào VPBank (sau khi nhà băng này nâng tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài từ 15% lên 17%) và đã hoàn tất mua 49% cổ phiếu của FE Credit.
Ngân hàng nào có cơ hội nới room lên 49%?
Trên thị trường hiện chỉ còn một số ngân hàng có tỷ lệ sở hữu nước ngoài rất thấp, thậm chí chưa sử dụng đến room ngoại như: SeABank, Bac A Bank, Nam A Bank, BVBank, KienLongBank, PG Bank, VietABank, VietBank…
SeABank được cho sẽ chào bán tối đa 15% cổ phần cho các nhà đầu tư nước ngoài, sau ba năm đối tác Pháp (Tập đoàn Société Générale) rút vốn (2019). Trước đó, năm 2008, đối tác này đầu tư và sở hữu 15% vốn của SeABank, sau đó nâng sở hữu lên 20% - mức trần room ngoại của nhà băng này.
Còn lãnh đạo Nam A Bank cũng cho biết, phương án bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài đã được Ngân hàng hoạch định trong kế hoạch tăng vốn điều lệ, nâng cao năng lực tài chính cũng như sức cạnh tranh trên thị trường.
Bên cạnh đó, nhiều ngân hàng đã khóa room ngoại ở mức rất thấp để “giữ chỗ” cho đối tác chiến lược như LPBank (5%), BVBank (5%). Số khác muốn khoá room ngoại để giảm bớt ảnh hưởng của nhóm này đối với giá cổ phiếu và cấu trúc cổ đông.
Nhưng dù đã kín room hay vẫn còn trống room, điểm chung của các ngân hàng là đều mong được nới room vốn ngoại hơn nữa nhằm có dư địa cho các phương án huy động vốn trong tương lai. Với Hiệp định EVFTA, trong 5 năm kể từ ngày hiệp định có hiệu lực (ngày 1/8/2020), Việt Nam đã cam kết xem xét cho phép 2 tổ chức tín dụng châu Âu được phép sở hữu tới 49% vốn điều lệ của 2 ngân hàng Việt Nam. Tuy nhiên, thỏa thuận này sẽ không áp dụng đối với BIDV, VietinBank, Vietcombank và Agribank.
Trong khi đó, Công ty cổ phần Chứng khoán Bản Việt (VCSC) cho rằng, Sacombank là ứng viên sáng giá nhất cho cam kết của Hiệp định EVFTA, vì hiện tại 32,5% cổ phiếu đang lưu hành của Ngân hàng được giữ làm tài sản thế chấp cho một khoản nợ không thanh toán đã được chuyển nhượng cho VAMC.
Theo đề xuất mới của Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc có thể được nới “room ngoại” lên tới 49%. Ngân hàng Nhà nước đang dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 01/2014/NĐ-CP. Theo đó, về hình thức mua cổ phần đối với nhà đầu tư nước ngoài, nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần trong trường hợp tổ chức tín dụng cổ phần chào bán cổ phần, phát hành cổ phần để tăng vốn điều lệ.
Trong trường hợp đặc biệt để thực hiện phương án chuyển giao bắt buộc, Chính phủ quyết định tổng mức sở hữu cổ phần của các nhà đầu tư nước ngoài tại tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc vượt giới hạn quy định khi phê duyệt phương án chuyển giao bắt buộc, nhưng không vượt quá 49% vốn điều lệ của tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc.
Hiện Vietcombank, MBBank, HDBank đã lấy ý kiến cổ đông về nhận chuyển giao bắt buộc. Trong khi đó, VPBank cũng đang trong quá trình lấy ý kiến cơ quan quản lý nhà nước về việc nhận chuyển giao bắt buộc một ngân hàng yếu kém. Các ngân hàng chuyển giao bắt buộc lần lượt là: CB, OceanBank, DongABank và GPBank.
Như vậy, nếu dự thảo Nghị định trên được thông qua, MB, HDBank và VPBank có thể sẽ được nới room ngoại lên tới 49%.
Tại đại hội cổ đông thường niên 2023 của HDBank (ngày 26/4/2023), trả lời câu hỏi của cổ đông về việc liệu HDBank có được xem xét nâng room ngoại lên 49% khi nhận cơ cấu một tổ chức tín dụng (TCTC) khác, bà Nguyễn Thị Phương Thảo, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị HDBank cho biết, Ngân hàng đã trình đại hội cổ đông phương án tham gia tái cơ cấu, hỗ trợ một TCTD khác và đã được chấp thuận. Về chủ trương, Chính phủ, NHNN đã thông qua các quy định tạo điều kiện cho các TCTD tham gia chương trình hỗ trợ này được nâng room ngoại lên 49%. Khi nào có thông tin chính thức, HDBank thông tin với cổ đông về tỷ lệ này.
Việc tham gia của nhà đầu tư nước ngoài trong những năm qua đã mang lại thay đổi tích cực về tài chính, công nghệ, quản trị và điều hành tại các tổ chức tín dụng theo hướng tiếp cận gần hơn với các thông lệ, chuẩn mực quốc tế.
Đối với 2 ngân hàng là BIDV và Vietcombank (VCB), Chính phủ sẽ thực hiện theo Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025” và “Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, trong đó nêu rõ kế hoạch sắp xếp và tỷ lệ vốn dự kiến Nhà nước nắm giữ tại 2 ngân hàng. Hiện tại, Nhà nước đang nắm giữ 80,9% vốn tại BIDV và 74,8% vốn tại Vietcombank.
Theo TS. Nguyễn Quốc Hùng - Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, việc tham gia của nhà đầu tư nước ngoài trong những năm qua đã mang lại những thay đổi tích cực về tài chính, công nghệ, quản trị và điều hành tại các tổ chức tín dụng theo hướng tiếp cận gần hơn với các thông lệ, chuẩn mực quốc tế. Do đó, ông Hùng cho rằng, việc tăng giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài là cần thiết.
Được ví là “cổ phiếu vua” nên nhóm ngân hàng không chỉ hấp dẫn các nhà đầu tư trong nước, mà ngay cả khối ngoại cũng tích cực nắm giữ. Dù vậy, khẩu vị đầu tư của nhóm nhà đầu tư này là khá chọn lọc, thể hiện rõ qua tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại nhiều ngân hàng hiện đã chạm ngưỡng tối đa 30%.
