Theo Maciej Kalwasiński, nghiên cứu viên cao cấp về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Phương Đông (OSW) có trụ sở tại Ba Lan, mặc dù có những tín hiệu giảm sút rõ rệt về mặt số liệu, thương mại giữa Trung Quốc và Nga trong nửa đầu năm 2025 vẫn cho thấy một bức tranh phức tạp, nơi sự ủng hộ của Bắc Kinh dành cho Moskva vẫn là một yếu tố then chốt, đặc biệt trong bối cảnh cuộc chiến tại Ukraine. Báo cáo từ hải quan Trung Quốc cho thấy tổng kim ngạch thương mại song phương đã sụt giảm, nhưng điều này chủ yếu do sự "co lại" ở một số lĩnh vực trọng yếu như dầu mỏ và ô tô. Tuy nhiên, bất chấp những trở ngại, Bắc Kinh vẫn đang tiếp tục cung cấp những mặt hàng lưỡng dụng, đóng vai trò quan trọng với Nga.
 |
Cảng hàng hóa Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN |
Chuyên gia Kalwasiński lưu ý, kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc từ Nga giảm 9,6% trong nửa đầu năm 2025, với nguyên nhân chính là sự sụt giảm mạnh mẽ của các mặt hàng năng lượng. Riêng dầu thô, dầu nhiên liệu và than bitum đã giảm tổng cộng 10,9 tỷ USD. Sự sụt giảm này được giải thích bởi một số yếu tố: các lệnh trừng phạt mới của Mỹ nhắm vào xuất khẩu dầu mỏ của Nga, sự sụt giảm giá dầu toàn cầu, và việc Trung Quốc tăng cường nhập khẩu từ các nhà cung cấp khác. Kết quả là, thị phần của Nga trong tổng lượng dầu nhập khẩu của Trung Quốc đã giảm xuống còn 17,5%, mức thấp nhất trong hai năm. Trong khi đó, nhu cầu than bitum của Trung Quốc cũng suy yếu do dư thừa năng lực sản xuất trong nước.
Ở chiều ngược lại, xuất khẩu của Trung Quốc sang Nga giảm 8,4%, chủ yếu do sự sụt giảm mạnh trong lĩnh vực ô tô. Xuất khẩu xe du lịch giảm tới 59%, xuống còn khoảng 171.000 chiếc. Sự sụt giảm này là hệ quả từ những nỗ lực của Moskva nhằm thúc đẩy sản xuất nội địa. Cụ thể, vào cuối năm 2024, chính phủ Nga đã tăng mạnh phí tái chế đối với xe nhập khẩu lên tới 85%, khiến giá xe Trung Quốc không còn lợi thế cạnh tranh. Theo báo cáo của Rhodium Group, điều này tương đương với việc tăng thêm hơn 7.000 USD cho mỗi chiếc xe du lịch tiêu chuẩn.
Thay vì phản ứng các chính sách bảo hộ của Nga, Trung Quốc lại điều chỉnh chiến lược xuất khẩu. Xuất khẩu phụ tùng ô tô sang Nga tăng vọt, cho thấy các nhà sản xuất Trung Quốc đang chuyển hướng sang lắp ráp tại chỗ để né thuế. Các thương hiệu như Haval, Chery và JAC hiện đã được sản xuất hoặc lắp ráp tại Nga. Mặc dù xuất khẩu xe tải và xe buýt giảm mạnh hơn cả xe du lịch, Bắc Kinh vẫn duy trì sự kiềm chế, cho thấy một sự "nhượng bộ" chiến lược nhằm giữ vững quan hệ đối tác.
Dù các số liệu thương mại tổng thể giảm, Trung Quốc vẫn là nguồn cung cấp chính các mặt hàng lưỡng dụng (có thể sử dụng cho cả mục đích dân sự và quân sự) cho Nga. Dữ liệu hải quan Trung Quốc cho thấy trong nửa đầu năm 2025, Trung Quốc đã xuất khẩu sang Nga 1,9 tỷ USD các sản phẩm thuộc nhóm này, bất chấp các lệnh trừng phạt từ phương Tây.
Đáng chú ý, Trung Quốc đã tăng mạnh xuất khẩu ở một số mặt hàng nhạy cảm. Xuất khẩu linh kiện camera dùng cho hệ thống giám sát và thiết bị bay không người lái tăng gấp bốn lần. Linh kiện ăng-ten và radar tăng gấp năm lần. Bên cạnh đó, các vật liệu sản xuất vũ khí cũng được vận chuyển với số lượng lớn. Lượng quặng mangan, một loại thép thiết yếu để chế tạo xe tăng và xe bọc thép, đã tăng vọt từ 42 tấn năm 2023 lên hơn 126.000 tấn trong nửa đầu năm 2025.
Dù vậy, chuyên gia Kalwasiński cho rằng, sự sụt giảm thương mại đã gây ra những tác động rõ rệt lên nền kinh tế Nga. Lượng dầu xuất khẩu giảm cùng với giá chiết khấu ngày càng lớn đã làm suy giảm nguồn thu từ dầu khí, một trụ cột chính của ngân sách liên bang của Nga. Theo tính toán, doanh thu này có thể thấp hơn 24% so với giả định của chính phủ Nga. Điều này làm gia tăng áp lực lên khả năng chi tiêu của Moskva, đặc biệt khi nền kinh tế Nga đã có dấu hiệu suy giảm.
Những chính sách bảo hộ xe hơi cũng gây ảnh hưởng đến người dân Nga. Hạn chế nhập khẩu khiến lựa chọn và sức mua của người tiêu dùng giảm sút. Cùng với lạm phát cao và môi trường kinh tế biến động, người dân phải trì hoãn các khoản mua sắm lớn. Sự sụt giảm 29% trong nhập khẩu điện thoại thông minh là một ví dụ điển hình cho thấy mức sống đang chịu nhiều áp lực.
Trong khi đó, tác động của sự sụt giảm thương mại đối với Trung Quốc lại không đáng kể. Nước này đã bù đắp cho sự sụt giảm xuất khẩu sang Nga bằng cách mở rộng sang các thị trường khác, với tổng lượng xe du lịch xuất khẩu toàn cầu đạt kỷ lục 2,95 triệu chiếc.
Như vậy, trong khi thương mại hàng hóa song phương có dấu hiệu suy giảm, mối quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và Nga vẫn bền chặt. Dù có những biến động, Bắc Kinh vẫn duy trì hợp tác với Moskva. Theo Tân Hoa Xã, trong cuộc điện đàm hôm 8/8 vừa qua, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đánh giá cao sự tin cậy chính trị cấp cao và sự phối hợp chiến lược giữa hai nước, đồng thời nhất trí hợp tác để thúc đẩy quan hệ Trung Quốc - Nga phát triển hơn nữa.
