Sáng 20/5, tiếp chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.
Thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Tờ trình dự án Luật, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an cho biết, Bộ luật Hình sự năm 2015 được Quốc hội khóa XIII, Kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27/11/2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017, có hiệu lực từ ngày 01/01/2018) đã góp phần quan trọng trong việc quản lý xã hội, phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của các tổ chức và của công dân.
Tuy nhiên, sau gần 8 năm áp dụng, Bộ luật Hình sự đã bộc lộ một số vướng mắc, bất cập. Chính phủ thấy cần thiết phải sửa đổi, bổ sung để thể chế hóa đầy đủ được những quan điểm, chủ trương mới của Đảng về công tác phòng, chống tội phạm trong điều kiện xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.
Bỏ hình thức tử hình đối với 8 tội danh
Về phạm vi điều chỉnh, Luật này sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, Luật Thi hành án hình sự, Luật Đặc xá, Luật Phòng, chống mua bán người, Luật Công an nhân dân.
Dự thảo Luật gồm 04 Điều: Điều 1. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự (gồm sửa đổi, bổ sung 52 điều, trong đó, 18 điều luật liên quan đến việc thu hẹp hình phạt tử hình; 04 điều luật sửa đổi về nội dung; 02 điều luật để phù hợp với cơ cấu, tổ chức bộ máy mới sau khi không tổ chức Công an cấp huyện và tên gọi của các bộ sau khi thực hiện phương án sáp nhập. Các điều luật khác sửa đổi, điều chỉnh mức hình phạt tiền lên gấp đôi để phù hợp với tình hình kinh tế, xã hội), một số tội danh về môi trường, an toàn thực phẩm, ma túy nâng mức hình phạt tù để bảo đảm tính răn đe.
Điều 2. Sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật có liên quan; Điều 3. Hiệu lực thi hành; Điều 4. Điều khoản chuyển tiếp.
Theo Bộ trưởng Bộ Công an, dự thảo Luật gồm những nội dung cơ bản sau đây:
Về hình phạt: Bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án là hình phạt chính.
Theo đó, dự thảo Luật bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành.
Bao gồm các tội danh: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Tội gián điệp (Điều 110); Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194); Tội vận chuyển trái phép chất ma tuý (Điều 250); Tội tham ô tài sản (Điều 353); Tội nhận hối lộ (Điều 354); Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421).
Dự kiến bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án đối với 10/18 tội danh còn duy trì hình phạt tử hình.
Ngoài ra, dự thảo Luật sửa đổi một số quy định khác liên quan đến hình phạt tử hình: Bổ sung trường hợp không thi hành án tử hình đối với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, người nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS, đang có nhiễm trùng cơ hội.
Bên cạnh đó, dự thảo nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền đối với một số tội danh để đảm bảo tính răn đe để nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, công dân, phù hợp với các quy định pháp luật quốc tế như tội phạm về môi trường, hàng giả, an toàn thực phẩm, ma túy.
Về sửa đổi, bổ sung quy định liên quan đến việc sắp xếp tổ chức, bộ máy: Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định khoản 6 Điều 62 - "Miễn chấp hành hình phạt" cho phù hợp với việc không tổ chức cơ quan thi hành án hình sự cấp huyện; Sửa đổi, bổ sung điểm b khoản 2 và điểm b khoản 3 (Điều 241) - "Tội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho động vật, thực vật" cho phù hợp với việc bỏ chính quyền cấp huyện và sáp nhập Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vào Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Ngoài ra, sửa đổi, bổ sung một số quy định của 04 luật: Luật Thi hành án hình sự, Luật Đặc xá, Luật Phòng, chống mua bán người, Luật Công an nhân dân để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về trình tự, thủ tục và tổ chức thi hành án tử hình, đồng bộ với nội dung sửa đổi, bổ sung của Bộ luật Hình sự; phục vụ yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy; đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.
Đáng lưu ý, dự thảo Luật bổ sung tội danh sử dụng trái phép chất ma tuý, trong một số trường hợp có thể bị phạt tù từ 2-5 năm.
Đề nghị rà soát, cập nhật Nghị quyết 57, Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68
Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật này, ông Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội (UBPLTP) cho biết, UBPLTP tán thành sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự với những lý do nêu tại Tờ trình của Chính phủ.
UBPLTP nhận thấy, nội dung dự thảo Luật cơ bản bám sát, thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng, phù hợp với quy định của Hiến pháp về quyền con người, quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân.
 |
| Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật sáng 20/5 |
"Tuy nhiên, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát các nghị quyết của Đảng ban hành trong thời gian gần đây như Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 66-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW... để thể chế hóa ngay trong BLHS", ông Tùng nói.
Bên cạnh đó, cơ quan thẩm tra cũng đề nghị tiếp tục rà soát kỹ các quy định của dự thảo Luật với các luật có liên quan đang trong quá trình sửa đổi, bổ sung, trình Quốc hội xem xét, dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 9 nhằm tránh chồng chéo, mâu thuẫn trong xử lý hành vi vi phạm pháp luật, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Góp ý đối với các vấn đề cụ thể của dự án Luật, ông Hoàng Thanh Tùng cho hay, về dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại một số tội danh, đa số ý kiến tại UBPLTP cho rằng cần tiếp tục xem xét bỏ tử hình đối với cả các tội danh còn lại đang áp dụng tử hình tại Bộ luật Hình sự hiện hành; tuy nhiên cân nhắc bỏ tử hình đối với tội tham ô, nhận hối lộ và vận chuyển trái phép chất ma tuý.
Về bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án là hình phạt chính (khoản 4 Điều 1), đa số ý kiến tại UBPLTP tán thành việc bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án đối với 18 tội danh như quy định của dự thảo Luật. Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị rà soát tất cả các tội đặc biệt nghiêm trọng, trong đó có các tội có quy định hình phạt tử hình trước thời điểm năm 2015 để quy định bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án, bảo đảm tính đồng bộ trong chính sách hình sự.
Về việc bổ sung "Tội sử dụng trái phép chất ma túy", UBPLTP đề nghị không bổ sung tội danh này vì đã từng được quy định trong Bộ luật Hình sự năm 1999 và được bãi bỏ từ năm 2010 do người sử dụng chất ma túy được pháp luật coi là người bệnh.
"Việc xử lý người sử dụng ma túy ở Việt Nam chủ yếu bằng biện pháp xử phạt hành chính, kết hợp hỗ trợ điều trị cai nghiện; đồng thời, việc không xử lý hình sự người sử dụng trái phép chất ma túy là phù hợp với chính sách nhân đạo của Đảng, Nhà nước, không mâu thuẫn với các công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên", ông Tùng nói.
Ngoài ra, UBPLTP cơ bản tán thành việc nâng mức hình phạt tù, nâng mức phạt tiền tại một số tội danh nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, kịp thời bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân.
Tuy nhiên, UBPLTP lưu ý, có ý kiến đề nghị, thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, đối với các tội danh về kinh tế, môi trường khi áp dụng hình phạt thì cần tuân thủ nguyên tắc: trường hợp trong cùng một khung hình phạt mà hình phạt chính có cả hình phạt tù và hình phạt tiền thì ưu tiên áp dụng hình phạt tiền; đồng thời, đề nghị nâng mức phạt tiền là hình phạt chính lên mức phù hợp và người phạm tội phải khắc phục những hậu quả do hành vi của mình gây ra.
Dự kiến, dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025 nhằm kịp thời thực hiện chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, đồng thời, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị, đối với những quy định có lợi cho người phạm tội và nội dung phục vụ việc sắp xếp tổ chức bộ máy thì quy định hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025, còn những quy định khác thì có hiệu lực thi hành từ ngày 01/10/2025 để Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao kịp thời hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật và cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng có thời gian chuẩn bị triển khai thực hiện.
