Khó khăn trước mắt
Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, tuỳ các biện pháp kích thích kinh tế đã mang lại những kết quả ban đầu, nhưng rủi ro về vĩ mô cũng như rủi ro từ chính sách tiền tệ là những trở ngại lớn cho đà tăng trưởng của ngành ngân hàng (NH) trong thời gian cuối năm. Chúng tôi nhận thấy một số nguồn thu chính của NH sẽ bị ảnh hưởng.
Thứ nhất là nguồn thu từ lãi, chiếm khoảng 60% thu nhập của NH, sẽ bị ảnh hưởng do tăng trưởng tín dụng chậm lại và lợi nhuận lãi biên bị co hẹp. Minh chứng là tăng trưởng tín dụng trong 9 tháng đầu năm đã đạt 28%, rất gần với mục tiêu 30% mà NHNN đã đặt ra, vì vậy tăng trưởng tín dụng trong quý IV sẽ ở mức thấp, chỉ ở khoảng 2 - 4%. Bên cạnh đó, tăng trưởng huy động và M2 của 9 tháng đầu năm là 22,4% và 21,7%, thấp hơn hẳn so với tăng trưởng tín dụng và vì vậy áp lực lên lãi suất huy động sẽ vẫn cao. Trong thời gian qua, lãi suất các kỳ hạn ngắn từ 1 - 6 tháng đã tăng rất nhiều lần, lãi suất kỳ hạn 1 tháng hiện tại là 8,69%/năm, 3 tháng là 9%/năm, 6 tháng là 9,3%/năm và 12 tháng 9,5 - 9,7%/năm. Riêng với các kỳ hạn 2 - 3 năm là trên 10%/năm.
Mặt khác, lãi suất huy động đã tăng liên tục kể từ cuối tháng 5. Đến đầu tháng 9, mặc dù Hiệp hội NH đã đạt được sự đồng thuận để dừng cuộc đua huy động lãi suất, nhưng sau đó các NHTM vẫn phải tăng lãi suất để chuẩn bị nguồn vốn cho nhu cầu tín dụng cuối năm, cũng như tạo sức hút tiền gửi trong bối cảnh TTCK và BĐS đang sôi động. Trong 9 tháng đầu năm, lãi suất cho vay bị khống chế ở mức 10,5% và khả năng tăng lãi suất trong năm 2009 là rất nhỏ. Hoạt động cho vay tiêu dùng, vốn được áp dụng lãi suất thỏa thuận (vượt 10,5%) lại đang bị NHNN kiểm soát chặt, do có dấu hiệu nhiều khoản cho vay tiêu dùng thời gian đầu năm đã sử dụng sai mục đích.
Lãi suất cho vay bị khống chế trong khi lãi suất huy động tăng cao cũng là nguyên nhân làm cho lợi nhuận biên của NH giảm sút.
Thứ hai, nguồn thu từ hoàn nhập dự phòng và kinh doanh vàng sẽ không còn cao như hồi đầu năm do đà tăng của TTCK đã chậm lại và giá vàng không còn biến động mạnh như trước.
Thứ ba, chi phí vào cuối năm sẽ tăng cao do các NH phải trích lập dự phòng rủi ro tín dụng đầy đủ hơn hồi đầu năm. Ngoài ra, chi phí tiền lương, khoản chi phí hoạt động lớn nhất của các NH cũng sẽ tăng mạnh trong quý cuối năm.
Thuận lợi tiềm ẩn
Tuy nhiên, có thể thấy nguồn thu của các NH vẫn khá ổn đỉnh, chưa kể những nguồn thu đột biến ở một số NH.
Lợi nhuận từ tự doanh chứng khoán của các NH trong quý III và quý IV có thể được duy trì do xu hướng thị trường rõ ràng hơn trong nửa cuối quý II đã thúc đẩy việc giải ngân vào đầu tư cổ phiếu. Nguồn thu phí từ dịch vụ thanh toán, phí liên quan đến xuất nhập khẩu sẽ cải thiện trong thời gian cuối năm, do các hoạt động kinh tế và xuất nhập khẩu sôi động hơn. Ngoài ra, phí môi giới chứng khoán và giao dịch vàng cũng sẽ được duy trì ở mức tốt.
Những khoản đầu tư góp vốn hay bán dự án/tài sản cố định có thể đem lại lợi nhuận đột biến. Hiện các NH đều sở hữu một lượng lớn đầu tư tài chính vào cổ phiếu và BĐS. VCB và ACB đang nắm cổ phần của nhiều NH và CTCP ở mức giá thấp. CTG đang nắm giữ nhiều BĐS có giá trị thực cao hơn nhiều so với giá trị sổ sách. Nếu như các NH này bán ra các tài sản trên hoặc định giá lại để góp vốn thì lợi nhuận thu được là không nhỏ. Tuy nhiên, nếu điều này xảy ra chỉ là một hành động đơn lẻ và sẽ không nhằm mục đích là tạo lợi nhuận đột biến.
Nguyên nhân chính là các NH hiện phải cạnh tranh rất quyết liệt để giữ thị phần, nên năng lực cạnh tranh và thị phần mới là trọng tâm phát triển chứ không phải những khoản lợi nhuận nhất thời. Các khoản đầu tư tài chính và BĐS của các NH ngoài giá trị tài chính còn có giá trị trong việc duy trì mạng lưới đối tác và chi nhánh, một yếu tố quan trọng để duy trì năng lực cạnh tranh. Trong thời gian qua, chúng tôi chỉ ghi nhận một vài trường hợp đơn lẻ về việc bán các khoản đầu tư này và hầu hết đều không nhằm tạo ra lợi nhuận đột biến.
Kết luận
Những khó khăn từ chính sách tiền tệ làm cho kết quả kinh doanh của các NH từ nay đến cuối năm đứng ở mức trung bình, khả năng có nguồn thu đột biến là nhỏ. Dù vẫn hoàn thành kế hoạch và có tăng trưởng so với năm 2008, nhưng kết quả kinh doanh có thể không đột biến so với kỳ vọng, cộng với rủi ro từ việc giảm bớt nới lỏng chính sách tiền tệ sẽ làm cho ngành NH không hấp dẫn bằng nhiều ngành khác.
Cuối năm 2009, đầu năm 2010, dự báo chính sách tiền tệ sẽ theo hướng giảm bớt nới lỏng, gói kích thích kinh tế và hỗ trợ lãi suất (nếu có) sẽ giảm bớt về quy mô. Lãi suất cơ bản sẽ được cân nhắc tăng và chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng năm 2010 sẽ giữ ở khoảng 30% để kiểm soát lạm phát. Khi đó, những rủi ro về chính sách vĩ mô đối với ngành NH sẽ trở nên rõ ràng hơn và lợi nhuận của các NH có khả năng được cải thiện nếu lãi suất cơ bản tăng, tạo điều kiện nâng lãi suất cho vay. Khi những rủi ro "lơ lửng" hiện tại đã được làm rõ thì đó sẽ là thời điểm nên quan tâm trở lại vào cổ phiếu NH.
