Một hội đồng gồm ba thẩm phán tại Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã ra phán quyết rằng, Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) - đạo luật năm 1977 mà Tổng thống Trump đã viện dẫn để lý giải cho các mức thuế quan - thực tế không trao cho tổng thống quyền đơn phương thực hiện các mức thuế quan toàn diện.
Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ là tòa án liên bang ở Manhattan, nơi giải quyết các tranh chấp về luật hải quan và luật thương mại quốc tế.
"Các lệnh áp thuế quan toàn cầu và thuế quan trả đũa vượt quá bất kỳ thẩm quyền nào được IEEPA trao cho Tổng thống để điều chỉnh hoạt động nhập khẩu bằng thuế quan", các thẩm phán cho biết.
Theo Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ, mức thuế quan toàn cầu 10% của Tổng thống Trump không được IEEPA cho phép vì chúng được thiết kế để giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại giữa Mỹ và phần còn lại của thế giới; và thuế quan đối với Trung Quốc, Canada và Mexico là không hợp pháp vì chúng "không giải quyết được các mối đe dọa nêu trong các lệnh đó".
Việc áp dụng thuế quan thường đòi hỏi sự chấp thuận của Quốc hội, nhưng Tổng thống Trump đã chọn cách bỏ qua Quốc hội bằng cách tuyên bố tình trạng khẩn cấp kinh tế quốc gia và sử dụng tình trạng khẩn cấp để biện minh cho việc tự mình viện dẫn các mức thuế quan.
Chính quyền Tổng thống Trump đã nhanh chóng kháng cáo phán quyết lên Tòa Phúc thẩm Liên bang Mỹ vào thứ Tư (28/5), khiến tình hình trở nên không chắc chắn và có khả năng kéo dài cuộc chiến về việc liệu thuế nhập khẩu của Tổng thống Trump có được duy trì hay không.
"Việc các nước ngoài đối xử không tương xứng đã thúc đẩy thâm hụt thương mại dai dẳng và mang tính lịch sử của Mỹ… Những khoản thâm hụt này đã tạo ra tình trạng khẩn cấp quốc gia tàn phá các cộng đồng người Mỹ, bỏ lại người lao động của chúng ta phía sau và làm suy yếu cơ sở công nghiệp quốc phòng của chúng ta - những sự thật mà tòa án không tranh chấp", người phát ngôn Nhà Trắng, Kush Desai cho biết.
Mặt khác, phán quyết và kháng cáo tiếp theo của chính quyền Tổng thống Trump có khả năng sẽ tạo ra một cuộc chiến pháp lý gay gắt có thể kết thúc tại Tòa án Tối cao.
Tòa án liên bang đã ra phán quyết có lợi cho lệnh cấm vĩnh viễn, có khả năng ngăn chặn các mức thuế quan toàn cầu của Tổng thống Trump trước khi thỏa thuận với hầu hết các đối tác thương mại khác có thể đạt được. Tòa án đã ra lệnh cho một khoảng thời gian 10 ngày theo lịch để các lệnh hành chính "thực hiện lệnh cấm vĩnh viễn". Điều đó có nghĩa là phần lớn (nhưng không phải tất cả) các mức thuế quan của Tổng thống Trump sẽ bị đình trệ nếu phán quyết được giữ nguyên trong quá trình kháng cáo và có khả năng là tại Tòa án Tối cao.
Lệnh này sẽ dừng mức thuế quan 30% của Tổng thống Trump đối với Trung Quốc, mức thuế quan 25% đối với một số hàng hóa nhập khẩu từ Mexico và Canada và mức thuế quan phổ thông 10% đối với hầu hết các hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Tuy nhiên, lệnh này không ảnh hưởng đến mức thuế quan 25% đối với ô tô, phụ tùng ô tô, thép hoặc nhôm vì chúng tuân theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại.
Thuế quan đã gây ra các vụ kiện từ các doanh nghiệp, các bang đảng Dân chủ và các đảng khác. Phán quyết mới này có liên quan đến hai vụ kiện: Một vụ từ một nhóm doanh nghiệp cho biết họ đã bị thiệt hại do thuế quan và một vụ kiện từ một số bang.
Vụ kiện này được đệ trình thay mặt cho 5 doanh nghiệp Mỹ phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ Mỹ ở một mức độ nào đó. Các thẩm phán cho biết, lệnh áp thuế của Tổng thống Trump là “bất hợp pháp đối với tất cả mọi người”, không chỉ đối với nguyên đơn, vì vậy sẽ “không có câu hỏi nào ở đây về biện pháp khắc phục được điều chỉnh chặt chẽ”.
Có khả năng sẽ được đưa ra Tòa án Tối cao
Các luật sư của Bộ Tư pháp lập luận, thuế quan là một vấn đề chính trị, nghĩa là tòa án không thể quyết định. Nhưng các nguyên đơn vụ kiện lưu ý rằng, IEEPA không đề cập đến thuế quan.
"Nếu việc bắt đầu cuộc chiến thương mại lớn nhất kể từ cuộc Đại suy thoái dựa trên một đạo luật, thậm chí không đề cập đến thuế quan không phải là hành vi chiếm đoạt quyền lập pháp vi hiến, thì tôi không biết thế nào là hành vi đó", Ilya Somin, giáo sư luật tại Trường Luật Scalia, Đại học George Mason và là luật sư nguyên đơn cho biết.
Mặt khác, sử dụng các lập luận tương tự, 12 bang đảng Dân chủ đã kiện chính quyền tại cùng một tòa án vì "áp đặt bất hợp pháp" việc tăng thuế đối với người Mỹ thông qua thuế quan.
"Chúng tôi đưa vụ kiện này ra vì Hiến pháp không trao cho bất kỳ tổng thống nào quyền lực không bị kiểm soát để đảo lộn nền kinh tế. Phán quyết này khẳng định lại rằng, luật pháp của chúng tôi rất quan trọng và các quyết định về thương mại không thể được đưa ra theo ý muốn của tổng thống", Tổng chưởng lý Oregon Dan Rayfield, một trong những nguyên đơn chính trong vụ kiện cho biết.
