Trong một cuộc đối đầu pháp lý căng thẳng, Tòa án Tối cao sẽ xem xét các lập luận cho rằng Tổng thống Trump đã vượt quá thẩm quyền với nhiều mức thuế quan áp đặt lên hàng hóa từ khắp nơi trên thế giới.
Vấn đề nan giải hiện nay là hàng chục tỷ đô la tiền thuế mà các nhà nhập khẩu Mỹ phải trả hàng tháng và khả năng định hình lại dòng chảy hàng hóa và dòng vốn toàn cầu của Tổng thống Trump. Các chuyên gia pháp lý cho rằng, những tác động này vượt xa những hậu quả kinh tế, thậm chí vươn tới tầm ảnh hưởng của tổng thống Mỹ.
Nếu Tổng thống Trump thắng kiện, ông sẽ có quyền lực gần như vô hạn để ban bố tình trạng khẩn cấp, áp thuế nhập khẩu và can thiệp vào nền kinh tế. Nhưng nếu thất bại thì điều này sẽ làm suy yếu công cụ kinh tế ưa thích của ông, vốn là nguồn cơn gây biến động thị trường tài chính trong năm nay. Phán quyết dự kiến sẽ không được đưa ra trong nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng nữa, làm dấy lên viễn cảnh bất ổn sẽ kéo dài đến hết kỳ nghỉ lễ cuối năm.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội hôm thứ Ba (4/11), Tổng thống Trump đã gọi vụ kiện này là "sống còn với đất nước chúng ta" và nói rằng một phán quyết chống lại ông sẽ khiến Mỹ "gần như không có khả năng tự vệ". Tổng thống Trump lập luận rằng việc hạn chế quyền áp thuế của ông sẽ làm suy yếu các thỏa thuận mà ông đã đạt được với các đối tác thương mại nhằm tái cân bằng các mối quan hệ và thúc đẩy sản xuất của Mỹ.
Các thị trường tuần này đã đặt cược khoảng 60% khả năng Tổng thống Trump sẽ thua kiện. Các công ty Phố Wall cũng đã mua lại quyền thụ hưởng khoản hoàn thuế từ các doanh nghiệp, với đặt cược rằng nếu Tổng thống Trump thua, hàng tỷ đô la thuế quan sẽ được hoàn trả lại cho các công ty.
Vấn đề trọng tâm trước Tòa án Tối cao là liệu có nên đồng ý với các tòa án địa phương khi phán quyết rằng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) không trao cho tổng thống quyền áp thuế quan. Điều đó có nghĩa là hầu hết các loại thuế nhập khẩu của Tổng thống Trump là bất hợp pháp.
Trong nhiều sắc lệnh hành pháp và thông báo ngày 2/4 tại Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã viện dẫn Đạo luật IEEPA để đánh thuế hàng hóa từ hầu hết các nước trên thế giới. Trong trường hợp của Trung Quốc cũng như Canada và Mexico, Tổng thống Trump đã trích dẫn cuộc khủng hoảng fentanyl, và đối với các quốc gia khác, tình trạng thâm hụt thương mại dai dẳng của Mỹ mà nhiều nhà kinh tế cho rằng không phải là trường hợp khẩn cấp.
 |
Đạo luật IEEPA được sử dụng chủ đạo trong các chính sách thương mại của Tổng thống Trump |
Tổng thống Trump cũng đã sử dụng Đạo luật IEEPA để áp đặt thuế quan trừng phạt đối với hàng nhập khẩu từ Brazil liên quan đến việc truy tố cựu Tổng thống Jair Bolsonaro, và đối với hàng hóa Ấn Độ do nước này mua dầu của Nga. Gần đây nhất, Tổng thống Trump đã dọa sẽ áp dụng thêm thuế lên Canada theo đạo luật này vì một quảng cáo truyền hình có bài phát biểu của cựu Tổng thống Mỹ Ronald Reagan năm 1987 lên án việc sử dụng thuế quan.
Các doanh nghiệp nhỏ và các bang đã đệ trình ba vụ kiện do Tòa án Tối cao cùng xét xử lập luận rằng, mặc dù Đạo luật IEEPA đã được sử dụng đúng đắn để áp đặt các biện pháp trừng phạt tài chính khác, nhưng nó không cho phép tổng thống áp thuế. Họ chỉ ra rằng chưa có tổng thống nào khác làm như vậy.
Bản thân đạo luật này ra đời trong thời kỳ hậu Watergate (một trong những vụ bê bối chính trị lớn nhất trong lịch sử Mỹ) nhằm đặt ra ranh giới cho quyền lực của tổng thống. Theo lập luận của các luật sư phản đối chính sách thuế quan, việc từ "thuế quan" không được đề cập trong văn bản là một sự bỏ sót cố ý, cho thấy Quốc hội đã không ủy quyền theo hiến pháp để thu thuế nhập khẩu và điều tiết thương mại quốc tế.
Mặc dù phán quyết cuối cùng có thể còn mất thời gian dài mới được công bố, nhưng những manh mối về khuynh hướng của các thẩm phán thường xuất hiện trong các cuộc tranh luận miệng tại tòa.
Các chuyên gia cho rằng, bất kỳ phán quyết nào chống lại Tổng thống Trump cũng chỉ có thể tạm thời chấm dứt các cuộc chiến thương mại của ông. Ông có thể sử dụng những thẩm quyền khác, vững chắc hơn về mặt pháp lý, như ông đã làm trong nhiệm kỳ đầu và một lần nữa trong năm nay với thuế quan đối với các sản phẩm cụ thể như ô tô hoặc thép.
Nhưng sự nhiệt tình của Tổng thống Trump đối với Đạo luật IEEPA như một trụ cột trong chương trình nghị sự nhiệm kỳ thứ hai của ông xuất phát từ niềm tin rằng nó trao cho ông quyền lực không bị hạn chế. Các luật lệ cấp thuế quan khác đòi hỏi phải điều tra và có thể mất tới 9 tháng để hoàn thiện.
Bên cạnh đó, việc vô hiệu hóa hầu hết các loại thuế nhập khẩu của Tổng thống Trump có thể gây gián đoạn.
Theo phân tích của Bloomberg Economics, Mỹ đang thu 556 triệu USD mỗi ngày từ thuế quan IEEPA, chiếm 75% doanh thu hải quan bổ sung trong năm nay.
Tổng thu từ thuế quan IEEPA dự kiến sẽ vượt quá 140 tỷ USD vào năm 2025, ngay cả sau khi Tổng thống Trump công bố thỏa thuận vào tuần trước để giảm một nửa mức thuế fentanyl 20% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
 |
Tổng thu từ thuế quan của Mỹ tăng mạnh trong năm nay |
Theo tính toán của Bloomberg Economics, nếu Tòa án Tối cao bãi bỏ toàn bộ thuế IEEPA của Tổng thống Trump, mức thuế suất thực tế sẽ giảm từ 15,9% hiện tại xuống còn 6,5%. Điều này sẽ làm giảm một nửa lực cản đối với tăng trưởng của Mỹ, mặc dù lãi suất sẽ vẫn cao hơn đáng kể so với mức 2,3% khi Tổng thống Trump trở lại Nhà Trắng vào tháng 1.
Một câu hỏi quan trọng là liệu nếu Tổng thống Trump thua kiện tại Tòa án Tối cao, chính quyền có bị yêu cầu hoàn trả thuế quan hay không, điều này sẽ làm giảm nguồn thu của Bộ Tài chính và đẩy thâm hụt ngân sách lên cao hơn.
Kent Smetters, quan chức Bộ Tài chính dưới thời cựu Tổng thống George W. Bush cho biết, việc hoàn trả thực sự có thể tạo ra động lực kinh tế trong ngắn hạn. Việc hoàn trả tiền mặt cho các công ty sẽ bù đắp lợi nhuận và giải phóng nguồn vốn cho các khoản đầu tư mới.
