Nhà đầu tư lo ngại về danh mục “ngoài niêm yết”
Ngày 9/9 vừa qua, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 5/2025/NQ-CP về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Theo định nghĩa, tài sản mã hóa là một loại tài sản số sử dụng công nghệ mã hóa hoặc công nghệ số có chức năng tương tự để xác thực trong quá trình tạo lập, phát hành, lưu trữ và chuyển giao. Tài sản mã hóa không bao gồm chứng khoán, các dạng số của tiền pháp định và những tài sản tài chính khác theo quy định của pháp luật về dân sự, tài chính.
Tài sản số, theo Bộ luật Dân sự, là tài sản được thể hiện dưới dạng dữ liệu số, được tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bởi công nghệ số trong môi trường điện tử.
Nghị quyết số 5/2025/NQ-CP quy định, việc triển khai thí điểm phải dựa trên nguyên tắc thận trọng, có kiểm soát và theo lộ trình phù hợp với thực tiễn. Đây là bước tiến quan trọng trong tiến trình pháp lý hóa thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, nhưng cũng gợi nên nhiều thảo luận từ cộng đồng nhà đầu tư.
Một trong những điểm gây chú ý nhất là quy định về đối tượng được tham gia thị trường thí điểm. Theo nghị quyết, tài sản mã hóa chỉ được chào bán, phát hành cho nhà đầu tư nước ngoài. Nhà đầu tư trong nước đã sở hữu tài sản mã hóa và nhà đầu tư nước ngoài có thể mở tài khoản tại các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa do Bộ Tài chính cấp phép để lưu ký và giao dịch tại Việt Nam.
Quy định này khiến nhiều nhà đầu tư trong nước phân vân: nếu chỉ những người “đã sở hữu tài sản mã hóa” mới được tham gia, thì người mới bắt đầu sẽ ra sao?
Một điểm quan trọng khác là sau 6 tháng kể từ khi tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa đầu tiên được cấp phép, nhà đầu tư trong nước giao dịch tài sản mã hóa không qua tổ chức do Bộ Tài chính cấp phép sẽ bị xử phạt hành chính hoặc thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự.
Quy định này khiến những nhà đầu tư hiện đang giao dịch trên các sàn quốc tế như Binance, Bybit… cũng phải băn khoăn. Liệu họ sẽ phải xử lý danh mục tài sản chưa được niêm yết ra sao? Việc giao dịch trên sàn quốc tế có bị coi là vi phạm và nếu tài sản không thể chuyển về sàn trong nước do chưa được niêm yết, đâu là phương án tuân thủ? Có thể rút coin từ sàn trong nước về ví cá nhân hoặc nạp từ ví cá nhân lên sàn hợp pháp không và quy trình KYC/AML kèm theo sẽ được áp dụng như thế nào?
Lo ngại này xuất phát từ sự đa dạng của thị trường tài sản mã hóa toàn cầu, hiện có khoảng 1,3 triệu loại khác nhau, trong khi một sàn giao dịch thông thường chỉ niêm yết khoảng hơn 200 loại. Điều này khiến nhiều nhà đầu tư nắm giữ meme coin hoặc các loại token đặc thù lo ngại rằng chúng sẽ không được niêm yết tại các sàn trong nước, dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật nếu không thể chuyển tài sản về sàn được cấp phép.
Cùng với đó, lo ngại về khả năng cạnh tranh của các sàn trong nước so với quốc tế cũng được nhiều nhà đầu tư nêu ra: từ số lượng sản phẩm, thanh khoản, phí giao dịch, khả năng vận hành 24/7 cho đến vấn đề an toàn lưu ký.
Ngoài ra, hoạt động tài chính phi tập trung (Decentralized Finance - DeFi) và staking đã dẫn đến câu hỏi: liệu staking trên blockchain và giao dịch qua các sàn phi tập trung (DEX) có được coi là hợp pháp? (staking: nhà đầu tư crypto có thể khóa một lượng tiền mã hóa nhất định trong mạng blockchain để hỗ trợ vận hành mạng và nhận được phần thưởng định kỳ từ đó).
Cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp để thị trường vận hành hiệu quả
Nghị quyết 5/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hóa vừa được ban hành được xem là bước tiến quan trọng trong việc định hình khung pháp lý tại Việt Nam.
Ông Phan Đức Trung - Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam (VBA) cho rằng, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở năng lực vận hành và nguồn nhân lực. Thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam đang chuyển từ trạng thái tự phát sang khuôn khổ thí điểm, nên sẽ cần thời gian để thích nghi: từ vận hành sàn 24/7, quản trị rủi ro công nghệ và an toàn tài sản, cho đến tuân thủ KYC/AML, báo cáo và bảo vệ nhà đầu tư.
Theo ông Trung, trong giai đoạn thí điểm, số lượng sàn đáp ứng được các tiêu chuẩn nghiêm ngặt sẽ không nhiều và vận hành hiệu quả (vừa đáp ứng kỳ vọng người dùng, vừa đảm bảo an toàn và có lãi) sẽ là bài toán khó.
Về lộ trình, ông Trung ước tính, Việt Nam cần 3-5 năm để thị trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng “trưởng thành” theo khung pháp lý mới. Nếu chính sách được triển khai nhanh và các sàn thí điểm cùng cơ quan quản lý chủ động phối hợp, thời gian có thể rút ngắn còn khoảng 3 năm.
Liên quan đến mốc 6 tháng, ông Trung nhấn mạnh, trọng tâm là hoạt động giao dịch: Nghị quyết số 5/2025/NQ-CP hướng đến việc ngăn chặn giao dịch trên các sàn quốc tế hoặc sàn chưa được Bộ Tài chính cấp phép, chứ không bắt buộc mọi tài sản trong ví cá nhân đều phải chuyển về sàn. Ông lưu ý, cần làm rõ khái niệm “ví” và “sàn” để tránh hiểu lầm. Yêu cầu “mang về” nên được hiểu là mang hoạt động giao dịch về sàn được cấp phép, thay vì buộc mọi tài sản trong ví đều phải nạp lên sàn.
Đối với “khoảng trống” niêm yết, ông Trung chỉ ra thực tế: với 1,3 triệu mã tài sản nhưng các sàn chỉ niêm yết khoảng 200, việc thiếu bao phủ là điều không tránh khỏi. Do đó, cần cơ chế rõ ràng cho nhà đầu tư nắm giữ tài sản chưa được hỗ trợ: khi nào phải chuyển đổi, khi nào được giữ trong ví cá nhân và cơ chế báo cáo/khai thuế (nếu có) sẽ như thế nào.
Một điểm đáng chú ý là sự phân tách rõ giữa nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Ông Trung nhìn nhận, đây là bước đi cần thiết để bảo vệ thị trường ngoại hối (kiểm soát dòng tiền, hạn chế “liên thông” không kiểm soát), nhưng đồng thời cũng làm giảm sức hấp dẫn giai đoạn đầu. Tuy nhiên, chính sách sẽ được điều chỉnh trong quá trình thí điểm để cân bằng giữa lợi ích nhà đầu tư và việc quản lý.
Theo ông Trung, thị trường thí điểm hiện nay chủ yếu phù hợp với những nhà đầu tư đã có kinh nghiệm và tài khoản nước ngoài, chứ chưa dành cho người mới bắt đầu.
Ở góc nhìn khác, ông Đào Việt Dũng - Quản lý cấp cao mảng quản trị rủi ro tại Fidelity International cho rằng, giai đoạn thí điểm cần tập trung vào chất lượng hơn là số lượng. Ông đề xuất, Việt Nam nên khởi đầu với những sản phẩm dễ chuẩn hóa và có giá trị cao như biên lai hàng hóa được token hóa hoặc các khoản phải thu từ dự án hạ tầng. Đồng thời, hợp tác với các tổ chức lưu ký và kiểm toán quốc tế sẽ giúp xây dựng uy tín, tận dụng lợi thế chi phí và lĩnh vực tăng trưởng mạnh của Việt Nam.
Bên cạnh cơ hội, ông Dũng cũng chỉ ra 5 nhóm rủi ro chính trong giai đoạn thí điểm. Một là, rủi ro pháp lý xuyên biên giới, khi nhà đầu tư ở nước ngoài nhưng tài sản nằm trong nước, gây khó khăn cho việc thực thi quyền lợi. Hai là, rủi ro thực thi tài sản đảm bảo, đặc biệt với bất động sản, khi khung pháp lý chưa đủ mạnh. Ba là, rủi ro oracle và định giá: oracle - các dịch vụ đưa dữ liệu thực tế lên blockchain - nếu bị tấn công hoặc cung cấp sai, có thể dẫn tới sai lệch nghiêm trọng. Bốn là, rủi ro vận hành từ sự không đồng bộ giữa lưu ký, kế toán và blockchain. Cuối cùng là rủi ro thanh khoản thứ cấp: nếu thiếu nhà tạo lập thị trường hoặc kết nối với DeFi, nhà đầu tư sẽ khó thoát vị thế.
