Xử lý khiếu nại chứng khoán: nỗ lực chưa đủ

Theo quy định của UBCKNN, thời hạn xử lý các tố cáo liên quan đến lĩnh vực chứng khoán không quá 60 ngày kể từ ngày thụ lý hồ sơ. Với những vụ việc phức tạp hơn thì thời hạn giải quyết có thể kéo dài, nhưng không quá 90 ngày. Nếu hành vi tố cáo có dấu hiệu phạm tội thì phải chuyển cho cơ quan điều tra, viện kiểm sát xử lý. Trong quá trình giải quyết tố cáo, người giải quyết phải tuyệt đối giữ bí mật tên, địa chỉ, chức danh, bút tích, giấy tờ, hồ sơ đơn thư của người tố cáo. Trong thời hạn 3 ngày kể từ ngày có quyết định giải quyết khiếu nại, thanh tra chứng khoán phải công khai nội dung này trên trang điện tử của UBCKNN. Thời gian niêm yết công khai quyết định giải quyết khiếu nại là 25 ngày kể từ ngày bắt đầu niêm yết. Đặc biệt, Chánh thanh tra chứng khoán sẽ tiếp công dân định kỳ mỗi tháng một lần, trong những trường hợp có yêu cầu khẩn thiết, Chủ tịch UBCKNN sẽ trực tiếp lắng nghe những vấn đề họ bức xúc phản ánh.

Lâu nay, chuyện giải quyết, xử lý khiếu nại tố cáo trong lĩnh vực chứng khoán là một trong những nhiệm vụ quan trọng của thanh tra chứng khoán. Cụ thể, cơ quan này sẽ thanh kiểm tra các tổ chức niêm yết khi có những khiếu nại, kiện cáo về việc thực hiện nghĩa vụ của tổ chức niêm yết; khi có những tin đồn liên quan đến tổ chức niêm yết không thực hiện chế độ công bố thông tin... Ngoài ra, khi các giao dịch có dấu hiệu vi phạm, thanh tra chứng khoán sẽ yêu cầu các thành viên thị trường cung cấp tài liệu, chứng từ sổ sách kế toán chứa đựng thông tin liên quan đến giao dịch để làm rõ mọi nghi vấn.

Trong 6 tháng đầu năm, thanh tra chứng khoán đã tiến hành các đợt kiểm tra tại một số công ty chứng khoán bị dư luận phản ánh về chất lượng dịch vụ và ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 4 công ty chứng khoán là SSI, VCBS, ACBS và HSC. Thanh tra cũng tổ chức các đoàn kiểm tra việc chấp hành các quy định về công bố thông tin đối với Công ty Giấy Hải Phòng (hiện đã đổi tên thành Hapaco), Khách sạn Sài Gòn, Nhựa Đà Nẵng, nhắc nhở các công ty này thực hiện công bố thông tin theo quy định. Cơ quan này cũng ra quyết định xử phạt 30 triệu đồng đối với bà Nguyễn Diễm Phương Khanh sau khi phát hiện nhà đầu tư này và Công ty Lili có giao dịch thỏa thuận vi phạm pháp luật về chứng khoán. Mới đây nhất, dư luận tỏ ra rất quan tâm tới quyết định xử phạt 160 triệu đồng hai nhà đầu tư cá nhân là ông Bùi Quang Thành và Huỳnh Thanh Minh ở TP. HCM vì đã thông đồng trong giao dịch chứng chỉ quỹ VF1 nhằm tạo ra cung cầu giả tạo và thao túng giá.

Mong đừng ném đá ao bèo

TTCK càng phát triển thì những thủ thuật làm giá, lừa đảo, tạo cung cầu giả, giao dịch nội gián xuất hiện ngày một tinh vi và phổ biến. Theo các chuyên gia tham dự Hội thảo "Đào tạo nhà đầu tư và phát triển TTCK VN" được tổ chức mới đây tại Hà Nội, một trong những mục tiêu và nguyên tắc quản lý chứng khoán là phải đảm bảo cho thị trường hoạt động công bằng, hiệu quả và minh bạch thông qua việc ngăn ngừa các hành vi giao dịch sai trái, hành vi gây hiểu nhầm, thao túng thị trường hoặc lừa đảo. Một trong những nhiệm vụ cơ bản của UBCKNN và cơ quan thanh tra chứng khoán là thực hiện thanh tra, kiểm tra và giám sát các thành viên thị trường.

Theo ông Nguyễn Đoan Hùng, Phó chủ tịch UBCKNN, lâu nay Ủy ban vẫn có đường dây nóng tiếp nhận thông tin của nhà đầu tư; có bộ phận tiếp nhận xử lý khiếu nại; tổ chức các đoàn thanh tra định kỳ và đột xuất kiểm tra, xử lý các hành vi vi phạm trên TTCK. Tuy nhiên, ông Hùng thừa nhận, hiệu quả từ việc nhận xử lý kiến nghị, khiếu nại còn hạn chế, một phần vì các vụ việc rất phức tạp, thời gian giải quyết kéo dài, một phần vì nhiều trường hợp nhà đầu tư phản ánh còn chung chung, thiếu bằng chứng. Thanh tra định kỳ cũng chưa được tiến hành thường xuyên, vì vậy chưa có đánh giá một cách toàn diện với hoạt động của thị trường.

Một khó khăn khác được ông Hùng nêu ra là lực lượng thanh tra quá mỏng, chưa tới 10 người. Nếu như ở các nước, thanh tra chứng khoán thực hiện nhiệm vụ chuyên sâu theo từng mảng như thanh tra hành chính, xét khiếu tố, chống tham nhũng... thì ở Việt Nam , một thanh tra viên có khi phải kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ.

Giới đầu tư đánh giá cao những động thái nghiêm khắc của cơ quan giám sát thị trường trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, họ cho biết rất ngại khi muốn phản ánh những bức xúc, tiêu cực tới bộ phận thanh tra của UBCKNN, đường dây nóng tại hai số máy 9340770 và 9340750 (số lẻ 206) thường xuyên bận hoặc không có người nghe, vì thế họ thường tìm đến báo chí. Hay như đợt thanh tra các công ty chứng khoán hồi tháng 4 chỉ được tiến hành sau khi dư luận lên tiếng mạnh mẽ về chất lượng dịch vụ và tình trạng phân biệt đối xử nhà đầu tư trên các sàn. Câu chuyện về giao dịch bất thường với những cổ phiếu như BMC, TCT, SGH đến nay vẫn chưa có lời giải cũng cho thấy năng lực xử lý hạn hẹp của đơn vị này.

Ngay chuyện công bố các quyết định xử phạt trên trang web của UBCKNN (www.ssc.gov.vn), giới đầu tư cũng mong mỏi được cải thiện để rõ ràng, minh bạch hơn. Sau khi đọc các quyết định này, nhà đầu tư toát mồ hôi đi mò văn bản pháp luật để biết tại sao các chủ thể trong quyết định lại bị xử phạt, trường hợp như bà Phương Khanh, ngay cả khi mò được quy định rồi vẫn không hiểu bà Khanh vi phạm gì. "Các quyết định xử phạt thành viên thị trường cũng là dạng thông tin được nhiều nhà đầu tư đón đọc vì thế cần được chuyển tải rõ ràng, cụ thể và dễ hiểu", bà Gerri Walsh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh chứng khoán Mỹ chia sẻ.

Giám sát để ngăn ngừa

TTCK sắp tròn 7 tuổi, nhận xét về công tác giám sát, thanh tra chứng khoán, Chủ tịch UBCKNN Vũ Bằng cho biết, trong 5 năm đầu do tập trung chủ yếu vào việc phát triển thị trường nên hầu như Ủy ban không có quyết định xử phạt nào, trong 2 năm trở lại đây công tác xử phạt được tiến hành nhiều hơn, có những vụ việc báo chí phản ánh, thanh tra vào cuộc tìm hiểu song rất khó.

Để tăng cường thanh tra, giám sát TTCK, Chính phủ đã có Quyết định 63/CP cho phép UBCKNN thành lập Ban giám sát phối hợp với các vụ chức năng theo dõi, nắm bắt tình hình hoạt động của thị trường. Ban này có nhiệm vụ điều tra sơ bộ những giao dịch có dấu hiệu bất thường, nếu phát hiện có vấn đề sẽ chuyển thanh tra chứng khoán điều tra và xử lý vi phạm. Bộ quy chế và tiêu chí giám sát sẽ được ban hành, nhân lực tham gia bộ phận giám sát sẽ được đào tạo, nâng cao năng lực với các chương trình hỗ trợ của những tổ chức tài chính lớn trên thế giới như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Thế giới (WB)... UBCKNN cũng đã kiến nghị Bộ Tài chính trang bị hệ thống phần mềm giám sát việc công bố thông tin, giao dịch và hoạt động của các thành viên thị trường.

UBCKNN cũng sẽ kiến nghị cơ quan thẩm quyền để sửa đổi Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính với các mức phạt nặng hơn để tăng tính răn đe. Theo Chủ tịch UBCKNN Vũ Bằng, những trường hợp phát hiện sai phạm đều bị xử lý nhưng cũng cần cân nhắc bởi nếu ngay lập tức chuyển từ chỗ chưa xử phạt sang xử phạt triền miên sẽ tạo ra ức chế với thị trường. Quan điểm của UBCKNN trong việc giám sát, thanh kiểm tra là siết dần nhằm mục đích răn đe, ngăn ngừa các vi phạm tiếp tục tái diễn.