Trong cuộc họp Ban chỉ đạo nhà nước về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản mới đây, Thủ tướng chính phủ Phạm Minh Chính đã đặt vấn đề nhiều người dân muốn mua nhà, nhưng với giá nhà quá cao, chung cư hiện đã lên đến trên 70 triệu, thậm chí 100 triệu đồng/m2, khiến người dân khó có thể mua nổi. Đây được xem là một bài toán nan giải đối với Nhà nước, bởi cơ chế hiện tại chưa đủ, trong khi sự tham gia của khu vực tư nhân vẫn còn hạn chế. Ngay cả đề án nhà ở xã hội đã triển khai từ lâu cũng gặp khó khăn, khi nhiều nội dung vẫn chưa thực sự khả thi.
Tại phiên họp chuyên đề Uỷ ban I về công nghệ tài chính và tài sản số ngày 30/09 do Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) tổ chức, ông Lê Văn Thành, Phó tổng giám đốc Ngân hàng Số Vikki cho rằng, Việt Nam có thể áp dụng mô hình “công tư cùng kiến tạo” để giải quyết bài toán này.
Trước đây, các dự án thường chỉ được giao cho một số doanh nghiệp bất động sản đặc thù, nhưng họ chỉ triển khai khi lợi nhuận đủ lớn. Điều này tạo ra vòng luẩn quẩn “con gà - quả trứng”, muốn doanh nghiệp có lợi nhuận cao thì giá nhà phải cao, dẫn tới người dân khó tiếp cận nhà ở xã hội.
Trong khi đó, thực tế hiện nay cho thấy nhà ở xã hội đang không đến được đúng đối tượng. Ví dụ, tại TP.HCM, người nghèo thật sự thì không đủ tiền để mua, trong khi người có tiền mua lại không chứng minh được mình nghèo. Thậm chí, có những trường hợp sở hữu nhiều căn hộ ở Hà Nội nhưng vẫn đủ điều kiện mua nhà ở xã hội tại TP. HCM.
Để khắc phục tình trạng này, ông Thành cho rằng nhà nước có thể cấp đất sạch, ban hành cơ chế hỗ trợ phát triển nhà ở xã hội, tương tự trước đây. Tuy nhiên, nhà nước có thể tận dụng công nghệ số để xây dựng một nền tảng dựa trên blockchain, thu hút nguồn vốn từ nhiều cá nhân và doanh nghiệp, thay vì yêu cầu một doanh nghiệp phải có vài trăm tỷ đồng để đầu tư cả tòa nhà như trước. Trên nền tảng này, các quỹ nhà ở xã hội có thể được hình thành từ sự góp vốn nhỏ lẻ của nhiều bên, với toàn bộ quá trình đầu tư, xây dựng, định giá được minh bạch hóa.
“Nhờ đó, giá bán nhà ở xã hội sẽ được công khai, minh bạch từ đầu vào tới đầu ra, đối tượng được mua cũng dựa trên hệ thống đó để bảo đảm đúng người nghèo, người thu nhập thấp. Đây là một cơ chế “công tư cùng kiến tạo” nhằm giải quyết bài toán nhà ở xã hội theo cách mới”, ông Thành nhận định và cho rằng, không chỉ Vikki, mà cả ngân hàng trong cả hệ sinh thái Sovico như HDBank hay các doanh nghiệp khác, cũng sẵn sàng tham gia mô hình này, góp phần giải quyết vấn đề xã hội, dựa trên công nghệ tài chính và công nghệ số hiện đại.
Đại diện cho doanh nghiệp công nghệ, ông Nguyễn Bá Phước, CEO REETECH LAL cũng cho rằng, tài sản số có thể giúp người dân bình thường mua được một căn hộ nhà ở xã hội.
Trong Nghị quyết 05 của Chính phủ nhấn mạnh việc thí điểm một sàn giao dịch tài sản số hóa, cho phép người dân giao dịch crypto. Ông Phước nhận định, đây có thể trở thành giải pháp cho nhà ở xã hội, đó là Nhà nước cho phép mã hóa các tài sản thực và đưa chúng lên blockchain.
Điểm thay đổi cơ bản là một căn nhà vốn có giá trị lớn nhưng khi đưa lên blockchain có thể chia nhỏ thành nhiều token và cho phép triển khai một cơ chế như sau: Khi một dự án nhà ở xã hội được hình thành, những người tham gia xây dựng dự án, ngoài tiền lương, có thể được sở hữu một phần nhỏ của dự án thông qua các token. Nhờ đó, họ có thể tích lũy dần các token và đến một thời điểm nhất định, khi đủ số lượng, có thể chuyển đổi thành quyền sở hữu một căn hộ.
Ví dụ, một dự án có 100 triệu token tương ứng với 100 căn hộ, mỗi căn hộ tương ứng 1 triệu token. Người lao động thay vì nhận 500.000 đồng tiền công mỗi ngày, có thể nhận 400.000 đồng và 100 token. Có hai cách sở hữu nhà ở xã hội: tích lũy token đến khi đủ 1 triệu token để đổi lấy một căn hộ, hoặc tham gia hình thức xổ số định kỳ, trong đó những người nắm giữ token có cơ hội trúng quyền sở hữu căn hộ. Hình thức xổ số này cũng từng được áp dụng ở Ấn Độ, khi người dân đi tàu hỏa có thể mua vé, và tấm vé đó đồng thời là vé số. Cách làm này khuyến khích người dân tham gia tàu hoả tích cực hơn.
“Khi nhà ở xã hội được chia nhỏ và phân bổ token như vậy, nhiều người nghèo sẽ có cơ hội sở hữu căn hộ, đồng thời không gây ảnh hưởng lớn tới các doanh nghiệp bất động sản hiện tại và không làm biến động mạnh mặt bằng giá chung”, ông Phước nói.
