Theo tờ Deutsche Welle (Đức), bất cứ ai ở Iraq muốn mua một chiếc xe ô tô hoặc một căn nhà trong tuần này đều gặp phải một cú sốc lớn. Hôm 14/5, chính phủ Iraq tuyên bố cấm thực hiện các loại giao dịch cá nhân hoặc kinh doanh bằng đồng đô la Mỹ.
Tìm kiếm những giải pháp khác
Những người Iraq thường mua những món hàng đắt tiền bằng đồng USD. Do đồng dinar của họ liên tục mất giá, họ sẽ cần vài túi lớn chứa rất nhiều tiền giấy dinar để mua ô tô hoặc nhà. Vì vậy, họ thường sử dụng đồng USD để thay thế tiền dinar.
Trong nhiều thập kỷ qua, đồng đô la Mỹ là loại tiền tệ giá trị nhất ở khu vực Trung Đông, nhưng điều đó có thể đang bắt đầu thay đổi gần đây. Trong vài tháng qua, các chính trị gia cấp cao ở một số quốc gia Trung Đông đã đưa ra những tuyên bố cho thấy sự thống trị của đồng USD trong khu vực có thể sẽ suy giảm.
Tại Iraq, các nhà chức trách của Mỹ đã gây khó khăn hơn cho việc đưa đồng USD vào nước này, họ rõ ràng lo lắng rằng quá nhiều tiền mặt của Mỹ sẽ được chuyển lậu sang Chính phủ Iran - nước láng giềng vốn đang bị trừng phạt, nhưng được nhiều chính trị gia Iraq ngầm ủng hộ. Sự thiếu hụt của đồng USD này đã dẫn đến sự biến động về giá trị của đồng dinar của Iraq.
Sự biến động trên cũng đã dẫn đến lệnh cấm sử dụng đồng USD vào cuối tuần trước. Đầu năm nay, cũng một phần do cuộc khủng hoảng ngân hàng ở Mỹ, Iraq cho biết họ sẽ giao dịch với Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ thay vì đồng USD.
Gần đây, Bộ trưởng Tài chính Saudi Arabia cho biết sẽ sẵn sàng bán dầu bằng các loại tiền tệ khác nhau, bao gồm cả đồng euro và đồng nhân dân tệ của Trung Quốc. UAE cho biết họ sẽ giao dịch với Ấn Độ bằng đồng rupee của Ấn Độ. Năm ngoái, Ai Cập đã công bố kế hoạch phát hành trái phiếu nhằm giúp chính phủ huy động tiền bằng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc.
Ngoài ra, một số quốc gia Trung Đông gồm Ai Cập, Saudi Arabia, UAE, Algeria và Bahrain cho biết họ muốn tham gia khối địa chính trị được gọi là BRICS, hiện gồm các nước Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Nga đã thông báo tại một cuộc họp vào tháng 6 sắp tới rằng, BRICS sẽ thảo luận về việc thiết lập một loại tiền tệ mới cho thương mại xuyên biên giới giữa các nước.
Kể từ năm 2021, UAE cũng là một phần của dự án thí điểm các khoản thanh toán tiền kỹ thuật số xuyên biên giới có thể bỏ qua đồng USD, do Ngân hàng Thanh toán Quốc tế có trụ sở tại Thụy Sĩ điều hành. Những bên tham gia khác của dự án này bao gồm các nước Thái Lan, Hồng Kông (Trung Quốc) và Trung Quốc.
Theo Bloomberg, đồng đô la Mỹ hiện chiếm khoảng 58% dự trữ ngoại hối chính thức trên toàn cầu, giảm so với mức 73% vào năm 2001. Vào cuối những năm 1970, tỷ lệ này lên tới 85%.
Lý do khiến Trung Đông ngày càng sử dụng các loại tiền tệ khác
Các chuyên gia mà Deutsche Welle đã phỏng vấn đều cùng quan điểm rằng có thể có hai lý do chính khiến người Trung Đông ngày càng sử dụng các loại tiền tệ khác. Đầu tiên là vấn đề liên quan đến cuộc xung đột Nga - Ukraine.
Daniel McDowell, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Syracuse ở New York nhận định, các biện pháp trừng phạt là một phần nguyên nhân rất quan trọng, Mỹ càng sử dụng đồng USD như một vũ khí trong chính sách đối ngoại, thì các đối thủ sẽ càng có xu hướng sử dụng các loại tiền tệ khác trong các hoạt động kinh tế quốc tế của họ.
Hasan Alhasan, nhà nghiên cứu về chính sách Trung Đông của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế có trụ sở tại London nhận định rằng: Hiện tại, có rất nhiều đồng tiền của Nga được giao dịch các nước ở Trung Đông và châu Á. Về cơ bản, đó là những quốc gia đã chọn không tuân thủ hoặc không thực thi các biện pháp trừng phạt của Mỹ hoặc EU.
Nhưng nếu các biện pháp trừng phạt đối với Nga được tăng cường hơn nữa, biến chúng thành cái được gọi là các biện pháp trừng phạt thứ cấp, thì những quốc gia đó sẽ gặp khó khăn hơn nhiều. Các biện pháp trừng phạt thứ cấp sẽ trừng phạt các bên thứ ba, các quốc gia hoặc doanh nghiệp có liên hệ với các thực thể bị trừng phạt.
Giáo sư McDowell cho biết, các nước lo ngại về các biện pháp trừng phạt của Mỹ đang ngày càng suy nghĩ về cách họ có thể đi trước đón đầu, ngay cả khi họ chưa sẵn sàng hoặc chưa quan tâm đến việc thực hiện một sự thay đổi triệt để về quá trình phi USD hóa.
Chuyên gia Alhasan đưa ra lý do thứ hai tại sao một số quốc gia Trung Đông có thể muốn rời xa đồng đô la Mỹ. Ông cho rằng: Tôi có cảm giác rằng Mỹ đang tìm cách viết lại các quy tắc của thị trường dầu mỏ toàn cầu giúp nhắm vào lợi ích của Nga và điều đó gây ra mối đe dọa chiến lược đối với Saudi Arabia.
Gần đây, Bộ trưởng Năng lượng Saudi Arabia Abdulaziz bin Salman cho rằng, nếu bất kỳ quốc gia nào tìm cách áp đặt giá trần đối với xuất khẩu dầu của Saudi Arabia, giống như cách đã làm với Nga, họ sẽ không giao dịch với nước đó nữa.
Maria Demertzis, Giáo sư về chính sách kinh tế tại Viện Đại học châu Âu ở Florence, Italy và là thành viên cấp cao tại Bruegel, một tổ chức tư vấn kinh tế nhận định rằng đây là lý do tại sao xu hướng tránh xa đồng đô la Mỹ có vẻ sẽ tiếp tục chừng nào các lệnh trừng phạt vẫn còn.
Ngoài ra, theo chuyên gia Alhasan, việc Mỹ và EU đóng băng tài sản dự trữ của ngân hàng trung ương Nga đã khiến các nước Trung Đông lo ngại về Mỹ và EU sẽ áp dụng các biện pháp chưa từng có đối với thương mại và tài chính quốc tế, trong bối cảnh xung đột ở Ukraine. Đó là những lý do tại sao các quốc gia ở Trung Đông đang chuẩn bị cho một thế giới đa cực hơn, nơi họ sẽ muốn có vị trí tốt nhất để hành động cả bên trong và bên ngoài các khu vực bị USD hóa.
