2.500 tỷ USD là tổng giá trị của hoạt động mua bán sáp nhập doanh nghiệp (M&A) trên toàn cầu nửa đầu năm 2007. Người ta còn thống kê được hơn 28.300 vụ M&A được công bố trong năm 2006, nghĩa là có hơn 77 vụ M&A lớn mỗi ngày với giá trị gần 10 tỷ USD/ngày. Cũ người, mới ta Buổi hội thảo về hoạt động M&A tại Việt Nam diễn ra ngày 10/7 tại TP. HCM có số người quan tâm vượt quá mong đợi của nhà tổ chức (CTCP Chứng khoán Đại Việt). Nhiều chỗ ngồi đã được bổ sung trong suốt 2 giờ diễn giả dành riêng giải thích: M&A là gì? Một trào lưu kinh tế chủ đạo trên thế giới từ những năm 90 nhưng hoạt động M&A lại hoàn toàn mới và lạ khi được đem kể tại Việt Nam. Mới đến mức ta có thể chỉ tên 3 DN lĩnh ấn tiến phong trong dịch vụ M&A tại Việt Nam là IDJ Connection, TigerInvest và ICE. Họ đều khởi sự với một trang web (muabandoanhnghiep.com, muabancongty.com…) để những ai có nhu cầu tự lên đó giới thiệu về mình. Cũng chẳng ngạc nhiên lắm khi các vụ M&A lớn của Việt Nam trong 2 năm qua hầu như không có sự tham gia của 3 DN trên, vì IDJ Connection có thâm niên non 12 tháng, còn TigerInvest và ICE mới chào làng trong vòng 3 tháng qua. Theo ghi nhận của ĐTCK, những DN chuyên làm dịch vụ cho DN đã đề cập đến câu chuyện M&A từ những năm 2000 với dịch vụ chính thực sự được chuyển khai là tìm kiếm các dự án đầu tư và môi giới tài chính tại Việt Nam cho các tổ chức đầu tư nước ngoài, tuy nhiên thành quả tương đối hạn chế. Những thương vụ M&A thành công gần đây như Công ty cổ phần Doanh nghiệp trẻ Đồng Nai mua lại Cheerfield Rama, Công ty Daiichi (Nhật Bản) mua lại toàn bộ Bảo Minh CMG, Vinaland mua lại 52% cổ phần của Omni Saigon và 70% Hilton Hà Nội; gần đây nhất là Công ty Anco mua lại nhà máy sữa Nestle... chủ yếu do DN tự tiến hành hơn là sử dụng dịch vụ thuê ngoài, văn phòng luật sư được nhờ cậy nhiều hơn là các tổ chức dịch vụ tư vấn hay dịch vụ tài chính trung gian. Tại thế giới đang phẳng ra Không còn gì để nghi ngờ về việc M&A đã trở thành một trào lưu thời thượng trên toàn thế giới, tâm điểm là châu Á, sẽ là một chủ đề nóng sốt nhất tại Việt Nam cùng với TTCK trong vòng 1 - 2 năm nữa. Theo nghiên cứu của các tổ chức tài chính lớn nhất thế giới như Goldman Sachs, Citigroup, Thomson… thì với những động lực như kinh tế khu vực tiếp tục tăng trưởng, lãi suất tương đối thấp và các công ty khá dồi dào tiền mặt, hoạt động M&A ở châu Á sẽ hết sức sôi động, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghiệp và ngân hàng. Có tới 59% số DN được hỏi cho biết, trong tương lai gần, họ thích đầu tư vào châu Á hơn các khu vực khác, còn 44% rất lạc quan về hoạt động liên kết sáp nhập ở châu Á trong 2 năm tới. Nói đến châu Á, người ta liên tưởng ngay đến Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Tại sao hoạt động M&A lại trở thành xu hướng toàn cầu? Các nghiên cứu kinh tế gần đây đều chỉ ra rằng, công nghệ thông tin, nền tảng là Internet, đang tạo ra một kỷ nguyên kinh tế không biên giới và bản chất của việc kinh doanh cũng thay đổi vì thế giới đang phẳng ra theo nghĩa các ranh giới về địa lý, văn hóa, tôn giáo… bị xóa mờ và DN tìm động lực mới bằng cách sử dụng các dịch vụ thuê ngoài, các nhà cung cấp có sẵn trên thị trường. Nhật Bản là một nền kinh tế đã phát triển ở mức độ cao, nếu không nói là già cỗi và mất động lực, từng là nơi có hoạt động M&A phát triển mạnh nhất. Các nghiên cứu gần đây cho thấy, Nhật Bản là thị trường ký kết nhiều thỏa thuận M&A nhất nhờ các nỗ lực cải cách triệt để, kinh tế đang trên đà hồi phục tăng trưởng ổn định và TTCK lên giá; 70% lãnh đạo các DN hàng đầu nước này cho biết họ sẵn sàng sáp nhập với DN khác. Trong khi người viết bài này đang còn quanh quẩn với ý tưởng hoạt động M&A tại Việt Nam sẽ phát triển như thế nào thì được tin CTCP Bóng đèn Điện Quang vừa ký hợp đồng giao 15 triệu bóng đèn Compact tiết kiệm điện ở Ấn Độ; chuyện CTCP Thủy sản Minh Phú đầu tư tại Mỹ và Ngân hàng ANZ chấp nhận chi 88 triệu USD để có 10% cổ phiếu của SSI. Tính đến thời điểm này, 88 triệu USD là mức giá cao nhất mà một tổ chức đầu tư nước ngoài trả để mua 10% cổ phần của một tổ chức tài chính (bao gồm cả ngân hàng) của Việt Nam. Còn những thỏa thuận hợp tác chiến lược với việc DN này đầu tư từ 10% đến vài chục phần trăm vào một DN khác đã trở nên quen thuộc trong vài tháng qua. Có đất cho M&A tại Việt Nam? Câu hỏi là liệu nhu cầu M&A tại Việt Nam có thật? Câu trả lời chắc chắn là có. Câu hỏi rằng, điều kiện để hoạt động M&A phát triển mạnh tại Việt Nam đã có hay chưa? Câu trả lời cũng là có. Nếu như Kinh Đô được xem là người tiên phong trong việc mua lại thương hiệu Kem Wall 3 năm về trước thì bây giờ nhiều DN niêm yết có kế hoạch trở thành người khổng lồ trong ngành nghề hoạt động bằng cách mua lại hay sáp nhập với các doanh nghiệp khác. Ông Nguyễn Văn Khải, Giám đốc Công ty Panpacific, DN vệ sinh công nghiệp và bảo dưỡng tài sản hàng đầu tại Việt Nam cho biết, Công ty đã đi đến thỏa thuận đầu tư 40% vốn vào một DN tại Việt Nam do một công ty kiểm soát côn trùng có doanh số hàng đầu thế giới đầu tư. Trong lĩnh vực của mình, khi đã là số 1 và bỏ xa các đối thủ khác và khi lực lượng nhân sự đã lên đến con số 3.000 người thì Panpacific đang có kế hoạch lớn lên bằng cách mua lại 2 DN cùng ngành nghề. Nước cờ của Panpacific cũng có phần nào giống với câu chuyện Kinh Đô mua cổ phần chi phối trong CTCP Nước giải khát Sài Gòn (Tribeco) 1 năm về trước. Khi Tribeco về với Kinh Đô, nhiều lãnh đạo DN đã trao đổi với ĐTCK theo hướng họ nhìn thấy nguy cơ của DN sẽ bị các "con cá mập" nuốt chửng khi tham gia TTCK. Điều ngạc nhiên là lãnh đạo Tribeco trong cả hai thời kỳ trước và sau khi Kinh Đô mua cổ phần chi phối đều thừa nhận rằng, "may mắn vì được mua". Câu chuyện M&A của tương lai Tuy nhiên, câu chuyện mà bài viết muốn nói là một viễn cảnh về hoạt động M&A sẽ bùng nổ tại Việt Nam. Câu chuyện này có 4 nhân vật chính là các tổ chức đầu tư từ nước ngoài đến Việt Nam; các DN có vai trò quan trọng trong từng lĩnh vực ngành nghề; các DN nhỏ và vừa có nhu cầu được lớn lên hay tìm một "cái chết ngọt ngào" và cuối cùng là các DN cung cấp giải pháp cho hoạt động M&A. Cả 4 nhân vật trên đều có chung một động cơ và một bài toán là làm sao khai thác hoạt động M&A hiệu quả nhất. Câu chuyện được đặt trong bối cảnh cả nền kinh tế Việt Nam hừng hừc khí thế khi người người đều muốn bỏ tiền ra đầu tư hơn là gửi tiền cho ngân hàng; có quá nhiều DN nhỏ và vừa nhưng lại thiếu các DN lớn tầm cỡ cạnh tranh quốc tế; nền kinh tế Việt Nam được sang một trang mới khi Việt Nam gia nhập WTO với thông điệp rằng, nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa sẽ thị trường hơn và xu thế M&A toàn cầu trở thành một sức mạnh không gì cưỡng lại nổi. Làn sóng đầu tư nước ngoài đổ vào Việt Nam ngày càng lớn hơn và giải pháp ôn hòa và hiệu quả nhất cho các nhà đầu tư nước ngoài là bắt tay với những DN Việt Nam đã có chỗ đứng trong từng ngành nghề, đó là mối lương duyên thứ nhất. Các DN có thành công trong từng ngành nghề lại muốn có giá hơn và muốn lấy điểm với "chàng trai" ngoại quốc nên muốn sáp nhập với DN nhỏ hơn trong nghành, đó là mối lương duyên thứ hai. Các DN nhỏ và vừa tìm đến nhau và tìm đến các DN lớn đang có tiêu chí đa dạng ngành nghề để cùng lớn lên, đó là mối lương duyên thứ ba. Mối lương duyên nào cũng cần mai mối và bàn tay bà mối ở đây chính là giải pháp "trước đám cưới và sau hôn nhân" gồm tư vấn luật, định giá, thu xếp tài chính, tư vấn quản trị, tư vấn niêm yết, bảo lãnh phát hành. Sau một giai đoạn tìm kiếm, "bà mối" mát tay nhất được xác định là các ngân hàng đầu tư (Investment Banking). Đây chính là mô hình mà các công ty chứng khoán và các ngân hàng của Việt Nam đang hướng tới. Cuối chuyện là một tiết lộ nho nhỏ của của Goldman Sachs, "bà mối" M&A lớn nhất thế giới hiện nay là lợi nhuận thu được từ hoạt động tư vấn M&A năm 2006 chỉ 2,1 tỷ USD.
