Việc chưa được quyết toán chuyển thể như “gọng kìm” ghìm chặt đà tăng trưởng của Cholimex nhiều năm qua
Tiến hành phần hoá từ năm 2007 nhưng đến nay, Công ty cổ phần Kinh doanh thủy hải sản Sài Gòn (mã APT) vẫn chưa được phê duyệt quyết toán chuyển thể - thủ tục cuối cùng nhưng có ý nghĩa pháp lý then chốt để kết thúc quá trình chuyển đổi từ mô hình doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần.
Theo APT, Ban chỉ đạo cổ phần hoá của Tổng công ty Thương mại Sài Gòn - TNHH MTV (Satra) vẫn chưa chốt bộ hồ sơ quyết toán cuối cùng, cũng như chưa có hướng dẫn cụ thể để Công ty phối hợp thực hiện theo đúng quy định, khiến quá trình này rơi vào tình trạng “bất động” suốt nhiều năm, dù APT đã nhiều lần gửi văn bản kiến nghị.
Trong công văn gửi Satra vào ngày 10/4/2025, APT cho biết, việc kéo dài hơn 17 năm chưa thể hoàn tất quyết toán chuyển thể đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp. APT cũng nhấn mạnh, sự chậm trễ này có thể đẩy doanh nghiệp đến nguy cơ bị huỷ tư cách công ty đại chúng, do không đảm bảo vốn chủ sở hữu tối thiểu 30 tỷ đồng theo quy định của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước.
Đến cuối năm 2024, vốn chủ sở hữu của APT đang âm 1.466 tỷ đồng do lỗ luỹ kế lên tới gần 1.556 tỷ đồng - hệ quả từ khoản vay vàng vào năm 2009 chưa được xử lý triệt để, làm phát sinh số lãi phải trả khổng lồ kéo dài suốt 15 năm, bào mòn kết quả kinh doanh và bảng cân đối kế toán.
“Chưa được hoàn tất quyết toán chuyển thể cũng khiến APT không thể thực hiện các phương án tái cơ cấu tài chính như chuyển nợ thành vốn góp hay phát hành thêm cổ phiếu…, dẫn đến không có cơ hội cải thiện vốn chủ sở hữu và thoát khỏi nguy cơ âm vốn kéo dài”, đại diện lãnh đạo APT nói.
Với Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu và Đầu tư Chợ Lớn (Cholimex, mã CLX), dù đã cổ phần hoá từ năm 2016 nhưng quá trình quyết toán vẫn chưa xong, do vướng mắc ở nhiều đầu việc thuộc thẩm quyền các sở, ngành TP.HCM như đánh giá lại đất đai, đầu tư tài chính bên ngoài, chi phí cổ phần hóa, ký kết hợp đồng thuê đất đối với các tài sản đã bàn giao sau cổ phần hóa… Trong khi đó, doanh nghiệp đã hoàn tất xác định giá trị doanh nghiệp và vốn nhà nước.
Việc chưa được quyết toán chuyển thể như “gọng kìm” ghìm chặt đà tăng trưởng của Cholimex nhiều năm qua.
Bên lề đại hội cổ đông năm 2024, ông Huỳnh An Trung, Tổng giám đốc Cholimex nói với phóng viên Đầu tư Chứng khoán, Cholimex còn muốn chia cổ tức bằng cổ phiếu để tăng sự sôi động trong giao dịch cổ phiếu trên thị trường, nhưng theo Nghị định 140/2020/NĐ-CP thì các doanh nghiệp có vốn nhà nước sau khi trích lập các quỹ phải thực hiện chia hết cổ tức, lợi nhuận bằng tiền mặt cho các cổ đông. Với 49% vốn thuộc về Công ty Đầu tư Tài chính Nhà nước TP.HCM thì phương án này khó thực hiện.
Thực tế này phản ánh vấn đề phần vốn nhà nước chưa được xử lý dứt điểm khiến doanh nghiệp bị ràng buộc bởi các quy định áp dụng cho doanh nghiệp nhà nước, làm hạn chế quyền tự chủ trong việc quyết định phương án sử dụng lợi nhuận và ảnh hưởng đến việc nắm bắt các cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.
PGS.TS. Nguyễn Hữu Huân, Trưởng bộ môn Thị trường tài chính, Trường đại học Kinh tế TP.HCM (UEH) đánh giá, việc chậm quyết toán quá trình chuyển đổi từ doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng pháp lý không rõ ràng. Trên danh nghĩa là công ty cổ phần, nhưng về mặt quản lý tài chính, phần vốn nhà nước vẫn chưa được xác lập cụ thể, dẫn đến khó khăn trong phân định trách nhiệm giữa cổ đông nhà nước và cổ đông tư nhân. Phía Nhà nước cũng không thể hoàn tất mục tiêu thoái vốn khỏi doanh nghiệp, ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước.
“Chưa quyết toán chuyển thể cũng đồng nghĩa với việc doanh nghiệp khó tiếp cận tín dụng, hạn chế kêu gọi nhà đầu tư chiến lược và tạo tâm lý e dè trên thị trường. Nhiều doanh nghiệp bị “giam chân” trong vòng luẩn quẩn của cơ chế cũ, đánh mất cơ hội đổi mới và bứt phá, nhất là khi nhà nước đang đẩy mạnh vai trò của khối doanh nghiệp tư nhân trong nền kinh tế”, ông Huân nói.
Tuy nhiên, trên thực tế, không phải mọi trường hợp chậm quyết toán chuyển thể đều xuất phát từ cơ quan quản lý. Trong nhiều trường hợp, chính những sai phạm trong quá trình cổ phần hóa hoặc quản trị thiếu minh bạch của doanh nghiệp lại là nguyên nhân khiến quá trình này bị kéo dài.
Đơn cử, tại Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood II), nhiều sai phạm trong quá khứ như vụ chuyển nhượng khu đất 132 Bến Vân Đồn (quận 4, TP.HCM) gây thất thoát ngân sách 68,7 tỷ đồng, hay vụ tham ô tại Chi nhánh Công ty Lương thực Trà Vinh với số tiền phải bồi thường hơn 132,9 tỷ đồng, đã phần nào ảnh hưởng lớn đến quyết định của cơ quan quản lý.
