Thoái vốn nhà nước: Chờ “gió Đông”

Những thương vụ đáng chú ý

Trong số các doanh nghiệp thuộc diện thoái vốn nhà nước của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) năm 2025, có những cái tên đáng chú ý như Tổng công ty cổ phần PVI (mã PVI), Tổng công ty Dịch vụ tổng hợp Dầu khí - Petrosetco (mã PET), Công ty cổ phần Cảng Phước An (mã PAP).

Thông tin từ lãnh đạo PVI cho biết, PVN đã ký hợp đồng thuê tư vấn triển khai phương án thoái vốn tại PVI với Công ty Chứng khoán Dầu khí (PSI). Hiện PVN sở hữu 35% vốn tại PVI, việc thoái vốn sẽ thực hiện theo lô lớn, chứ không chia thành nhiều lô lẻ.

Số lượng cổ phần nói trên giúp cho nhà đầu tư bỏ vốn vào PVI có quyền phủ quyết, thậm chí, theo điều lệ PVI, có thêm một số quyền quản trị doanh nghiệp khi tỷ lệ thông qua các quyết nghị quan trọng yêu cầu trên 65%. Hiện HDI và FLL, tổ chức có liên quan, sở hữu xấp xỉ 55% cổ phần tại PVI.

PVI hiện là doanh nghiệp hoạt động hiệu quả thuộc nhóm dẫn đầu trong danh mục nắm giữ vốn của PVN. Năm 2024, PVI chia cổ tức 31,5%, cao hơn so với mức cam kết của Hội đồng quản trị (28,5%). Đây là năm thứ 10 liên tiếp PVI thực hiện chi trả tỷ lệ cổ tức ở mức từ 20% trở lên.

Trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán, ông Dương Thanh Danh, Phó chủ tịch PVI cho biết, với hiệu quả hoạt động như trên, nhiều tổ chức đầu tư quan tâm tới cơ hội bỏ vốn vào PVI. Dù vậy, giá bán lô cổ phần vẫn là yếu tố quyết định sức hấp dẫn của đợt thoái vốn. Nếu bán quá cao so với thị giá cổ phiếu trên sàn, sẽ khó khăn cho nhà đầu tư tham gia vào PVI.

Với Petrosetco, thương vụ thoái vốn Nhà nước dường như đơn giản hơn khi PVN hiện là cổ đông lớn nhất nhưng chỉ sở hữu 21%. Năm 2025, Petrosetco lên kế hoạch doanh thu thuần hợp nhất đạt 20.500 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế hợp nhất đạt 305 tỷ đồng, cùng tăng 8% so với thực hiện năm 2024.

Còn với trường hợp Cảng Phước An, hiện PVN đang nắm 15% vốn, trong khi cổ đông lớn nhất là Tập đoàn Hoành Sơn sở hữu 17%, nhiều cổ đông cá nhân khác sở hữu 5%/người. Hoạt động kinh doanh kém hiệu quả nhưng giá cổ phiếu PAP duy trì ở mức khá cao: trên 30.000 đồng/cổ phiếu. Cụ thể, tính tới ngày 31/3/2025, Cảng Phước An ghi nhận lỗ luỹ kế lên tới 153,8 tỷ đồng, bằng 6,6% vốn điều lệ.

Một doanh nghiệp khác cũng thuộc diện thoái vốn nhà nước trong năm nay là Tổng công ty Viglacera. Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng từng hé lộ thời điểm thoái vốn tại Viglacera: “Kế hoạch định giá và thoái vốn tại Viglacera sẽ hoàn tất vào cuối năm 2025”.

Viglacera hiện có hai cổ đông lớn, gồm Công ty cổ phần Hạ tầng Gelex (sở hữu 50,21%) và Bộ Xây dựng (38,58%). Khi được hỏi về việc liệu Gelex có mua tiếp lô cổ phần trong đợt thoái vốn này, ông Nguyễn Văn Tuấn, Chủ tịch Hội đồng quản trị Viglacera, đồng thời là cổ đông lớn nhất tại Gelex cho biết, Tập đoàn không có ý định mua lô cổ phần trên mà sẽ phối hợp với Bộ Xây dựng để “cưới một chàng rể xứng đáng cho Viglacera”.

Viglacera là doanh nghiệp khẳng định được vị thế trong lĩnh vực bất động sản, vật liệu xây dựng. Bởi vậy, đợt thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp này hứa hẹn sẽ thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư.

Nửa cuối năm 2025, dự kiến có nhiều thương vụ thoái vốn của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC). Theo công bố của SCIC, danh sách thoái vốn đợt 1 năm 2025 gồm 31 doanh nghiệp, trong đó có nhiều doanh nghiệp niêm yết như FPT (vốn của SCIC là gần 840 tỷ đồng, chiếm 5,7%), Nhựa Tiền Phong, Khoáng sản Hà Giang, Domesco (vốn của SCIC là 120,5 tỷ đồng, chiếm 35%), Nhiệt điện Hải Phòng (vốn của SCIC là 450 tỷ đồng, chiếm 9%), Nhiệt điện Quảng Ninh (vốn của SCIC là 514 tỷ đồng, chiếm 11,4%)…

Chờ “gió Đông”

Với diễn biến thị trường và nền kinh tế như hiện nay, cộng với cách bán, quy định bán cổ phần của Nhà nước tại các doanh nghiệp khá chặt chẽ, không phải thương vụ nào đưa ra thị trường cũng có thể thành công. SCIC có không ít thương vụ “mang đến lại mang về” vì giá bán cao gấp đôi giá thị trường, bán lô lớn, tỷ lệ bán không đủ để nhà đầu tư nắm quyền quản trị tại doanh nghiệp.

Một yếu tố nữa ảnh hưởng tới hoạt động thoái vốn nhà nước được nhận định đến từ chính bản thân tổ chức đại diện vốn. Một mặt, các tổ chức đại diện vốn như PVN, SCIC không thiếu tiền khi có lượng tiền gửi dồi dào tại ngân hàng. Mặt khác, doanh nghiệp trong diện thoái vốn có tỷ lệ cổ tức rất cao, là “gà đẻ trứng vàng” cho cổ đông nhà nước. Đơn cử, tại PVI, tỷ lệ cổ tức/thị giá cổ phiếu thường đạt trên 5%. Do đó, nếu thoái vốn tại một khoản đầu tư hiệu quả không hẳn là lựa chọn khôn ngoan.

Tại khoản 3, Điều 4, Quyết định số 22/2021/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ quy định: “Cơ quan đại diện chủ sở hữu có trách nhiệm triển khai thực hiện Kế hoạch sắp xếp lại doanh nghiệp giai đoạn 2021 - 2025 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định bằng văn bản cá biệt đối với các trường hợp không thực hiện được theo quyết định này”. Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho biết, trong quá trình triển khai thực hiện, một số cơ quan có ý kiến chưa rõ đối tượng doanh nghiệp mà các cơ quan đại diện chủ sở hữu cần báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong trường hợp không thực hiện được theo Quyết định 22/2021/QĐ-TTg chỉ bao gồm các doanh nghiệp cấp 1, hay cả các doanh nghiệp cấp 2 (là công ty con của công ty mẹ do cơ quan chủ sở hữu quyết định thành lập và giao quản lý).

Nhằm đẩy mạnh phân cấp, trao quyền nhiều hơn cho cơ quan đại diện chủ sở hữu và thống nhất cách hiểu, quy trình thực hiện quy định này, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 13/2025/QĐ-TTg về việc sửa đổi, bổ sung khoản 3, Điều 4, Quyết định số 22/2021/QĐ-TTg.

Nhiều doanh nghiệp có vốn Nhà nước thuộc diện thoái vốn năm 2025 đang một mặt thực hiện các bước theo quy định, một mặt chờ các quyết định, phê duyệt mới. Theo ghi nhận của Báo Đầu tư Chứng khoán, một số tập đoàn, tổng công ty sẽ có văn bản đề xuất về vấn đề này. Trong đó, PVN dự kiến đề xuất cơ quan quản lý được giữ lại phần vốn nhà nước tại PVI.