Theo Tiến sỹ Trần Du Lịch, đại biểu Quốc hội TP. HCM, đưa ra thuế suất 20% là nhằm khuyến khích người dân bỏ vốn tham gia đầu tư chứng khoán, nếu chiếu sang kinh doanh bất động sản thì thu nhập từ hoạt động này vẫn chịu thuế suất 25%, như vậy là đã có sự tiếp thu ý kiến. Từng là người lên tiếng trên diễn đàn báo chí với quan điểm cho rằng, áp thuế chứng khoán 25% là quá cao, song với phương án điều chỉnh xuống 20% trong phiên họp bỏ phiếu thông qua dự luật Thuế Thu nhập cá nhân, vị đại biểu này đã nhấn nút biểu quyết .
Trao đổi với ĐTCK, bà Nguyễn Thị Cúc, thành viên Ban soạn thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân cho biết, mức thuế suất 20% được đưa ra sau khi các nhà làm luật tiếp thu ý kiến từ thị trường. Luật cũng đưa ra hai phương án cho nhà đầu tư lựa chọn: có thể là 20% sau khi chiết trừ lỗ trong năm và được kết chuyển vòng trong 5 năm hoặc 0,1% giá trị mỗi lần giao dịch. Trả lời câu hỏi tại sao không hạ tỷ lệ nộp thuế trên mỗi lần giao dịch tương ứng với thuế suất hạ từ 25% xuống 20%, bà Cúc cho biết, nhà đầu tư không cư trú tại Việt Nam phải nộp thuế 0,1% thì khó có thể áp dụng cho nhà đầu tư trong nước đóng thuế thấp hơn, nếu nhà đầu tư nghĩ rằng, 0,1% là bất hợp lý thì có thể chọn cách khai báo lỗ - lãi và đóng 20%. Bà Cúc cũng cho biết, Trung Quốc còn áp thuế 0,3% trên mỗi lần giao dịch và như vậy, quy định ở Việt Nam đã là "khoan sức dân".
Trên thực tế, việc chọn cách khấu trừ 0,1% trên mỗi lần giao dịch được xem là phương án tối ưu. Lý do là, trong phần khai báo thu nhập để tính thuế, nhà đầu tư được trừ chi phí trong quá trình giao dịch, nhưng muốn hợp lệ, nhà đầu tư phải có hóa đơn, chứng từ chứng minh. Với những hóa đơn, chứng từ như vậy, thực tế chỉ có nhà đầu tư tổ chức may ra có được, còn nhà đầu tư cá nhân thì chủ yếu là giấy tay, hơn nữa, liệu trong số hơn 250.000 tài khoản đang giao dịch, có bao nhiêu phần trăm nhà đầu tư "sống chết" với thị trường tới 5 năm để mà kết chuyển lỗ.
Nếu như soi vào quan điểm xuyên suốt của Luật Thuế thu nhập cá nhân là đảm bảo tính công bằng, có thu nhập, có lãi thì phải nộp thuế, còn lỗ hay chưa đến mức chịu thuế thì được hoàn trả có thể thấy, cách đánh thuế trực thu như vậy khiến cả người kinh doanh lãi cũng như lỗ đều phải chịu thuế. Nhà đầu tư mong muốn có phương án hài hòa hơn bằng cách cho phép họ được tạm khấu trừ 0,1% trên mỗi lần giao dịch, nhưng cuối năm sẽ thống kê lỗ - lãi và lỗ thì được hoàn thuế.
Cũng có chuyên gia lên tiếng rằng, quy định về thuế chứng khoán như trong Luật là đã đảm bảo tính hợp lý. Nhà đầu tư sẽ chọn cách khấu trừ 0,1% giá trị mỗi lần giao dịch, vì cách này đơn giản, không phải tổng hợp, kê khai chi phí; mức thuế suất này cũng không ảnh hưởng nhiều đến giao dịch. Hơn nữa, bản thân Luật Thuế thu nhập cá nhân đến ngày 1/1/2009 mới có hiệu lực, từ thời điểm này đến đó còn đủ thời gian cho nhà đầu tư phân tích, suy xét cách nào có lợi hơn. Nếu công nghệ tại các CTCK cho phép tính toán lỗ - lãi dễ dàng, nhà đầu tư hoàn toàn có thể chọn hình thức nộp thuế 20%.
Suy luận, diễn giải như vậy, song có thể thấy sắc luật quan trọng này đang phần nào tác động tới tâm lý nhà đầu tư và gián tiếp ảnh hưởng tới thị trường chứng khoán. Trong bối cảnh thị trường hầu như không có thông tin tốt hỗ trợ, có thể đây là một trong những nguyên nhân khiến VN-Index giảm tiếp 12,03 điểm trong ngày 21/11, sau phiên sụt giảm hơn 15 điểm trước đó.
