Thuế thu nhập cá nhân: Tự khai, tự nộp

So với dự thảo trước đây, Bộ Tài chính đã đồng ý với quan điểm của Bộ Tư pháp về việc bổ sung trường hợp quyền mua cổ phiếu khi tính thuế thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán. Theo đó, thu nhập tính thuế từ chuyển nhượng chứng khoán sẽ bao gồm cả chuyển nhượng quyền mua cổ phiếu được xác định bằng giá bán chứng khoán trừ giá mua, các chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng và khoản lỗ từ chuyển nhượng chứng khoán của những năm trước nhưng không quá 5 năm, kể từ năm phát sinh lỗ.

Một thành viên Ban soạn thảo Nghị định cho biết, khi xây dựng Nghị định thuế TNCN, điều mà Ban soạn thảo quan tâm là nội dung liên quan đến giảm trừ gia cảnh, bởi Luật thuế TNCN quy định có thể nói là khá thoáng, nên vấn đề đặt ra là làm sao có thể quản lý được người phụ thuộc, tránh tình trạng gian lận thuế, đồng thời phải giảm thiểu phiền hà, phức tạp và tiêu cực trong việc quản lý thuế TNCN. Phương án tối ưu được Ban soạn thảo lựa chọn là "đặt niềm tin vào người nộp thuế".

Đặt niềm tin vào người nộp thuế, theo ông Nguyễn Văn Phụng, Phó vụ trưởng Vụ Chính sách thuế (Bộ Tài chính) không phải là không có cơ sở. Thứ nhất, người có mức thu nhập phải nộp thuế phần lớn có trình độ văn hoá cao hơn đại bộ phận người dân có thu nhập thấp, nên ý thức chấp hành pháp luật tốt hơn. Thứ hai, việc quản lý thuế TNCN gắn với cải cách hành chính thuế theo hướng đề cao quyền hạn và trách nhiệm của người nộp thuế bằng cách cho phép người nộp thuế (cả cá nhân lẫn DN, tổ chức) tự kê khai thu nhập, tự kê khai gia cảnh, tự kê khai người phụ thuộc. Trên cơ sở tự kê khai, cá nhân hoặc tổ chức chi trả thu nhập tự nộp tiền thuế vào ngân sách. Nhiệm vụ của cơ quan thuế chỉ phát sinh khi năm tài chính kết thúc - thời điểm người nộp thuế thực hiện quyết toán thuế phải xuất trình giấy tờ cần thiết để chứng minh những người phụ thuộc mà phải nuôi dưỡng là có thật.

"Vai trò của cơ quan thuế chỉ là giúp người nộp thuế xem cách thức họ tính thuế đã đúng chưa, đã tạm nộp bao nhiêu, phải nộp thêm bao nhiêu hoặc được thoái trả thuế bao nhiêu. Còn việc xác định giấy tờ mà người nộp thuế khai có đúng hay không thì cơ quan thuế không nhất thiết phải thực hiện ngay, bởi theo quy định thì thời hạn kiểm tra tính chính xác của hồ sơ khai thuế là 5 năm, kể từ ngày người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ của mình với ngân sách. Trong thời gian 5 năm, cơ quan thuế có thể kiểm chứng lại mức độ chính xác của hồ sơ khai thuế bằng nhiều cách như kiểm tra ngẫu nhiên hồ sơ khai thuế hoặc kiểm tra trực tiếp gia cảnh của người nộp thuế thông qua chính quyền cơ sở", ông Phụng nói.

Việc xác định người phụ thuộc mà người nộp thuế phải nuôi dưỡng, theo ông Phụng không hề phức tạp như nhiều người nhận định, bởi trên giấy khai sinh của người nộp thuế có đầy đủ thông tin về bố mẹ, con cái, cơ quan thuế chỉ cần căn cứ vào giấy khai sinh của người nộp thuế là có thể xác định được tính chính xác việc người nộp thuế có phải nuôi dưỡng người phụ thuộc hay không. Sự phức tạp (nếu có) chỉ là gia đình có nhiều con, mà ai cũng muốn nuôi bố, mẹ để được giảm trừ gia cảnh. "Tôi tin rằng, xã hội hết sức hoan nghênh những người đứng ra nuôi dưỡng bố mẹ, người thân. Để khuyến khích và tạo điều kiện cho người nộp thuế, trong Thông tư hướng dẫn Nghị định thuế TNCN, Bộ Tài chính quy định rõ, với trường hợp này, cơ quan thuế chỉ cần giấy thoả thuận trong nội bộ gia đình về việc người đứng ra nuôi dưỡng người phụ thuộc", ông Phụng nói.

Theo dự thảo Nghị định thuế TNCN, thu nhập của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp tham gia hoạt động sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, làm muối, nuôi trồng, đánh bắt thuỷ sản chưa qua chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường được miễn thuế TNCN. Để tránh tình trạng miễn thuế cho cả đối tượng là những người cư trú ở đô thị, về nông thôn mua đất, thuê mướn lao động để sản xuất lớn theo mô hình trang trại hoặc DN nông nghiệp, dự thảo quy định chỉ miễn cho cá nhân trực tiếp tham gia vào hoạt động sản xuất khi họ có quyền sử dụng đất, quyền sử dụng mặt nước hợp pháp để sản xuất và trực tiếp tham gia lao động sản xuất nông nghiệp (trường hợp đánh bắt thuỷ sản phải có quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng tàu, thuyền, phương tiện đánh bắt và trực tiếp tổ chức, thực hiện hoạt động đánh bắt); thực tế cư trú tại địa phương nơi diễn ra hoạt động sản xuất nông nghiệp theo quy định của pháp luật về cư trú.