Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc trong lần đến HNX gõ cồng khai trương phiên giao dịch đầu năm 2019 đã dành cho TTCK nhiều đánh giá tích cực, đặc biệt là về đóng góp của thị trường trái phiếu chính phủ với nền kinh tế đất nước. Trong dấu ấn 15 năm HNX, ông chia sẻ gì về mảng thị trường này?
Năm 2020, HNX tròn 15 năm hoạt động cũng là năm thị trường trái phiếu chính phủ chuyên biệt bước sang tuổi 11 trong bức tranh chung của thị trường tài chính Việt Nam. 10 năm qua, điều đáng mừng là thị trường trái phiếu chính phủ đã có sự phát triển cả về quy mô và thanh khoản, đóng vai trò then chốt để phát triển thị trường vốn, thị trường trái phiếu nói chung.
Với sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, hoạt động của thị trường trái phiếu chính phủ đã được chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế từ khâu công bố kế hoạch phát hành, sản phẩm hàng hóa, phương thức và quy trình phát hành đến đăng ký, lưu ký, niêm yết, giao dịch trên thị trường thứ cấp. Sở GDCK Hà Nội cũng là Sở GDCK duy nhất trong khu vực tổ chức đồng thời cả hoạt động đấu thầu sơ cấp và hoạt động thứ cấp.
Giá trị huy động, niêm yết, giao dịch TPCP 2005-2020.
Quy mô thị trường trái phiếu chính phủ cuối năm 2019 bằng 25% GDP năm 2019, gấp 12 lần so với năm 2009.
Thị trường trái phiếu chính phủ Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 27%/năm trong thập kỷ vừa qua là mức tăng cao nhất trong các nền kinh tế mới nổi tại khu vực Đông Á.
Quy mô vốn hóa, giá trị giao dịch và số DN niêm yết 2005 - 2019.
Đặc biệt, trong 3 năm gần đây, thị trường trái phiếu chính phủ giúp Chính phủ huy động lượng vốn ổn định, khoảng 200.000 tỷ đồng/năm và thanh khoản trái phiếu chính phủ trên thị trường thứ cấp cải thiện rất mạnh mẽ so với giai đoạn trước đó, đạt quanh mốc 9.000 tỷ đồng/phiên.
Nếu như năm 2009, trên thị trường trái phiếu chính phủ chỉ có các sản phẩm kỳ hạn từ dưới 1 năm cho đến 10 năm thì hiện nay trên thị trường có đầy đủ các kỳ hạn từ ngắn hạn đến kỳ hạn 20 năm, 30 năm.
Kỳ hạn phát hành bình quân được kéo dài qua từng năm, đạt 13,6 năm vào năm 2019, cao hơn 9 - 10 năm so với giai đoạn 2009 - 2014, trong khi lãi suất phát hành bình quân ở mức 4,58%/năm, thấp hơn 6,4% - 7,6%/năm so với giai đoạn 2009 - 2014.
Những kết quả này đã tạo điều kiện cho Chính phủ tăng vay nợ tại thị trường trong nước, giảm chi phí vay, giảm vay nợ nước ngoài, góp phần giảm rủi ro của danh mục nợ công.
Bên cạnh đó, tháng 7/2019, sản phẩm phái sinh hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ chính thức được HNX triển khai, đem lại cho nhà đầu tư một công cụ phòng vệ rủi ro, góp phần thúc đẩy thanh khoản và hỗ trợ phát triển thị trường cơ sở.
Là tổ chức được giao nhiệm vụ xây dựng, vận hành thị trường trái phiếu chính phủ, chúng tôi rất vui mừng khi thị trường đạt được những thành quả tích cực, được các cấp lãnh đạo cũng như các thành viên ghi nhận.
Về phía HNX, chúng tôi sẽ tiếp tục những nỗ lực xây dựng các mảng thị trường đang phụ trách hướng đến các chuẩn mực cao hơn để góp sức hoàn thiện thị trường tài chính Việt Nam.
Ông từng chia sẻ, ở các thị trường chứng khoán phát triển như Pháp hoặc châu Âu, xu hướng đầu tư có trách nhiệm với xã hội đã và đang là một chuẩn mực trong lĩnh vực đầu tư và phát triển. Tại Việt Nam, chúng ta đang tiếp cận xu hướng này như thế nào, thưa ông?
Thực tế, khái niệm trái phiếu xanh đến với TTCK Việt Nam khá sớm, từ năm 2016 khi trong khuôn khổ chương trình hợp tác với Tổ chức Hợp tác phát triển Đức (GIZ), Bộ Tài chính phối hợp với GIZ đã triển khai chương trình thí điểm phát hành trái phiếu xanh.
Ngay trong năm 2016, TP.HCM đã phát hành thành công 523,5 tỷ đồng trái phiếu xanh, nguồn vốn được sử dụng cho 11 dự án xanh. Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã phát hành thành công 80 tỷ đồng trái phiếu xanh cho 1 dự án xanh.
Các năm 2017, 2018, hai tỉnh này tiếp tục phát hành thí điểm trái phiếu chính quyền địa phương xanh và đến nay TP.HCM đã hoàn thành 100% kế hoạch phát hành 3.000 tỷ đồng trái phiếu chính quyền địa phương xanh, còn Bà Rịa - Vũng Tàu đã phát hành thành công 500 tỷ đồng cho 8 dự án xanh.
Về phía HNX, từ cuối năm 2015, HNX đã phối hợp với GIZ xây dựng phương án thí điểm về phát hành trái phiếu xanh, tuy nhiên, cho đến nay vẫn còn có vướng mắc về mặt cơ chế liên quan đến xác định tiêu chí xanh cho các dự án.
Do đó, HNX sẽ tiếp tục khảo sát, học hỏi kinh nghiệm của các thị trường trên thế giới và hợp tác với các chủ thể khác nhau trong lĩnh vực tài chính xanh nói chung và trái phiếu xanh nói riêng để phục vụ cho phát hành sản phẩm trái phiếu xanh.
Chúng tôi rất mong muốn phối hợp cùng các tổ chức quốc tế đứng ra thăm dò nhu cầu của các nhà tổ chức phát hành và nhà đầu tư tiềm năng, phối hợp xây dựng năng lực của các chủ thể tham gia thị trường nhằm từng bước hình thành hạ tầng ban đầu cho phát hành trái phiếu xanh bên cạnh hoàn thiện dần khung khổ pháp lý.
Trên cơ sở kinh nghiệm và hạ tầng sẵn có của việc phát hành và giao dịch trên thị trường trái phiếu chính phủ, HNX cam kết sử dụng nguồn lực phù hợp cho xây dựng và phát triển thị trường trái phiếu xanh Việt Nam.
Từ sự thành công của thị trường trái phiếu chính phủ, Việt Nam có thể rút ra những bài học gì trong xây dựng các thị trường khác cùng phát triển, như thị trường cổ phiếu, phái sinh, UPCoM?
Tôi cho rằng, mỗi thị trường có đặc thù riêng, nên câu chuyện phát triển cần có những giải pháp phù hợp. Tuy nhiên, cái gốc để xây một thị trường bền vững là cần sự hợp sức của nhiều chủ thể để hội tụ được 3 giá trị cốt lõi, đó là chất lượng sản phẩm, chất lượng nhà đầu tư và sự minh bạch, chuyên nghiệp trong quản lý, vận hành thị trường.
Thị trường trái phiếu chính phủ có sự phát triển mạnh mẽ là bởi hội tụ được cả 3 giá trị cốt lõi ấy. Đơn cử, về phía nhà đầu tư, bên cạnh khối ngân hàng, thị trường trái phiếu có sự tham gia của nhiều nhà đầu tư mới như các loại hình quỹ đầu tư, nhà đầu tư nước ngoài, Bảo hiểm xã hội Việt Nam và các doanh nghiệp bảo hiểm...
Tỷ lệ nắm giữ trái phiếu chính phủ của các nhà đầu tư dài hạn đạt 55%, tăng 35% so với cuối năm 2009. Đây là điểm mà các thị trường khác cần phấn đấu để đạt được sự cân bằng hơn trong cơ cấu nhà đầu tư tham gia thị trường.
Quy mô vốn hóa, giá trị giao dịch và số Doanh nghiệp trên upcom 2009 - 2019.
Về phần mình, chúng tôi sẽ tiếp tục các nỗ lực phát triển thị trường phái sinh, thị trường niêm yết và UPCoM hướng đến 3 giá trị nền tảng, định hình sự chuyên nghiệp.
Tôi tin rằng, khi hội tụ được 3 giá trị này, các thị trường sẽ vận hành hiệu quả hơn, mang lại lợi ích cho các chủ thể tham gia và nền kinh tế.
Liên quan đến thị trường phái sinh, năm 2017, HNX khai mở thị trường và năm 2019 đã chính thức đưa sản phẩm hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ vào vận hành. So với các mục tiêu HNX định ra cho thị trường phái sinh, sự phát triển của thị trường này đã đáp ứng được ở mức nào, thưa ông?
Việc đưa TTCK phái sinh đi vào hoạt động là chủ trương, định hướng đúng, phù hợp với xu thế phát triển của TTCK Việt Nam. Sau hơn 2 năm hoạt động, TTCK phái sinh đã có bước phát triển ấn tượng, được công chúng đầu tư đón nhận tích cực.
Giao dịch trên thị trường diễn ra sôi động với mức độ tăng trưởng rất tốt. Nếu so sánh với giao dịch của sản phẩm tương tự là sản phẩm hợp đồng tương lai trên chỉ số SET50 trên thị trường phái sinh Thái Lan - một thị trường phát triển trong khu vực với 13 năm tuổi - thì mức giao dịch này tương đương khoảng 70% so với giao dịch bình quân của hợp đồng tương lai trên chỉ số SET50.
Để đạt được quy mô giao dịch như thị trường phái sinh của Việt Nam, Thái Lan cần 7 - 8 năm.
TTCK phái sinh đã được các nhà đầu tư đón nhận rất tích cực. Đến hết năm 2019 đã có 89.795 tài khoản giao dịch phái sinh được mở.
Cơ cấu nhà đầu tư đang dịch chuyển theo hướng tăng tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư tổ chức trong nước từ 2,21% cuối năm 2017 lên trên 13% vào cuối năm 2019.
TTCK phái sinh đã chứng tỏ vai trò phòng vệ rủi ro hiệu quả, có tác dụng ổn định tâm lý nhà đầu tư, đặc biệt khi thị trường cơ sở biến động mạnh, là một công cụ phòng ngừa rủi ro đối với danh mục chứng khoán cơ sở.
Để tiếp tục phát triển thị trường phái sinh, chúng tôi dự kiến sẽ nghiên cứu các sản phẩm phái sinh mới là hợp đồng quyền chọn trên chỉ số cổ phiếu, hợp đồng tương lai trên cổ phiếu đơn lẻ, hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu đơn lẻ. Sở cũng sẽ kiến nghị Bộ Tài chính xem xét mở rộng đối tượng nhà đầu tư, cho phép triển khai hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm nhằm đa dạng hóa sản phẩm, bổ sung lựa chọn cho nhà đầu tư trên thị trường.
Nhân dấu mốc HNX tròn 15 năm hoạt động, xin ông chia sẻ khát vọng và những mục tiêu phát triển HNX trong thời gian tới?
Bên cạnh việc vận hành thị trường trái phiếu chính phủ và tiếp tục hoàn thiện tổ chức thị trường, hướng tới một hệ thống hạ tầng công nghệ hiện đại, chúng tôi sẽ tiếp tục phát triển thị trường cổ phiếu nhằm đưa thị trường này trở thành kênh dẫn vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế, hỗ trợ tích cực quá trình cơ cấu lại DNNN, chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế và thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân.
Chúng tôi hướng đến mục tiêu quy mô thị trường cổ phiếu của HNX đạt mức 30% GDP năm 2020, số lượng công ty niêm yết và đăng ký giao dịch đến năm 2020 tăng 20% so với năm 2018.
HNX sẽ tiếp tục nghiên cứu các giải pháp thúc đẩy tính hiệu quả của thị trường, phấn đấu mục tiêu tăng tỷ suất quay vòng chứng khoán hàng năm trên thị trường niêm yết đạt 150% và trên thị trường UPCoM đạt 18% vào năm 2025.
Các thị trường này sẽ đồng thời được chú trọng việc tăng cường vai trò dẫn dắt của nhà đầu tư tổ chức để nâng cao sự chuyên nghiệp trong các hoạt động đầu tư.
Đặc biệt, giải pháp mà chúng tôi đã và sẽ kiên trì thực hiện là nâng cao chất lượng quản trị công ty trong các công ty niêm yết, công ty đại chúng để cải thiện hiệu quả doanh nghiệp từ gốc quản trị. Chúng tôi mong rằng, những nỗ lực của HNX sẽ góp phần giúp các doanh nghiệp Việt Nam sớm được nâng hạng trong Top các quốc gia có chất lượng quản trị tốt trong đánh giá thẻ điểm quản trị công ty của ASEAN CG Scorecard hàng năm.
Cùng với đó, chúng tôi cũng đang ấp ủ ý tưởng thiết lập thị trường vốn cổ phần dành cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, sẵn sàng triển khai khi các điều kiện cho ra đời thị trường này chín muồi.
“HNX đóng góp quan trọng cho sự phát triển của TTCK, cũng như doanh nghiệp”
Ông Nguyễn Phúc Long, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Đầu tư Thăng Long (TIG)
Là doanh nghiệp lên niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) 10 năm, đến nay TIG đã có sự phát triển tích cực cả về quy mô vốn, đội ngũ nhân sự, ngành nghề kinh doanh theo hướng bền vững.
Từ chỗ tập trung nhiều vào các hoạt động đầu tư vốn phụ thuộc nhiều vào biến động của các thị trường tài chính, bất động sản…, gần đây, TIG chuyển mạnh sang vai trò của một nhà phát triển dự án bất động sản gắn với quản lý và khai thác dự án. Qua đó vừa giúp TIG giảm thiểu các tác động bất lợi khó lường từ thị trường, vừa tối ưu hóa được hiệu quả của hoạt động đầu tư.
Cùng với đó, TIG đã và đang thực hiện chuyển chiến lược sang phát triển xanh và bền vững bằng việc xúc tiến triển khai các dự án điện gió, hay đầu tư phát triển lĩnh vực hàng điện tử gia dụng, thiết bị dân dụng nhãn hiệu Hyundai – HDE…, để mang lại triển vọng phát triển bền vững hơn cho Công ty trong thời gian tới.
Trong bước chuyển mình đó của TIG nói riêng, các doanh nghiệp niêm yết trên HNX nói chung, sau 15 năm phát triển, HNX đã có những hỗ trợ đáng kể cho sự phát triển của các doanh nghiệp niêm yết, cũng như TTCK Việt Nam.
HNX đã góp phần giúp các doanh nghiệp từ ban đầu là làm quen tiến đến nâng cao chất lượng quản trị, minh bạch thông tin, để huy động được các nguồn vốn từ công chúng đầu tư phục vụ cho mục tiêu phát triển sản xuất, kinh doanh, qua đó mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp lẫn nhà đầu tư, cổ đông, góp phần phát triển TTCK Việt Nam ngày càng chuyên nghiệp, hiệu quả.
Với cách làm việc chuyên nghiệp, trí tuệ và tinh thần trách nhiệm vì doanh nghiệp của đội ngũ lãnh đạo và chuyên viên, có thể nói HNX luôn là người bạn đồng hành tin cậy của các doanh nghiệp niêm yết cũng như với cộng đồng thành viên TTCK Việt Nam.
Nguyễn Hữu thực hiện
