Trong khuôn khổ sự kiện đối thoại quốc tế do Kiểm toán Nhà nước phối hợp Hiệp hội Kế toán công chứng Anh quốc (ACCA) tổ chức ngày 13/10 tại Hà Nội, phiên thảo luận với chủ đề “Kiểm toán thông minh: AI – từ công cụ hỗ trợ đến chiến lược chuyển đổi” đã diễn ra với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực đến từ Deloitte Việt Nam, Standard Chartered, Kiểm toán Nhà nước và ACCA.
Phiên thảo luận nhấn mạnh tiềm năng, thách thức và nguyên tắc quản trị rủi ro trong ứng dụng AI, hướng tới xây dựng một hệ thống tài chính - kiểm toán minh bạch và bền vững.
Chia sẻ tại tọa đàm, ông Phan Ngọc Anh, Phó tổng giám đốc Dịch vụ Kiểm toán Deloitte Việt Nam, cho rằng việc ứng dụng AI trong kiểm toán đặt ra yêu cầu kép: vừa khai thác sức mạnh công nghệ, vừa đảm bảo an toàn và tính minh bạch của dữ liệu.
“Đây là bài toán lớn mà bất kỳ tổ chức nào khi ứng dụng AI đều phải đối mặt. Thách thức không chỉ đến từ công nghệ, mà còn ở khâu quản trị – làm sao để AI mang lại hiệu quả mà vẫn bảo vệ được niềm tin của người dùng,” ông nhận định.
Theo ông, Deloitte đã phát triển Bộ khung “Trustworthy AI Framework” gồm bảy yếu tố cốt lõi nhằm đảm bảo AI được triển khai minh bạch, an toàn và có trách nhiệm. Trong đó, hai yếu tố trọng tâm là an toàn hệ thống và bảo mật thông tin, song song với các nguyên tắc khác như minh bạch, công bằng, có thể giải thích, kiểm chứng, bảo đảm quyền riêng tư và khả năng giải trình.
“AI có khả năng xử lý dữ liệu vượt trội, nhưng cuối cùng vẫn chỉ là công cụ. Con người – cụ thể là kiểm toán viên, chuyên gia và nhà quản lý – mới là người chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc đảm bảo AI hoạt động đúng chuẩn mực đạo đức và nghề nghiệp,” ông Phan Ngọc Anh nhấn mạnh.
Ông cho rằng doanh nghiệp cần xây dựng cơ chế kiểm soát song hành, đảm bảo hiệu quả công nghệ đi đôi với tính minh bạch và trách nhiệm xã hội.
 |
| Sự kiện nhận được sự quan tâm và tham dự đông đảo từ cộng đồng kế toán – kiểm toán trong nước và ngoài nước. Ảnh: ACCA Việt Nam |
Đồng quan điểm, bà Nguyễn Ngọc Lan Anh, Giám đốc Công nghệ và Nghiệp vụ Ngân hàng Standard Chartered Việt Nam, nhấn mạnh trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng, tuân thủ pháp lý và bảo mật dữ liệu luôn là điều kiện tiên quyết.
“Với hoạt động tại hơn 60 thị trường, Standard Chartered phải tuân thủ đồng thời nhiều khung pháp lý về AI từ Anh, EU, Mỹ đến Singapore và Việt Nam. Đây là thách thức lớn, nhưng cũng giúp chúng tôi xây dựng được một hệ thống nguyên tắc thống nhất, dựa trên các giá trị cốt lõi: an toàn, minh bạch, công bằng và kiểm soát rủi ro,” bà chia sẻ.
Theo bà Lan Anh, quản trị rủi ro AI không thể là khâu xử lý hậu kỳ mà cần được tích hợp ngay từ giai đoạn thiết kế.
“Nếu ví AI như một động cơ mạnh mẽ, thì các cơ chế kiểm soát chính là phanh an toàn giúp doanh nghiệp vận hành đúng hướng và phát triển bền vững,” bà phân tích.
Trong khi đó, Tiến sĩ Phạm Huy Thông, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Kiểm toán Nhà nước nêu rõ, việc triển khai AI trong lĩnh vực kiểm toán hiện gặp 3 thách thức chính: Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, vấn đề bảo mật và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan còn hạn chế, cùng với đó là thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao.
“Để giải quyết các thách thức này, Kiểm toán Nhà nước đã trình dự án ứng dụng dữ liệu lớn và AI trong hoạt động kiểm toán giai đoạn 2026, tập trung đầu tư mạnh vào hạ tầng máy chủ, bảo mật và kết nối dữ liệu để đáp ứng việc triển khai AI tại hệ thống của Kiểm toán Nhà nước,” tiến sĩ Thông cho biết.
Theo ông, trước bối cảnh bùng nổ AI toàn cầu từ năm 2024, Kiểm toán Nhà nước đã sớm điều chỉnh chiến lược, đẩy nhanh tốc độ ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào hoạt động chuyên môn. Đến tháng 4/2025, Cục Công nghệ thông tin đã báo cáo Kiểm toán Nhà nước cho phép đưa sản phẩm thí điểm đầu tiên vào hoạt động, đánh dấu bước tiến mới trong quá trình chuyển đổi số toàn ngành.
“Chúng tôi cũng đang hợp tác với các tổ chức quốc tế như ACCA nhằm chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ đào tạo và giúp đội ngũ kiểm toán viên làm chủ công nghệ. Mục tiêu cuối cùng là biến AI thành công cụ hỗ trợ đắc lực, góp phần nâng cao năng lực và hiệu quả của kiểm toán nhà nước,” ông Thông chia sẻ thêm.
Các chuyên gia đều đồng tình rằng, việc triển khai AI không chỉ là bài toán kỹ thuật, mà còn là vấn đề quản trị, đạo đức và trách nhiệm giải trình. Những mô hình hợp tác công-tư, như giữa Kiểm toán Nhà nước và ACCA được đánh giá là chìa khóa để nâng cao năng lực kiểm toán các dự án lớn, tối ưu hóa nguồn lực và bảo đảm tính minh bạch trong đầu tư công.
