Lãi suất huy động của các ngân hàng đang tăng, nên nhiều khả năng lãi suất cho vay sẽ sớm điều chỉnh tăng. Ảnh: Đức Thanh
Thanh khoản căng, lãi suất huy động tăng mạnh
Lãi suất tăng mạnh từ đầu quý IV/2025, đặc biệt trong 3 tuần gần đây, trở thành bài toán khó không chỉ với doanh nghiệp mà cả cơ quan điều hành. Nửa đầu tháng 12/2025, lãi suất cho vay qua đêm trên thị trường liên ngân hàng có thời điểm vọt lên 7,5%, bất chấp việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) liên tục bơm ròng ở mức cao kỷ lục qua kênh OMO (nghiệp vụ thị trường mở) từ đầu năm đến nay.
Trong bối cảnh đó, 4 ngân hàng thương mại nhà nước gồm Agribank, BIDV, Vietcombank và VietinBank đã đồng loạt tăng thêm 0,5%/năm lãi suất huy động ở nhiều kỳ hạn. Động thái này được đánh giá là “chẳng đặng đừng” khi áp lực thanh khoản gia tăng do tín dụng tăng nhanh hơn huy động.
Thực tế cho thấy, ngay sau khi nhóm “Big 4” tăng lãi suất, huy động vốn được cải thiện, qua đó hỗ trợ thị trường liên ngân hàng. Nhờ vậy, lãi suất cho vay qua đêm đã giảm từ mức 7,5% trong nửa đầu tháng 12/2025, xuống còn khoảng 4,6% vào cuối tuần qua.
Tuy nhiên, việc các ngân hàng lớn tham gia làn sóng tăng lãi suất huy động cũng đồng nghĩa mặt bằng lãi suất đầu vào của hệ thống ngân hàng trong năm 2026 sẽ cao hơn.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân chính khiến lãi suất tăng nhanh là thanh khoản hệ thống có dấu hiệu suy giảm khi tín dụng tăng mạnh trong thời gian dài, trong khi huy động vốn tăng chậm hơn. Riêng năm 2025, tín dụng có thể tăng khoảng 20%, trong khi huy động vốn chỉ tăng khoảng 15%.
Ông Nguyễn Hoàng Linh, Giám đốc nghiên cứu Công ty Quản lý quỹ Vietcombank (VCBF) cho biết, tình trạng này khiến tỷ lệ dư nợ cho vay trên tổng tiền gửi (LDR) của nhiều ngân hàng lên mức cao kỷ lục.
Bên cạnh đó, lãi suất huy động duy trì ở mức thấp từ năm 2023 đến nay khiến một bộ phận người dân dịch chuyển dòng tiền sang các tài sản khác, trong đó có vàng. “Nếu tiền gửi chuyển sang các tài sản tài chính khác thì vẫn nằm trong hệ thống ngân hàng, nhưng khi chuyển sang vàng, dòng tiền gần như bị hút ra khỏi hệ thống, làm thanh khoản suy giảm”, ông Linh phân tích.
Để hỗ trợ thanh khoản, NHNN đã đẩy mạnh bơm tiền qua kênh OMO. Tuy nhiên, với lượng giấy tờ có giá hạn chế, không phải ngân hàng nào cũng dễ dàng tiếp cận. Trong khi đó, công cụ hoán đổi ngoại tệ kỳ hạn 14 ngày với hạn mức tối đa 500 triệu USD chỉ mang tính “giải khát”, quá nhỏ so với mức dư nợ tín dụng tăng thêm khoảng 3 triệu tỷ đồng trong năm nay.
Ông Trần Ngọc Báu, CEO Công ty Dữ liệu kinh tế tài chính WiGroup cho rằng, thông thường khi huy động dân cư gặp khó, ngân hàng có thể vay trên thị trường liên ngân hàng, vay NHNN hoặc phát hành trái phiếu. Nhưng hiện các kênh bổ trợ này đều gần như cạn dư địa, buộc các ngân hàng phải tăng lãi suất để hút vốn từ dân cư.
Lãi suất cho vay có tăng trong 6 tháng tới?
Về dài hạn, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn nhiều tiềm năng nhờ nền tảng vĩ mô ổn định. Với mục tiêu tăng trưởng cao trong giai đoạn tới, Việt Nam không thể chỉ dựa vào vốn ngân hàng, mà cần phát triển mạnh thị trường vốn. Việc nỗ lực nâng hạng thị trường chứng khoán và nâng hạng tín nhiệm quốc gia sẽ mở ra cơ hội huy động vốn quốc tế thuận lợi hơn cho doanh nghiệp, qua đó giúp mặt bằng lãi suất “dễ thở” hơn.
- Ông Nguyễn Hoàng Linh, Giám đốc Nghiên cứu, Công ty Quản lý Quỹ Vietcombank (VCBF)
Thông thường, việc tăng lãi suất huy động sẽ tác động tới chi phí vốn ngân hàng sau độ trễ khoảng 3-6 tháng. Dù vậy, lãi suất cho vay có hình thành mặt bằng mới hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố.
Theo ông Trần Ngọc Báu, lãi suất huy động nhiều khả năng tiếp tục tăng từ nay đến Tết Nguyên đán do nhu cầu vốn cao và dư địa huy động bổ trợ hạn chế. Còn lãi suất cho vay có tăng hay không phụ thuộc vào việc xu hướng tăng lãi suất chỉ diễn ra trong giai đoạn cao điểm hay kéo dài sang năm 2026.
Nhiều chuyên gia nhận định, lãi suất huy động sẽ hạ nhiệt vào đầu năm tới khi cao điểm tín dụng qua đi, nhưng áp lực có thể quay trở lại vào cuối năm 2026. Nhìn chung, mặt bằng lãi suất năm 2026 được dự báo tăng thêm khoảng 0,5-1%.
Thực tế, lãi suất huy động và cho vay đã được kéo về vùng thấp nhất lịch sử từ cuối năm 2023 đến đầu năm 2024. Sang năm 2025, dù lãi suất huy động bắt đầu nhích lên, nhiều ngân hàng vẫn duy trì lãi suất cho vay ổn định bằng cách chấp nhận thu hẹp biên lãi ròng (NIM).
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, NIM hiện đã ở vùng thấp và khó có thể giảm thêm, nếu không muốn ảnh hưởng tới khả năng sinh lời và an toàn hệ thống. Do đó, nếu chu kỳ tăng lãi suất huy động kéo dài, lãi suất cho vay sớm muộn cũng sẽ phải điều chỉnh tăng. NHNN được kỳ vọng sẽ có các giải pháp để giữ mặt bằng lãi suất và tín dụng ở mức tương đối ổn định.
Ông Nguyễn Minh Tuấn, CEO AFA Capital phân tích, nền kinh tế đang bước vào chu kỳ tăng trưởng mới, trong khi mục tiêu lạm phát giai đoạn 2026-2030 vẫn ở mức thấp. Vì vậy, chính sách tiền tệ nhiều khả năng tiếp tục theo hướng hỗ trợ tăng trưởng, chưa có dấu hiệu đảo chiều.
Dù mặt bằng lãi suất năm 2026 được dự báo cao hơn năm 2025, chuyên gia này nhận định, thanh khoản hệ thống sẽ cải thiện. Đồng thời, tiền gửi ngân hàng có thể bớt chịu cạnh tranh khi các kênh tài sản như vàng, chứng khoán, bất động sản đều đang ở mức giá cao, khiến người dân cân nhắc quay lại kênh tiết kiệm.
Trong bối cảnh lãi suất tăng, các chuyên gia khuyến nghị nhà đầu tư nên gia tăng yếu tố phòng thủ, nâng tỷ trọng tiền gửi ngân hàng. Với chứng khoán, chiến lược phù hợp là đầu tư dài hạn, lựa chọn doanh nghiệp có nền tảng tài chính và năng lực quản trị tốt, đủ sức vượt qua giai đoạn khó khăn.
