AI “cướp” việc của con người?
Chủ tịch một ngân hàng quốc doanh hào hứng kể, một ngày mới làm việc bắt đầu với một thư ký và thậm chí là trợ lý đặc biệt ở trong… điện thoại thông minh, máy tính bảng hay máy tính làm việc. Khi bật phần mềm lên và hỏi kế hoạch làm việc sáng nay là gì, một loạt những ghi chú được liệt kê. Đấy là những câu hỏi có tính chất đơn giản, còn những câu hỏi khó hơn thì sao?
“Tôi đã thử nghiệm đặt một câu hỏi mang tính pháp lý của ngân hàng và yêu cầu AI trả lời. Sau khi nhận được nội dung từ AI, tôi yêu cầu nhân viên kiểm tra lại độ chính xác và được thông báo chuẩn đến 99%. Tất nhiên, AI này được ngân hàng mua để đảm bảo an toàn bảo mật và được cập nhật thông tin liên tục”, ông nói và chia sẻ thêm, với việc AI thay thế người lao động trong ngân hàng từ những việc đơn giản đến phức tạp, đã có những bộ phận dôi dư nhân sự, nhưng ngân hàng không sa thải mà tạo điều kiện điều động sang các bộ phận khác.
“Ứng dụng AI trong ngân hàng với mục tiêu tối ưu hiệu suất vận hành, mạnh tay cải thiện thu nhập và giữ chân nhân sự chất lượng cao”, ông nhấn mạnh.
Điều đáng chú ý, trong 6 tháng đầu năm 2025, số lượng phòng giao dịch của ngân hàng này đã giảm đáng kể, từ gần 1.000 xuống còn khoảng 900, tương đương gần 70 phòng giao dịch chấm dứt hoạt động. Tuy nhiên, quy mô nhân sự của ngân hàng không những không bị cắt giảm, mà còn tăng nhẹ. Tính đến 30/6/2025, ngân hàng có gần 25.000 cán bộ, nhân viên, tăng hơn 180 người so với đầu năm. Tổng chi phí cho nhân sự tăng gần 7.000 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm, với chi phí bình quân cho mỗi nhân viên đạt gần 44 triệu đồng/tháng, tăng 10% so với cùng kỳ năm trước.
Mặc dù vậy, không phải nhân viên ngân hàng nào cũng được hưởng những ưu ái như ngân hàng này, bởi thông tin được chia sẻ tại Tọa đàm “Phát triển nguồn nhân lực trong thời đại AI” diễn ra trong tuần qua cho biết, hơn 3.400 nhân viên ngân hàng bị cắt giảm trong 6 tháng đầu năm 2025.
Cụ thể, các báo cáo tài chính cho biết, số lượng nhân viên tại 28 ngân hàng (bao gồm 27 ngân hàng niêm yết và Agribank) tính đến cuối tháng 6/2025 đạt 261.416 người, trong khi vào cuối năm 2024 là 264.861 người, nghĩa là các ngân hàng đã cắt giảm 3.445 nhân sự.
Trong đó, LPBank là ngân hàng “mạnh tay” nhất với 2.909 nhân sự bị cắt giảm, chỉ còn 9.203 cán bộ, nhân viên trên toàn hệ thống (giảm 31,6% so với cùng kỳ năm 2024 và giảm gần 2.000 người so với cuối năm 2024). Tiếp đó là VIB cắt giảm 1.186 nhân sự, Sacombank cho nghỉ việc 1.158 người, ACB giảm 607 người, ABBank giảm 469 người, Agribank giảm 273 người…
Nghịch lý tuyển dụng
“Vấn đề này được nhận định là 2 mặt của khoa học - công nghệ trong kỷ nguyên AI”, bà Lê Thị Thúy Sen - Tổng Biên tập Thời báo Ngân hàng nói tại tọa đàm.
Trong khi đó, đầu tháng 8/2025, OpenAI - công ty khai sinh ra cơn sốt mang tên ChatGPT - vừa công bố tính năng mới cho phép công cụ này có thể thực hiện nhiều tác vụ thay cho người dùng. Nếu như trước kia, chúng ta chỉ đặt câu hỏi và chờ câu trả lời từ các mô hình AI tạo sinh (Generative AI), thì giờ đây, hệ thống AI tự chủ (Agentic AI) có thể nghĩ thay cho con người, xử lý các nhiệm vụ phức tạp và đa nhiệm hơn.
Không chỉ nhân sự ngành ngân hàng, mà lực lượng lao động trẻ chuẩn bị bước chân vào thị trường lao động cũng lo lắng. Tại toạ đàm, không ít sinh viên của Học viện Ngân hàng đã đặt câu hỏi, làn sóng sa thải hiện tại đã như vậy, không biết cơ hội việc làm trong 4 năm tới có giảm nhiều không?
Trong lúc một bộ phận nhân viên ngân hàng, lực lượng lao động trẻ bày tỏ sự quan ngại về tương lai việc làm, TS. Nguyễn Thị Thu Hà - Giám đốc Trường Đào tạo cán bộ Agribank lại chia sẻ những thông tin đáng chú ý khi cho biết, nhiều ngân hàng phản ánh đang thiếu nhân sự giỏi phân tích dữ liệu, vận hành công nghệ số, bên cạnh nghiệp vụ chuyên môn. Cụ thể, giai đoạn 2020-2025, nhu cầu nhân lực tài chính - ngân hàng (đặc biệt là cấp cao) dự báo tăng 20% mỗi năm, chiếm khoảng 5% tổng nhu cầu tuyển dụng hàng năm tại các thành phố lớn (riêng TP.HCM cần khoảng 15.000 lao động ngành này mỗi năm).
“Nhân lực ngành ngân hàng chỉ thừa ở nhóm không biết ứng dụng AI, chuyển đổi số hay thay đổi tư duy, còn rất thiếu nhóm biết phân tích dữ liệu, công nghệ thông tin”, bà Hà nói.
TS. Phan Thanh Đức - Khoa Công nghệ thông tin và Kinh tế số, Học viện Ngân hàng cho biết, nhu cầu thị trường nhân lực AI tại Việt Nam đang tăng trưởng rất mạnh mẽ, nhưng nguồn cung chưa đáp ứng đủ cả về số lượng lẫn chất lượng. Cụ thể, thiếu từ 150.000-200.000 nhân lực công nghệ mỗi năm, trong đó nhân lực AI là nhóm thiếu hụt nghiêm trọng nhất. Giai đoạn 2025-2030, nhu cầu nhân lực AI dự báo sẽ tăng tới 74% và các lĩnh vực thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực này gồm khoa học dữ liệu, kỹ sư vận hành AI, lập trình viên AI, bảo mật an ninh mạng và chuyên gia AI ứng dụng, đặc biệt thiếu hụt nhân sự có kinh nghiệm triển khai thực chiến.
“Trong ngành ngân hàng, nhu cầu nhân lực AI đang tăng rất nhanh, chủ yếu tập trung vào các vai trò quản trị dữ liệu, mô hình rủi ro, gian lận, khách hàng số và tuân thủ”, ông Đức thông tin thêm.
Theo một nghiên cứu của The Adecco Group, chỉ khoảng 11% người đi làm thực sự sẵn sàng cho thị trường lao động trong tương lai, có khả năng sinh tồn trong môi trường bất định và nắm bắt cơ hội - một tỷ lệ tương đối đáng lo ngại. Trong khi đó, các nhà tuyển dụng trên toàn thế giới đánh giá, 39% kỹ năng làm việc cơ bản sẽ thay đổi hoàn toàn trong 5 năm tới và con số này ở Việt Nam là 37%.
Thách thức và chuyển mình từ AI
Một nghiên cứu của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về tác động của AI tạo sinh lên thị trường lao động cho thấy, khoảng 2,3% việc làm trên thế giới có thể tự động hóa hoàn toàn trong tương lai gần. Hiện 47% nhiệm vụ trong công việc chủ yếu do con người thực hiện hoàn toàn sẽ giảm xuống còn 33% vào năm 2030. Nhìn vào ngành dịch vụ tài chính và thị trường vốn, tỷ lệ này lần lượt là 44% và 28%, cho thấy tự động hóa không chỉ làm giảm phần việc thuần túy do con người thực hiện, mà cả phần việc con người kết hợp với máy móc.
TS. Nguyễn Thị Thu Hà cho biết, khoảng 65% công việc mới sẽ xuất hiện liên quan đến chuyển đổi số, đồng thời 56% lao động tại Đông Nam Á có nguy cơ mất việc trong 20 năm tới nếu không được trang bị kỹ năng số phù hợp. Điều này càng khẳng định vai trò then chốt của việc phát triển nguồn nhân lực trong bối cảnh số hóa diễn ra ngày một mạnh mẽ.
“Do đó, chỉ những người được đào tạo kỹ năng mới, có thể đảm nhiệm các công việc sáng tạo hơn do công nghệ mang lại mới có thể tránh được rủi ro bị thay thế”, bà Hà nhấn mạnh.
TS. Nguyễn Công Thương - Phó giám đốc Khối Dữ liệu và Trí tuệ nhân tạo VietinBank cũng cho hay, quá trình chuyển đổi số trong các ngân hàng đòi hỏi nhân sự phải có nền tảng kiến thức đủ sâu để “hỏi” AI một cách thông minh, biến công cụ thành trợ thủ đắc lực, thay vì chỉ là nơi sao chép thông tin.
“Trong bối cảnh công nghệ không ngừng thay đổi, việc học tập, cập nhật và thích ứng liên tục với những điều mới không chỉ là lợi thế, mà còn là điều kiện bắt buộc để nhân sự có thể tồn tại và phát triển bền vững trong ngành tài chính - ngân hàng”, ông Thương nói.
Để hiện thực hóa mục tiêu phát triển nguồn nhân lực trong hệ thống ngân hàng trong thời đại AI, theo bà Hà, cần sự chung tay của nhiều bên, từ mỗi ngân hàng, cơ quan quản lý, hệ thống giáo dục đến người lao động. Những giải pháp về đào tạo, đãi ngộ, hợp tác nguồn nhân lực cần được triển khai một cách đồng bộ, có lộ trình và đo lường kết quả cụ thể.
“Nhìn về tương lai 5-10 năm tới, ngành ngân hàng Việt Nam đặt mục tiêu vươn tầm khu vực, sánh ngang các thị trường phát triển về ngân hàng số. Muốn vậy, không chỉ hệ thống công nghệ, mà chính đội ngũ nhân lực phải đạt đẳng cấp cao, làm chủ được công nghệ tiên tiến và tạo ra những giá trị mới. Đầu tư cho con người hôm nay chính là đảm bảo cho sự thịnh vượng và bền vững của ngành ngày mai”, bà Hà nói.
Bà Trần Thị Nguyệt Oanh - Giám đốc Quản lý nguồn nhân lực, HSBC Việt Nam nhận định, trước những xu hướng vĩ mô đang định hình lại thị trường việc làm, cả người lao động lẫn doanh nghiệp đều cần chuẩn bị để có tâm thế chủ động trước những biến động. Người lao động cần nâng cấp kỹ năng để phù hợp hơn với công việc trong tương lai, còn doanh nghiệp cần có chiến lược phát triển nguồn nhân lực hiệu quả để hoạt động được xuyên suốt và sẵn sàng cho những bước chuyển mình.
