Mục tiêu không còn xa
Nếu được FTSE Russell nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi thứ cấp tại kỳ đánh giá tháng 9/2025, chứng khoán Việt Nam sẽ có vị thế mới trong khu vực, mở ra cơ hội kết nối sâu hơn với dòng vốn toàn cầu, đặc biệt là các quỹ đầu tư quy mô lớn thuộc chỉ số FTSE và MSCI.
Bằng hàng loạt quyết tâm chính trị, hệ thống chính sách, hạ tầng và cơ chế vận hành trong lĩnh vực chứng khoán đã và đang được hoàn thiện cả về thể chế, kỹ thuật và thực tiễn thị trường, theo đúng chuẩn mực của các tổ chức xếp hạng quốc tế.
Từ cuối năm 2024 đến nay, nhiều quy định quan trọng trong lĩnh vực chứng khoán đã được sửa đổi theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế như Thông tư 68/2024/TT-BTC bước đầu gỡ bỏ yêu cầu “nộp tiền trước khi giao dịch” (non-prefunding) đối với nhà đầu tư nước ngoài - một tiêu chí quan trọng đối với FTSE Russell; Thông tư 18/2025/TT-BTC và Thông tư 14/2025/TT-BTC sửa đổi quy định về đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán, đồng thời tạo hành lang pháp lý cho hoạt động bán khống, giao dịch T+0 và các nghiệp vụ thị trường phát triển hơn.
Bên cạnh đó, Thông tư 03/2025/TT-NHNN do Ngân hàng Nhà nước ban hành ngày 16/6/2025 đã hướng dẫn mở tài khoản đầu tư gián tiếp bằng đồng Việt Nam cho nhà đầu tư nước ngoài theo cơ chế đơn giản hóa, rút ngắn thời gian xử lý, xóa bỏ các rào cản khiến Việt Nam chậm được nâng hạng trong kỳ đánh giá tháng 3/2025.
Ngày 5/5/2025, hệ thống KRX chính thức được vận hành sau thời gian dài chuẩn bị. Theo bà Trần Anh Đào, Quyền Tổng giám đốc Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), việc triển khai thành công hệ thống KRX đánh dấu bước nhảy vọt về hạ tầng kỹ thuật, cho phép triển khai các nghiệp vụ như giao dịch T+0, bán khống và quản lý rủi ro theo thời gian thực - điều kiện bắt buộc để nâng hạng thị trường. Sắp tới, HOSE sẽ vận dụng KRX cùng với các chức năng như cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CPP) và những tiện ích khác để phục vụ tốt hơn cho thị trường.
Một số nhóm ngành, cổ phiếu đáng quan tâm bao gồm nhóm chứng khoán, nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn, còn dư địa sở hữu nước ngoài, có tỷ trọng cao trong rổ FTSE…
Ngày 2/7/2025, bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) khẳng định tại cuộc họp thường kỳ quý II, mục tiêu nâng hạng trong năm 2025 là nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành. Bà Phương cho biết, Chính phủ đang hoàn tất sửa đổi Nghị định 155/2020/NĐ-CP, hướng đến quy định rõ ràng hơn về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, đồng thời xác lập mô hình CCP cho thị trường cơ sở và phái sinh - yếu tố then chốt để đáp ứng yêu cầu của MSCI và FTSE.
Liên quan đến tỷ lệ sở hữu nước ngoài, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với các bộ, ngành rà soát chi tiết các ngành nghề kinh doanh để giảm thiểu các ngành có giới hạn sở hữu nước ngoài (trừ các lĩnh vực liên quan an ninh, quốc phòng), từ đó tăng tỷ lệ tham gia của nhà đầu tư nước ngoài vào doanh nghiệp.
Về triển khai cơ chế CCP, hệ thống pháp lý và hạ tầng đã sẵn sàng (hạ tầng kỹ thuật đã tích hợp trên hệ thống KRX). Chỉ còn một số văn bản khác cần rà soát, sửa đổi, bổ sung như quy định về quản lý tài chính, chế độ kế toán cho công ty con thực hiện CCP và các quy trình, quy chế liên quan tới hoạt động bù trừ thanh toán. UBCK sẽ khẩn trương triển khai theo đúng lộ trình vào đầu năm 2027.
Tại tọa đàm “Lực đẩy dòng vốn mới” do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức sáng 23/7, ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch UBCK cho hay, các tiêu chí “cứng” để xét nâng hạng thị trường đã cơ bản đáp ứng. Với các tiêu chí “mềm”, điều kiện chủ yếu phụ thuộc vào cảm nhận và trải nghiệm của nhà đầu tư nước ngoài tại thị trường Việt Nam.
Thời gian qua, UBCK duy trì kênh trao đổi thường xuyên với các quỹ và nhà đầu tư quốc tế để lắng nghe đánh giá, góp ý nhằm cải thiện chất lượng thị trường. Các nhà đầu tư quốc tế đánh giá cao khung pháp lý, tiềm năng tăng trưởng cũng như tính thanh khoản của thị trường Việt Nam.
Theo ông Hải, việc nâng hạng không phải là đích đến, mà là bước đệm cho mục tiêu dài hạn: xây dựng thị trường chứng khoán minh bạch, hiệu quả, trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho doanh nghiệp và hấp dẫn dòng vốn dài hạn.
Nếu Việt Nam được FTSE Russell chấp thuận nâng hạng vào tháng 9 tới, quyết định chính thức dự kiến sẽ được công bố vào ngày 7/10/2025. Trong trường hợp tích cực, Việt Nam có thể được đưa vào rổ chỉ số thị trường mới nổi thứ cấp ngay trong năm 2026.
Cũng trong năm 2026, nếu nghị định về sở hữu nước ngoài và hệ thống CCP được thực thi đầy đủ, Việt Nam có thể đủ điều kiện để được xem xét đưa vào danh sách theo dõi nâng hạng của MSCI.
Cơ hội đầu tư cổ phiếu sau nâng hạng
Ông Phạm Lưu Hưng, Kinh tế trưởng, Giám đốc Trung tâm Phân tích và Tư vấn Đầu tư SSI cho rằng, việc nâng hạng sẽ ngay lập tức mở ra cơ hội thu hút dòng vốn đầu tư gián tiếp từ các quỹ toàn cầu, đặc biệt là các quỹ chỉ số (ETF) và quỹ chủ động.
Ước tính, Việt Nam có thể thu hút 3 - 5 tỷ USD chỉ trong hai năm đầu tiên sau nâng hạng. Các quỹ đầu tư tổ chức quốc tế không chỉ giúp thị trường cải thiện thanh khoản mà còn nâng cao chất lượng qua chiến lược đầu tư dài hạn, thúc đẩy minh bạch hóa thông tin, định giá cổ phiếu hiệu quả hơn và giảm thiểu biến động do đầu cơ.
Mặt khác, nâng hạng thị trường cũng giúp củng cố vị thế quốc gia thông qua cải thiện xếp hạng tín nhiệm; mở ra cơ hội cho thị trường trái phiếu và phái sinh; đồng thời tạo động lực cho làn sóng niêm yết mới từ các doanh nghiệp lớn, nhất là trong giai đoạn 2026 - 2030. Các doanh nghiệp nhà nước trong lộ trình cổ phần hóa cũng sẽ trở thành nguồn cung hấp dẫn nếu có cơ chế thoái vốn minh bạch và hiệu quả.
“Điều này không chỉ mở rộng quy mô mà còn tăng tính đại diện theo ngành, đặc biệt trong các lĩnh vực chiến lược như công nghệ, viễn thông, y tế và tiêu dùng”, ông Hưng nói.
Theo Công ty Chứng khoán Mirae Asset Việt Nam, thực tế từ các thị trường đã được nâng hạng như Saudi Arabia, Pakistan hay Romania cho thấy, dòng vốn ngoại thường tăng mạnh ngay từ thời điểm được công bố nâng hạng và tiếp tục gia tăng sau khi chính thức có hiệu lực, không chỉ từ các quỹ chỉ số mà còn từ các quỹ chủ động quan tâm đến cải cách và tiềm năng tăng trưởng dài hạn.
Bên cạnh đó, một số thống kê từ FTSE và các tổ chức quản lý quỹ cho thấy, hầu hết các quốc gia được nâng hạng lên nhóm thị trường mới nổi thứ cấp đều ghi nhận mức tăng đáng kể của chỉ số chứng khoán trong vòng 1 - 2 năm như thị trường Qatar tăng 511%, Kuwait tăng 74%, Romania tăng 70,4%, Saudi Arabia tăng 42%...
Ngoài ra, bà Trần Ngọc Thúy Vy, chuyên viên phân tích của Công ty Chứng khoán Mirae Asset Việt Nam đánh giá, cấu trúc thị trường Việt Nam theo phân loại của FTSE tính đến ngày 30/6/2025 thể hiện sự đa dạng và sức hút rõ rệt ở các nhóm ngành chủ chốt.
Trong rổ FTSE Vietnam All-share, nhóm bất động sản dẫn đầu với tỷ trọng 22,7% và vốn hóa gần 274.100 tỷ đồng; tiếp theo là nhóm ngân hàng (20,5%) và dịch vụ tài chính (14,4%). Riêng trong rổ FTSE Vietnam - rổ hẹp hơn - tỷ trọng bất động sản chiếm tới 35,3%, cho thấy mức độ tập trung dòng vốn mạnh vào các doanh nghiệp lớn trong ngành. Một số nhóm khác cũng có tỷ trọng đáng kể như ngân hàng (10,6%), dịch vụ tài chính (13,4%), công nghiệp (14,9%) và thực phẩm - đồ uống (5,7%)...
“Tỷ trọng phân ngành không chỉ thể hiện sự quan tâm của dòng tiền quốc tế mà còn là cơ sở quan trọng để thị trường định vị lại cơ hội cho nhà đầu tư trong và ngoài nước”, bà Vy nói và nhấn mạnh, đây là thời điểm quan trọng để nhà đầu tư rà soát lại danh mục, chuẩn bị chiến lược đón dòng vốn.
Dữ liệu cập nhật đến tháng 7/2025 của Mirae Asset Việt Nam cho biết, một số nhóm ngành, cổ phiếu có khả năng hưởng lợi rõ nét bao gồm: nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn, còn dư địa sở hữu nước ngoài, có tỷ trọng cao trong rổ FTSE (như HPG, VIC, VHM, VNM, VCB, SSI...); nhóm chứng khoán - kỳ vọng hưởng lợi kép từ thanh khoản tăng, margin mở rộng và tâm lý nhà đầu tư cải thiện (SSI, VCI, VIX, VND...); nhóm cổ phiếu đáp ứng tốt các tiêu chí về vốn hóa, thanh khoản, tỷ lệ free-float và có tiềm năng được quỹ thụ động thêm mới hoặc tăng tỷ trọng (ví dụ VIC, VNM, DPM, POW, VRE, VND, SSI, KBC... là những mã vốn hoá lớn, còn nhiều room ngoại).
“Kinh nghiệm cho thấy, giá cổ phiếu thường tăng mạnh trong giai đoạn trước và sau khi được thêm vào danh mục chỉ số. Do đó, việc chủ động cơ cấu danh mục, tập trung vào các mã còn room ngoại và đáp ứng tiêu chí chỉ số sẽ là chiến lược phù hợp trong giai đoạn này”, chuyên gia của Mirae Asset Việt Nam khuyến nghị.
