Đánh thức lòng tự tin sáng tạo

Cách người Thụy Điển xây dựng xã hội sáng tạo

Đất nước với 9 triệu người dân, nhưng Thụy Điển là một trong những quốc gia có nền công nghiệp dẫn đầu thế giới. Volvo, Saab AB, Electrolux, Tetra-Par, Ericsson, ABB... đã mang thương hiệu Thụy Điển đi đến toàn cầu. Điều gì khiến người Thụy Điển thành công vượt lên trên nhiều quốc gia khác? Giáo sư Andreas Mattsson và một số cộng sự thuộc Trường Đại học Lund - ngôi trường tròn 350 năm tuổi, đã có cuộc chia sẻ với nhiều sinh viên Việt Nam hồi cuối năm 2016.

Theo Giáo sư Andreas, Thụy Điển thành công cốt lõi ở việc tạo nên môi trường sáng tạo và thúc đẩy sự sáng tạo của người dân. Có 3 yếu tố nổi bật trong xã hội Thụy Điển khích lệ người dân sáng tạo, đó là sự bình đẳng, khả năng làm việc xuyên biên giới và tinh thần cá nhân bứt phá vượt qua khuôn khổ quá khứ.

Sự bình đẳng được duy trì trong một tổ chức, một cộng đồng sẽ không chỉ thúc đẩy sự sáng tạo, mà còn giúp tổ chức tuyển dụng được những con người sáng tạo, dựa trên năng lực tự thân của họ. Khả năng làm việc xuyên biên giới được khơi dậy ngay từ khi sinh viên còn trên ghế nhà trường. Các trường đại học tại Thụy Điển (nơi có hệ thống giáo dục trong Top 5 thế giới) có nhiều khoa và mỗi khoa đều được xây dựng theo mô hình liên kết với thế giới, vừa tạo điều kiện, vừa tạo áp lực cho sinh viên tương tác và quen với cách tư duy toàn cầu. 

Giáo sư Andreas chia sẻ, để tạo ra những sản phẩm có sức lan tỏa và tầm ảnh hưởng trên toàn cầu, người Thụy Điển phải sáng tạo. Với dân số thấp, nhưng Thụy Điển lại là quốc gia có rất nhiều doanh nghiệp trẻ, thúc đẩy sự tìm tòi, hoàn thiện của mỗi cá nhân. Muốn thành công, nghĩ ý tưởng chỉ là khởi điểm, quan trọng là sự quyết tâm thực hiện ý tưởng đó. Nói cách khác, thành công chỉ đến nếu chúng ta dám dấn thân, dám hành động, chứ không mơ mộng, viễn vông.

“Nếu bạn có một ý tưởng mới, ý tưởng của bạn sẽ được bảo vệ bằng luật pháp và rất ít hàng rào hành chính cản trở bạn thực thi ý tưởng của mình. Ở trong trường đại học, sinh viên không nhất thiết phải đến lớp, nhưng nếu đã đến lớp là phải có sự chuẩn bị về ý tưởng để sẵn sàng tham gia các cuộc thảo luận. Các thầy cô tại đây cho rằng, thảo luận chính là lúc tư duy và ý tưởng của các cá nhân được phát triển tốt nhất”, ông Andreas kể.

Thậm chí, người Thụy Điển khuyến khích thảo luận đến mức, các sinh viên đều đặt ở tình thế đọc sách không chỉ để hiểu, để tiếp nhận tri thức, mà đọc sách là để phê bình những gì viết trong đó.

Chính việc thay đổi tầm nhìn, từ vị trí tiếp nhận và làm theo, thành vị trí nhìn tổng thể, bao quát để tìm ra những điểm cần thay đổi, kể cả trong những cuốn sách, đã khiến người Thụy Điển luôn trong tâm thế chủ động sáng tạo.

Chính ở tâm thế này mà văn hóa tôn trọng cá nhân trở thành nét nổi bật của người dân nơi đây. Mỗi con người là một thế giới, tôn trọng sự riêng tư, nhưng luôn sẵn sàng học hỏi và chia sẻ.

Trước đây, khi Internet chưa phát triển, công nghệ thông tin chưa đến với mọi người, mọi nhà, có thể hình dung xã hội như một cái lồng sắt. Công nghệ phát triển đã thay đổi hoàn toàn hình ảnh của xã hội, từ lồng sắt chuyển sang lồng kính, không ai có thể giấu những diễn biến ở trong lòng xã hội. Mọi thông tin, mọi góc nhìn đều dễ dàng chia sẻ đến toàn thế giới.

Môi trường kinh doanh và cảm nhận của xã hội ngày càng thay đổi nhanh chóng, tạo ra thách thức mới trong mọi lĩnh vực. Cuộc đua kinh doanh không còn dựa nhiều vào những yếu tố nền tảng như trước, như vốn, đất đai hay quan hệ, mà đã trở thành cuộc đua của các ý tưởng sáng tạo. Vai trò người lãnh đạo trong các tổ chức cũng dần thay đổi, từ điều hành theo quyền uy, thì nay, người lãnh đạo là người truyền tải được những thông điệp có ý nghĩa, thúc đẩy khát vọng và sáng tạo tiềm ẩn trong mỗi cá nhân bật lên.

Ông Linus Pauling, người Mỹ từng giành 2 giải thưởng Nobel, đã có một phát biểu nổi tiếng: “Nếu bạn muốn có một ý tưởng tốt, hãy đưa ra thật nhiều ý tưởng. Chân lý của dòng đầu tư đối với các công ty đầu tư mạo hiểm cũng là chân lý của dòng ý tưởng: mỗi ngày bạn càng có nhiều ý tưởng mới lạ, kiến giải của bạn càng có giá trị hơn”.

Bước đầu tiên đi đến một ý tưởng, giải pháp xuất sắc là định hình lại câu hỏi. Định hình lại câu hỏi là bước đầu tiên để mở rộng tư duy cho một hướng đi mới. Một trong những cách để định hình lại vấn đề là thêm vào đó tính nhân văn. Câu chuyện sau đây là một ví dụ.   

Hệ thống cộng hưởng từ (MRI) là sản phẩm của GE Healthcare, cho phép quan sát bên trong cơ thể con người mà không gây ra đau đớn. Tuy nhiên, các bệnh nhi sử dụng thiết bị này lại thường xuyên phải gây mê, vì chúng dễ hoảng sợ đến mức không thể nằm yên đủ lâu để chụp đủ cơ thể. Chuyên gia của GE, ông Doug Dietz, khi chứng kiến nỗi sợ hãi của trẻ nhỏ đã quyết tâm tìm giải pháp cải tiến cái máy hữu ích, nhưng dễ gây sự hoảng loạn đó.

Nhiều cuộc khảo sát đã được thực hiện dựa trên quan sát thực tiễn và tư duy tổng hợp về cách trẻ em tương tác với công nghệ, và ý tưởng đẹp đã xuất hiện trong suy nghĩ của ông Doug.

Ông cải biến hình thức của phòng chụp và máy chụp MRI thành phim trường của một câu chuyện phiêu lưu mà trẻ em rất thích. Ở đó, trẻ em đóng vai nhân vật chính và các em bé đã “đi” vào máy chụp cộng hưởng từ một cách tự nhiên, hứng thú, bình thản khám phá thế giới đẹp đẽ bên ngoài mà không biết rằng, chiếc máy đã chụp xong hiện trạng cơ thể các em một cách dễ dàng.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra, tư duy sáng tạo là một nguồn lực mạnh mẽ giúp chúng ta nhìn xa hơn hiện tại, mà trong đó, thiết kế nhân bản có thể đưa đến những cách tân đột phá. Cơ hội cách tân mở ra khi bạn đặt mình ở vị trí đồng cảm với khách hàng. Trong khi đối thủ cạnh tranh tập trung vào cải thiện các đặc tính kỹ thuật của sản phẩm (như tốc độ quét, độ phân giải, chi phí...), thì GE lại tìm cách hoàn toàn mới để tạo sự thoải mái và cuốn hút khách hàng nhạy cảm nhất là trẻ em. Việc tiếp cận thách thức dưới góc độ nhân văn, có thể nảy sinh những cơ hội sáng tạo tuyệt vời nhất. 

“Bằng cách nhìn cuộc đời bằng thâm thế của người mới bắt đầu, bạn sẽ nhận ra những chi tiết mà bình thường bạn có thể bỏ lỡ. Chỉ cần đánh thức lòng tự tin sáng tạo, bạn sẽ thấy thế giới đầy sự thú vị và có rất nhiều việc chờ bạn làm cho nó trở nên hữu ích hơn”, ông Linus Pauling nói.