Gỡ điểm nghẽn trong giải quyết phá sản doanh nghiệp

Toàn cảnh phiên thẩm tra sơ bộ Dự án Luật Phá sản (sửa đổi) của Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội. Ảnh: Cao Hoàng

Ưu tiên áp dụng phục hồi

Tuần qua, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội họp mở rộng, thẩm tra sơ bộ Dự án Luật Phá sản (sửa đổi), báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp tháng 9/2025, trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ mười tới.

Tại tờ trình, Tòa án Nhân dân Tối cao (cơ quan chủ trì soạn thảo) nêu rõ, kết quả tổng kết thực tiễn thi hành Luật Phá sản năm 2014 cho thấy còn nhiều điểm nghẽn trong giải quyết vụ việc phá sản. Nhu cầu giải quyết phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã không ít, nhưng kết quả giải quyết chưa nhiều, thời gian giải quyết một vụ việc phá sản kéo dài, ảnh hưởng đến kết quả thu hút đầu tư vào Việt Nam.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là quy định về thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh là một khâu trong quá trình giải quyết vụ việc phá sản, nhưng thời điểm và các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã phục hồi chưa phù hợp để khuyến khích việc áp dụng thủ tục này sớm, chưa kịp thời hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã có nguy cơ mất khả năng thanh toán.

“Xây dựng Luật Phá sản (sửa đổi) nhằm sửa đổi, bổ sung các quy định còn vướng mắc, bất cập trong thực tiễn, tháo gỡ những điểm nghẽn trong giải quyết vụ việc phá sản, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để doanh nghiệp, hợp tác xã phục hồi hoạt động sản xuất, kinh doanh, tuyên bố phá sản và thanh lý kịp thời những doanh nghiệp, hợp tác xã không còn khả năng phục hồi”, cơ quan trình Dự án luật nêu mục đích.

Điểm mới đáng chú ý là, Dự thảo bổ sung quy định phục hồi là thủ tục độc lập theo hướng ưu tiên áp dụng phục hồi để tạo cơ hội và nâng cao hiệu quả phục hồi doanh nghiệp, hợp tác xã, kịp thời hỗ trợ sản xuất - kinh doanh, thúc đẩy phát triển kinh tế. “Bên cạnh đó, thủ tục phá sản cũng được hoàn thiện theo hướng linh hoạt, nhanh chóng, hiệu quả”, ông Lê Thế Phúc, Vụ trưởng Vụ Pháp chế và Quản lý khoa học (Tòa án Nhân dân Tối cao) cho biết.

Lần sửa đổi này cũng bổ sung thủ tục phục hồi, phá sản rút gọn đối với doanh nghiệp, hợp tác xã có ít chủ nợ, số nợ nhỏ hoặc quy mô doanh nghiệp, hợp tác xã nhỏ, siêu nhỏ; thời hạn thực hiện các thủ tục bằng 1/2 thời hạn trong phục hồi thông thường. Điều kiện thông qua nghị quyết hội nghị chủ nợ không cao như trong thủ tục thông thường (51% tán thành, thay vì 65%).

Dự thảo còn bổ sung quy định các thủ tục có thể thực hiện trên môi trường điện tử trong quá trình giải quyết vụ việc phục hồi, phá sản. Đó là, cấp, tống đạt, thông báo, gửi văn bản, nộp đơn yêu cầu áp dụng thủ tục phục hồi, phá sản, nộp lệ phí, tạm ứng chi phí, chi phí phục hồi, phá sản, cung cấp, giao nộp tài liệu, chứng cứ, phiên họp giải quyết vụ việc phục hồi, phá sản…

Nêu ý kiến về nội dung này, ông Trịnh Xuân An, Ủy viên là đại biểu hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Quốc phòng - An ninh và Đối ngoại của Quốc hội đánh giá, đây là vấn đề rất mới. “Song môi trường điện tử là nền tảng để thực hiện các thủ tục cho nhanh, chứ không phải tất cả việc giải quyết được thực hiện trên môi trường này. Vì, việc giải quyết còn liên quan đến cơ sở dữ liệu, nên cần đánh giá tính khả thi”, ông An góp ý.

Làm rõ tiêu chí phục hồi

Một trong những vấn đề được quan tâm tại phiên thẩm tra là Tòa án Nhân dân Tối cao đề xuất đổi tên Luật thành Luật Phục hồi, phá sản. Hồ sơ dự án luật thể hiện trong quá trình góp ý, Bộ Tài chính nhất trí việc đổi tên, tuy nhiên đề nghị làm rõ thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp chỉ là một khâu trong quá trình thực hiện thủ tục phá sản, hay là một thủ tục độc lập với thủ tục phá sản, để có cơ sở sử dụng tên gọi của Luật cho phù hợp.

Đồng thời, để thủ tục phục hồi phát huy hiệu quả, Bộ Tài chính đề nghị nghiên cứu quy định thời điểm mở thủ tục phá sản là doanh nghiệp, hợp tác xã chưa lâm vào tình trạng khó khăn về tài chính mà không thể phục hồi được (quy định như Dự thảo là 6 tháng kể từ thời điểm doanh nghiệp, hợp tác xã không thanh toán được khoản nợ đến hạn).

Giải trình, Tòa án Nhân dân Tối cao cho biết, Dự thảo quy định thủ tục phục hồi thành một chương riêng và là thủ tục độc lập. Còn về thời điểm mở thủ tục phá sản, thì Dự thảo quy định, doanh nghiệp, hợp tác xã có 12 tháng để yêu cầu áp dụng thủ tục phục hồi. Do đó, nếu doanh nghiệp, hợp tác xã không thực hiện nghĩa vụ thanh toán khoản nợ trong thời hạn 6 tháng kể từ ngày đến hạn, thì Tòa án ra quyết định mở thủ tục phá sản.

Tuy nhiên, thời hạn 6 tháng, theo ông Nguyễn Lâm Thành, Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, vẫn sẽ khó cho doanh nghiệp. “Nhiều doanh nghiệp bị Nhà nước nợ tiền đến vài năm, vì thế 6 tháng chưa đủ thời gian để giải quyết, nên nghiên cứu có thể nâng lên 9 tháng hoặc 1 năm”, ông Thành góp ý.

Đều tán thành rất cao với tư tưởng rất nhân văn là tạo điều kiện cho doanh nghiệp phục hồi, song nhiều ý kiến còn băn khoăn về tính khả thi của Dự thảo. “Nội dung của Dự thảo toàn là thủ tục, còn nội hàm về phục hồi, tiêu chí của phục hồi chưa có”, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Nguyễn Hữu Toàn nhận xét, từ đó cho rằng, cần rà soát lại rất kỹ các quy định để đảm bảo tính khả thi của luật.

Nhấn mạnh quy định về tiêu chí phục hồi rất quan trọng, đại biểu Trịnh Xuân An cho rằng, cần thiết kế một điều riêng về tiêu chí các doanh nghiệp được áp dụng thủ tục phục hồi.

“Luật Phá sản hiện hành đã có thủ tục phục hồi rồi, vậy cần xem nguyên nhân vì đâu mà thời gian qua số lượng doanh nghiệp phá sản rất ít, họ chọn giải thể chứ không chọn phá sản, dù phá sản là thủ tục văn minh”, ông Hoàng Minh Hiếu, Ủy viên là đại biểu hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội băn khoăn.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, Phó chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Văn Tiến khẳng định, sẽ tiếp tục rà soát, hoàn thiện Dự thảo rất khó về phá sản, đạt chất lượng tốt nhất.

Điều hành phiên họp, Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Nguyễn Minh Sơn khái quát, các ý kiến đều thống nhất sự cần thiết sửa đổi Luật Phá sản và kỳ vọng Luật được ban hành sẽ tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn, sớm giải quyết tình trạng rất nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã “chết mà không chôn được” như hiện nay. “Dự kiến sáng 12/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ cho ý kiến vào Dự án luật, trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ mười tới”, ông Sơn thông tin.