Trong một số tình huống, chỉ định thầu hiệu quả hơn đấu thầu
Sáng 17/7, Văn phòng Chủ tịch nước họp báo công bố lệnh của Chủ tịch nước về 8 luật đã được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ năm vừa qua, trong đó có Luật Đấu thầu.
Giới thiệu những điểm mới, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương nêu rõ, Luật Đấu thầu đã bổ sung quy định nhằm quản lý chặt chẽ hơn hoạt động đấu thầu của doanh nghiệp có vốn của doanh nghiệp nhà nước. Theo đó, ngoài doanh nghiệp nhà nước theo quy định của Luật Doanh nghiệp, Luật đã bổ sung đối tượng doanh nghiệp do doanh nghiệp nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.
Về các hình thức lựa chọn nhà thầu, theo Thứ trưởng Trần Quốc Phương, một nội dung mới là, Luật bổ sung một số trường hợp được áp dụng hình thức chỉ định thầu nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện một số dự án lớn, quan trọng, cấp bách và một số trường hợp mua sắm đặc thù khác.
Tăng tỷ lệ vốn góp của xã viên
Giới thiệu những điểm mới của Luật Hợp tác xã có hiệu lực từ ngày 1/7/2024, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương nêu rõ, Luật đã tăng tỷ lệ vốn góp tối đa của thành viên chính thức lên 30% vốn điều lệ đối với hợp tác xã, 40% vốn điều lệ với liên hiệp hợp tác xã (đều tăng 10% so với quy định hiện hành).
Đáng chú ý là, thành viên có thể góp vốn bằng nhiều hình thức, thông qua hợp đồng mà không phải chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng đất cho hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, nhằm tạo điều kiện tập trung đất đai từ thành viên, từ đó hình thành sản xuất quy mô lớn.
Vậy làm thế nào để quy định này không ảnh hưởng đến yêu cầu bảo đảm công khai, minh bạch, hạn chế tối đa tiêu cực, cài cắm lợi ích trong đấu thầu như yêu cầu của Quốc hội?
Theo Thứ trưởng Trần Quốc Phương, hình thức chỉ định thầu trong một số tình huống hiệu quả hơn so với đấu thầu, đặc biệt là trong tình huống cấp bách, hay trường hợp đặc thù liên quan đến bí mật nhà nước.
Tuy nhiên, theo Thứ trưởng, chỉ định thầu đòi hỏi phải có quy trình chặt chẽ để đảm bảo sự công khai, minh bạch và tránh lợi dụng.
Bên cạnh hoàn thiện hơn quy định pháp luật, còn cần phải có ứng xử của người có trách nhiệm trong chỉ định thầu, phải thực hiện theo đúng quy trình của pháp luật, đảm bảo công khai, minh bạch, hiêu quả. “Luật có tốt đến mấy mà bản thân người ta đã cố ý lách luật, thì cũng không thể kiểm soát hết được những hành vi như vậy và những hành vi đó có thể dẫn tới những hậu quả hết sức nặng nề”, Thứ trưởng Trần Quốc Phương lưu ý.
Lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhìn nhận, Luật Đấu thầu đã quy định cụ thể về đối tượng chỉ định thầu để các nhà đầu tư cũng như cơ quan có thẩm quyền dễ dàng vận dụng trong thực tiễn, đó là đối với loại hình nào thì có thể áp dụng chỉ định thầu để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.
“Riêng dự án quan trọng quốc gia, có đặc điểm hết sức đặc biệt, quy mô rất lớn, khi trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư đều kèm cơ chế chính sách đặc biệt, trong đó có cơ chế chỉ định thầu”, ông Phương giải thích.
Liên quan đến chỉ định thầu, Điều 23 quy định 13 trường hợp được áp dụng chỉ định thầu. Đầu tiên là gói thầu cấp bách cần triển khai nhằm mục tiêu bảo vệ chủ quyền, an ninh quốc gia; gói thầu cần thực hiện để khắc phục ngay hoặc để xử lý kịp thời hậu quả gây ra do thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn bất ngờ, sự cố, thảm họa hoặc sự kiện bất khả kháng khác.
Cũng thuộc trường hợp được chỉ định thầu là gói thầu cung cấp dịch vụ tư vấn, phi tư vấn, thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế, linh kiện, phụ kiện, phương tiện, xây lắp cần triển khai ngay để phục vụ công tác phòng, chống dịch bệnh, hoặc duy trì hoạt động của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trong trường hợp cấp bách, tránh gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe người dân.
Gói thầu mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế, linh kiện, phụ kiện để cấp cứu người bệnh trong tình trạng cấp cứu theo quy định của Luật Khám bệnh, chữa bệnh trong trường hợp cơ sở khám bệnh, chữa bệnh không có đủ thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế, linh kiện, phụ kiện; gói thầu mua thuốc, thiết bị y tế chỉ có duy nhất một hãng sản xuất trên thị trường…
Để máy mượn, máy đặt trong bệnh viện không bị lợi dụng
Quá trình sửa Luật Đấu thầu, vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội đặc biệt quan tâm là quy định về đấu thầu trong lĩnh vực y tế nhằm giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động đấu thầu mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm và thiết bị y tế.
Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết, Luật đã dành một chương riêng cho nội dung trên, quy định theo hướng tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở y tế công lập trong việc quyết định mua sắm thuốc, thiết bị y tế.
Cụ thể, giao các cơ sở y tế công lập tự quyết định việc mua thuốc ngoài danh mục thuốc chi trả của bảo hiểm y tế, mua vắc-xin để tiêm chủng theo hình thức dịch vụ.
Đồng thời, cho phép cơ sở y tế công lập được quyết định lựa chọn nhà thầu thực hiện gói thầu mua sắm từ nguồn vốn vay, trừ vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước, vốn vay lại từ vốn ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài.
Thứ trưởng Trần Quốc Phương cũng cho biết, Luật tạo thuận lợi cho hoạt động mua thuốc, thiết bị y tế có tính đặt thù, phù hợp với hoạt động chuyên môn của ngành y tế.
Công bố 6 luật khác đã được Quốc hội thông qua
Cũng trong sáng 17/7, thừa lệnh Chủ tịch nước, Phó chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước Phạm Thanh Hà đã công bố các lệnh về 6 luật khác đã được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ năm, gồm Luật Giá; Luật Phòng thủ dân sự; Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công an nhân dân; Luật Giao dịch điện tử; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam và Luật Nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam.
Đó là cho phép chỉ định thầu để mua thuốc, thiết bị y tế trong trường hợp cấp cứu người bệnh hoặc duy trì hoạt động của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trong trường hợp cấp bách, tránh gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe người dân. Áp dụng mua sắp tập trung đối với các loại thuốc hiếm có số lượng sử dụng ít. Đồng thời, cho phép hồ sơ mời thầu được nêu xuất xứ thiết bị y tế từ một nhóm quốc gia cụ thể để mua được thiết bị có chất lượng tốt.
Ngoài ra, còn cho phép đàm phán giá đối với gói thầu mua biệt dược gốc, sinh phẩm tham chiếu, gói thầu mua thuốc, thiết bị y tế, vật tư xét nghiệm chỉ có 1 - 2 hãng sản xuất.
Điểm mới nữa, theo Thứ trưởng Trần Quốc Phương, Luật cũng giải quyết vướng mắc trong trong hoạt động đấu thầu thuốc, thiết bị, vật tư y tế đã phát sinh trong thời gian qua.
Cụ thể, bổ sung quy định nhằm giải quyết triệt để các vướng mắc trong việc mua hóa chất kèm theo yêu cầu nhà đầu thầu phải cung cấp thiết bị y tế để sử dụng hóa chất đó (mô hình máy đặt, máy mượn).
Liên quan hướng giải quyết các vướng mắc của mô hình máy đặt, máy mượn trong bệnh viện công, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhấn mạnh, máy mượn, máy đặt trong bệnh viện công là “hết sức đặc thù”. Lãnh đạo cơ quan chủ trì soạn thảo Luật Đấu thầu cũng chia sẻ, cán bộ không làm trong ngành y tế ở cơ quan soạn thảo đã mất rất nhiều thời gian để nghiên cứu, thể chế hóa thành quy định của pháp luật, bởi việc quy định về mô hình máy đặt, máy mượn phải đảm bảo 2 mục tiêu: đảm bảo chất lượng dịch vụ cung cấp máy đặt, máy mượn; người bệnh được sử dụng với chi phí hợp lý nhất.
“Phải làm sao mô hình máy mượn, máy đặt không bị lợi dụng, lách luật, tiêu cực trong bệnh viện. Muốn vậy, phải đấu thầu lựa chọn nhà thầu minh bạch để lựa chọn máy, sinh phẩm tốt nhất, với giá cả hợp lý nhất”, ông Phương nói.
Gồm 10 chương, 96 điều, Luật Đấu thầu có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2024.
