Trong suy nghĩ của nhiều nhà đầu tư, cổ phiếu IPO thường gắn với kỳ vọng sinh lời ngay khi cổ phiếu chính thức niêm yết trên sàn chứng khoán. Tuy nhiên, thực tế thị trường chứng khoán Việt Nam cho thấy, không phải thương vụ IPO nào cũng mang lại lợi nhuận cho nhà đầu tư ngay sau khi cổ phiếu lên sàn, thậm chí nhiều trường hợp còn khiến nhà đầu tư chịu lỗ trong ngắn hạn.
Dữ liệu thống kê các thương vụ IPO và niêm yết trên HOSE trong hơn 15 năm qua cho thấy bức tranh rất khác nhau tùy theo chu kỳ thị trường.
Ở giai đoạn thị trường phục hồi và ổn định sau khủng hoảng tài chính toàn cầu (2009 - 2015), nhiều cổ phiếu ngân hàng lớn như Vietcombank, VietinBank hay BIDV đều không tăng giá ngay khi niêm yết. Trong tháng đầu giao dịch, một số mã còn giảm từ 6% đến hơn 30% so với giá chào sàn (xem bảng dưới).
 |
Ngược lại, giai đoạn 2016 - 2018 - khi VN-Index bước vào chu kỳ tăng trưởng mạnh và vượt mốc 1.000 điểm lại ghi nhận nhiều thương vụ IPO mà cổ phiếu khi lên sàn thì nhà đầu tư lại gặt hái được thành quả ngay trong ngắn hạn. Vietjet Air, Vincom Retail hay Vinhomes đều tăng khoảng 19 - 20% so với giá chào sàn chỉ trong tháng đầu tiên (xem bảng dưới).
 |
Tuy nhiên, không phải IPO nào trong giai đoạn này cũng mang lại lợi nhuận. Techcombank là ví dụ điển hình khi cổ phiếu giảm mạnh sau niêm yết do áp lực cung lớn và mức định giá ban đầu cao.
Bước sang giai đoạn hậu Covid-19 từ năm 2021 đến nay, xu hướng chung của giá cổ phiếu IPO khi lên sàn lại nghiêng về phía ảm đạm. Các thương vụ niêm yết mới như Đất Xanh Services, DNSE hay TCBS đều ghi nhận mức giảm từ 9% đến hơn 20% trong tháng đầu giao dịch. Bối cảnh thị trường điều chỉnh, dòng tiền suy yếu và tâm lý nhà đầu tư thận trọng là những yếu tố chính tác động đến diễn biến này (xem bảng dưới).
 |
Từ thực tế trên có thể thấy, IPO không đồng nghĩa với việc nhà đầu tư có được lợi nhuận tức thì. Hiệu quả đầu tư phụ thuộc lớn vào chu kỳ thị trường, mức định giá, số lượng cổ phiếu tự do chuyển nhượng và chiến lược nắm giữ của nhà đầu tư. Thay vì kỳ vọng có lợi nhuận ngay trong ngắn hạn, nhà đầu tư cần nhìn IPO như một khoản đầu tư trung và dài hạn, chấp nhận biến động bất lợi trong ngắn hạn để đổi lấy tiềm năng tăng trưởng bền vững trong tương lai.
