Tạo “điểm nhấn” cho Quy hoạch Tổng thể quốc gia

Theo đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM), cần quan tâm đến điểm nhấn của từng vùng, như với Đồng bằng sông Hồng, phải có điểm nhấn dành cho Hà Nội

Chú trọng khai thác hiệu quả không gian phát triển mới

Không gian phát triển quốc gia phải được tổ chức hiệu quả, thống nhất trên quy mô toàn quốc, chú trọng khai thác hiệu quả không gian phát triển mới do sắp xếp các đơn vị hành chính mang lại.

Quan điểm về tổ chức không gian phát triển đó được thể hiện tại báo cáo về điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch), nội dung đã được Quốc hội thảo luận tại tổ ở Kỳ họp thứ mười đang diễn ra.

Theo ông Nguyễn Văn Thắng, Bộ trưởng Bộ Tài chính (Cơ quan chủ trì soạn thảo), Quy hoạch được điều chỉnh nhằm phù hợp với bối cảnh mới sau sắp xếp đơn vị hành chính các cấp, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026 - 2030 và các năm tiếp theo.

Lần điều chỉnh này cũng cập nhật các chủ trương lớn được ban hành trong hai năm gần đây của Đảng và Nhà nước về đột phá phát triển các ngành, lĩnh vực, đồng thời ứng phó với những thay đổi lớn trong bối cảnh quốc tế.

Với những nội dung chính được điều chỉnh, đại diện Cơ quan chủ trì soạn thảo cho biết, Quy hoạch đã bổ sung một số nội hàm trong quan điểm phát triển, nhất là về chủ động kiến tạo, đột phá phát triển, lấy phát triển để duy trì ổn định, ổn định để thúc đẩy phát triển; chú trọng khai thác hiệu quả không gian phát triển mới… theo tinh thần của Dự thảo Báo cáo Chính trị, Báo cáo Kinh tế - Xã hội đã được các Hội nghị Trung ương thông qua.

Chính phủ cũng đề xuất điều chỉnh tốc độ tăng trưởng GDP giai đoạn 2026 - 2030 đạt từ 10%/năm trở lên, tốc độ tăng năng suất lao động đạt trên 8,5%/năm; đến năm 2030, GDP bình quân đầu người đạt khoảng 8.500 USD, Chỉ số Phát triển con người (HDI) đạt 0,78…

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng cho hay, Quy hoạch điều chỉnh phân vùng kinh tế - xã hội theo phương án đã được cấp có thẩm quyền thông qua gồm 6 vùng. Trong đó, 2 vùng có sự thay đổi căn bản so với trước đây là vùng Bắc Trung bộ gồm 5 tỉnh, thành phố (từ Thanh Hóa đến Huế) và vùng Duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên gồm 6 tỉnh, thành phố (từ TP. Đà Nẵng đến tỉnh Lâm Đồng); điều chỉnh mục tiêu tăng trưởng kinh tế của các vùng, bổ sung các định hướng về phát triển kinh tế - xã hội, kết cấu hạ tầng phù hợp với tiềm năng, lợi thế, tăng cường liên kết vùng.

Nội dung mới tiếp theo được Bộ trưởng đề cập là Quy hoạch mở rộng phạm vi 4 vùng động lực quốc gia sang các khu vực liền kề đã có sự phát triển về công nghiệp, đô thị và thuận lợi về giao thông kết nối. Bổ sung Vùng động lực Bắc Trung Bộ bao gồm các địa bàn ven biển của ba tỉnh Thanh Hóa - Nghệ An - Hà Tĩnh. Quy hoạch cũng nhấn mạnh thêm định hướng phát triển các ngành công nghiệp mới nổi, các ngành dịch vụ hiện đại, đẩy mạnh hình thành, phát triển các khu thương mại tự do... tại các vùng động lực quốc gia.

Cùng với đó, Quy hoạch bổ sung định hướng tăng cường hạ tầng kết nối các đô thị trung tâm tại các tỉnh, thành phố mới sáp nhập gắn với chia sẻ hợp lý vai trò, chức năng, định hướng phát triển TP.HCM trở thành siêu đô thị theo mô hình đa cực, đa trung tâm, vươn tầm quốc tế.

Một số điểm mới khác cũng được Bộ trưởng nêu, trong đó có bổ sung định hướng đẩy nhanh xây dựng các tuyến đường cao tốc, đường sắt, cảng biển, cảng hàng không, hạ tầng năng lượng, hạ tầng số đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế cao. Xây dựng và nâng cấp các công trình thủy lợi, phòng, chống thiên tai đáp ứng yêu cầu ứng phó các tình huống thiên tai cực đoan; triển khai chương trình phòng, chống lũ lụt, sạt lở vùng trung du và miền núi.

Cần quan tâm hơn đến điểm nhấn của từng vùng

Thẩm tra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đánh giá, việc điều chỉnh mục tiêu phát triển thể hiện quyết tâm đưa đất nước “bứt phá” thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, trở thành một nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2030. Điều này tạo động lực thúc đẩy việc cải cách thể chế, nhất là cải cách hành chính và quản lý vùng; kích hoạt nhu cầu đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và thu hút nguồn vốn FDI và nguồn vốn xanh.

Thảo luận tại tổ, thống nhất sự cần thiết điều chỉnh Quy hoạch theo hướng Chính phủ trình, các vị đại biểu Quốc hội cũng góp thêm ý kiến để hoàn thiện trước khi Quốc hội bấm nút. “Quy hoạch có nhiều điểm tích cực hướng tới phát triển bền vững”, đại biểu Trần Thị Hiền (Ninh Bình) nhận xét.

Để không lặp lại những hạn chế hiện nay như phát triển theo hướng dàn trải, thiếu trọng tâm, trọng điểm, đại biểu Hiền đề nghị, đẩy mạnh liên kết vùng, tránh tình trạng mỗi nơi làm đơn lẻ, thiếu đồng bộ, các chỉ tiêu về tăng trưởng, hạ tầng, đô thị hóa đi kèm với nguồn lực thực hiện cần có cơ chế rõ ràng, phân cấp phù hợp.

Theo đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM), cần quan tâm đến điểm nhấn của từng vùng. Chẳng hạn, với vùng Đồng bằng sông Hồng, phải có một điểm nhấn riêng dành cho Thủ đô Hà Nội, cụ thể là nhấn mạnh về không gian văn hóa và di sản văn hóa, điểm đến hấp dẫn toàn cầu đối với Thủ đô.

Hay, với vùng Đông Nam bộ có TP.HCM, Đồng Nai và Tây Ninh với “gửi gắm” tốc độ tăng trưởng từ 10-11% trong giai đoạn 2026-2030, ông Ngân bày tỏ sự nhất trí, song cho rằng, cần làm rõ vai trò, động lực đặc biệt quan trọng tại khu vực này.

Nhấn mạnh đóng góp riêng của TP.HCM chiếm 1/3 tổng thu ngân sách của cả nước, tính luôn Đồng Nai và Tây Ninh thì chiếm gần 1/2, ông Ngân cho rằng, cần có nhiều khu thương mại tự do, kể cả tại TP.HCM (cũ) và khu vực Bình Dương (cũ), đặc biệt quan tâm đến hạ tầng kết nối, vừa kết nối nội địa, nội vùng, liên vùng và kết nối quốc tế ở khu vực đó.

Với vùng Đồng bằng sông Cửu Long - điểm nhấn về kinh tế nông nghiệp, ông Ngân cho rằng, cần phải đầu tư nổi bật cho vùng này để bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, muốn thế phải đầu tư cho nông nghiệp công nghệ cao, cùng với đó là đầu tư hạ tầng để sống chung với lũ, hạ tầng về đường thủy, đường biển.

Cùng tổ thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Yến (TP.HCM) góp ý, quy hoạch tổng thể phải theo từng giai đoạn phát triển. Bày tỏ nhất trí cả nước có 6 vùng, tuy nhiên nữ đại biểu lưu ý, phải tính lại quy hoạch của từng vùng sau khi thực hiện sáp nhập, vì mỗi tỉnh đều có biển, có rừng, nên quy hoạch không gian phải rõ, phải chọn cực tăng trưởng là động lực của từng vùng.

Thống nhất cao quy hoạch TP.HCM là siêu đô thị, đại biểu Yến nhấn mạnh, Thành phố cần có quy hoạch riêng, phải khác với các thành phố trực thuộc Trung ương khác. “Cấp nào lập quy hoạch, cấp nào ra quyết định về quy hoạch siêu đô thị này phải rõ ràng”, bà Yến đề nghị.

Quá trình thẩm tra, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cho rằng, việc điều chỉnh phương án phân vùng kinh tế - xã hội như hiện nay có thể dẫn đến nguy cơ tụt hậu của 2 vùng là Bắc Trung bộ (Vùng 3) và Đồng bằng sông Cửu Long (Vùng 6).

Cụ thể, Vùng 3 thiếu đô thị có sức hút quốc tế và khả năng lan tỏa công nghệ mạnh mẽ (như Hà Nội/Hải Phòng của Vùng 2 hay TP.HCM của Vùng 5). Các trung tâm hiện tại như Huế (văn hóa/du lịch) hay Thanh Hóa/Nghệ An (công nghiệp) chưa đủ tầm vóc để trở thành “cực tăng trưởng” hấp thụ FDI chất lượng cao.

Mặt khác, Vùng 3 nằm kẹp giữa Vùng 2 và Vùng 4, dễ trở thành “vùng quá cảnh” hơn là “vùng đích đến” của chuỗi cung ứng. FDI có xu hướng ưu tiên Vùng 2 (gần thị trường tiêu thụ và nguồn nhân lực) hoặc Vùng 4 (hành lang Đông - Tây linh hoạt hơn). Thêm vào đó, Vùng 3 có địa hình chia cắt và thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai, làm tăng chi phí đầu tư hạ tầng và sản xuất công nghiệp, làm giảm tính hấp dẫn trong dài hạn.

Do đó, để nâng cao tính khả thi, có ý kiến tại cơ quan thẩm tra đề nghị đánh giá, nghiên cứu và xây dựng cơ chế, chính sách để thu hút nguồn vốn FDI cho Vùng 3 nhằm tạo ra sự hấp dẫn vượt trội so với Vùng 2 và Vùng 4.

Theo nghị trình, ngày 28/11, Quốc hội sẽ thảo luận tại hội trường về việc điều chỉnh Quy hoạch Tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, sau đó bấm nút thông qua vào ngày cuối cùng của kỳ họp (11/12).