Ông Lê Trung Hiếu, Phó cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài chính)
Thưa ông, Cục Thống kê đã tính toán tác động của thuế đối ứng đến tăng trưởng kinh tế?
Là cơ quan thống kê quốc gia, chịu trách nhiệm tính toán tốc độ tăng trưởng kinh tế, mỗi khi có sự thay đổi nhân tố đầu vào tác động đến tăng trưởng GDP, Cục Thống kê ngay lập tức bắt tay vào tính toán lại tốc độ tăng trưởng kinh tế, trình cấp có thẩm quyền ban hành các chính sách, cơ chế, để hạn chế tối đa tác động tiêu cực, tận dụng và khai thác các yếu tố đầu vào khác, phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng đã đặt ra.
Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nước ta. Quan hệ thương mại song phương phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây. Hiện Hoa Kỳ là một trong những đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam, tỷ trọng hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ có xu hướng tăng trong nhiều năm trở lại đây.
Các mặt hàng chủ lực chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ gồm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện chiếm 19,4%; máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác chiếm 18,5%; hàng dệt may chiếm 13,5%; điện thoại các loại và linh kiện 8,2%; gỗ và sản phẩm gỗ chiếm 7,6%; giày dép 6,9%...
Mức thuế suất đối ứng 20% mà Hoa Kỳ đánh vào hàng hóa Việt Nam chắc chắn tác động tới hoạt động sản xuất, kinh doanh, thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước, tăng trưởng kinh tế của nước ta năm nay và các năm sau, nếu chính sách thuế quan của Hoa Kỳ không thay đổi đối với Việt Nam và các đối tác thương mại của Hoa Kỳ.
Việc tính toán cụ thể thế nào, thưa ông?
Chúng tôi dựa trên cấu trúc Bảng cân đối liên ngành (bảng IO) để đánh giá tác động cả từ phía cung và phía cầu, với giả định giá trị hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Hoa Kỳ giảm do thuế nhập khẩu của Hoa Kỳ đánh vào hàng hóa Việt Nam tăng so với hiện nay.
Cụ thể, mức thuế suất tối huệ quốc (MFN) trung bình mà Hoa Kỳ đánh vào hàng hóa nhập khẩu của Việt Nam là 9,4%, trong đó hàng nông nghiệp là 17,1% và hàng phi nông nghiệp là 8,1%. Căn cứ trị giá xuất khẩu của 46 nhóm hàng hóa lớn nhất Việt Nam xuất khẩu vào Hoa Kỳ để đánh giá, kết quả tính toán cho thấy, nếu trị giá hàng xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ giảm 10%, sẽ làm cho tăng trưởng GDP giảm 0,08 điểm phần trăm, trong đó tác động trực tiếp làm GDP giảm 0,07 điểm phần trăm và tác động gián tiếp (hay còn gọi là tác động lan tỏa qua mối quan hệ liên ngành) làm GDP giảm 0,01 điểm phần trăm.
Vậy tác động của thuế đối ứng đến tăng trưởng GDP của Việt Nam ra sao?
Với mức thuế đối ứng trung bình 20%, giá hàng hóa của Việt Nam tại Hoa Kỳ sẽ tăng khoảng 9,7%. Theo đó, lượng cầu tiêu dùng ở thị trường Hoa Kỳ đối với hàng hóa Việt Nam sẽ giảm tương ứng với Hệ số Co giãn đo lường phản ứng của người tiêu dùng thể hiện qua sự thay đổi lượng hàng được mua khi giá cả hàng hóa, dịch vụ thay đổi, trong khi các điều kiện khác không thay đổi.
Giả sử Hệ số Co giãn bằng 0,9, thì cầu hàng hóa của người tiêu dùng Hoa Kỳ đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam giảm 8,7%, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào Hoa Kỳ giảm tương ứng 8,7%, khiến tăng trưởng GDP giảm 0,7 điểm phần trăm. Nếu Hệ số Co giãn bằng 1,0, thì lượng cầu của người tiêu dùng Mỹ giảm 9,7%, khiến tốc độ tăng trưởng GDP của Việt Nam giảm 0,8 điểm phần trăm.
Tóm lại, dựa trên Bảng cân đối liên ngành, theo tính toán của chúng tôi, mức thuế đối ứng trung bình 20% sẽ tác động giảm 11-12 tỷ USD trị giá hàng xuất khẩu vào Hoa Kỳ, giảm khoảng 9-10% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa.
Với mức thuế suất thuế đối ứng 20%, kim ngạch xuất khẩu một số nhóm ngành vào thị trường Hoa Kỳ dự kiến giảm mạnh, như sản phẩm dệt may, sản xuất trang phục và sản phẩm linh kiện điện tử, điện thoại, máy tính và thiết bị ngoại giảm khoảng 4 điểm phần trăm; sản phẩm thiết bị đo lường, kiểm tra, định hướng và điều khiển, đồng hồ giảm 5,3 điểm phần trăm; giày, dép, vali, túi xách các loại giảm 4 điểm phần trăm.
Bên cạnh đó, nhóm sản phẩm máy móc, thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác giảm 4,1 điểm phần trăm; nhóm gỗ và các sản phẩm từ gỗ, nội thất và ngành thủy sản giảm 2,6 điểm phần trăm. Một số sản phẩm nông sản như hồ tiêu, cá tra, rau đậu các loại, hạt điều, cà phê, tôm giảm khoảng 1,4 điểm phần trăm.
Nhưng thưa ông, đó chỉ là tính toán dựa trên lý thuyết kinh tế?
Hoa Kỳ đã công bố các mức thuế nhập khẩu đối với từng đối tác. Mức thuế quan 20% của Việt Nam chỉ cao hơn Indonesia, Campuchia, Malaysia, Philippines, Thái Lan, Pakistan - những đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ ở một số mặt hàng, đặc biệt là dệt may, da giày, nông sản không đáng kể.
Các đối thủ “nặng ký” cạnh tranh với hàng hóa Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ là Ấn Độ, Bangladesh phải chịu thuế suất 25% và 20%. Như vậy, sức cạnh tranh hàng hóa của Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ không hề giảm, sức hấp dẫn hàng hóa “Made in Vietnam” đối với người dân Hoa Kỳ không giảm, dù giá tăng khoảng 9,7%, vì giá hàng hóa của các đối thủ cũng tăng không kém, thậm chí hàng hóa sản xuất từ Ấn Độ còn giảm năng lực cạnh tranh do thuế suất cao hơn.
Tôi nghĩ, với mức thuế suất 20%, hàng hóa Việt Nam đủ sức cạnh tranh trên thị trường Hoa Kỳ. Vì thế, việc tốc độ tăng trưởng GDP có khả năng bị giảm 0,8 điểm phần trăm chỉ là tính toán lý thuyết dựa trên kinh tế học. Bởi theo số liệu thống kê, trong 7 tháng đầu năm nay, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước đạt 261,8 tỷ USD, tăng 14,6% so với cùng kỳ năm 2024, Hoa Kỳ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất và tiếp tục đà tăng trưởng.
Ở chiều ngược lại, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa 7 tháng qua đạt trên 252 tỷ USD, tăng gần 18%, do hoạt động sản xuất, xuất khẩu phục hồi, nên doanh nghiệp đẩy mạnh nhập khẩu nguyên liệu phục vụ sản xuất cho đơn hàng xuất khẩu. Nếu giữ được đà tăng trưởng xuất khẩu như 7 tháng vừa qua, khả năng năm nay, GDP tăng 8,3-8,5% là đạt được.
Tuy nhiên, lợi thế của Việt Nam không phải là vĩnh viễn, mà có thể bị thay đổi bất cứ lúc nào, nếu doanh nghiệp không minh bạch nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, vì một khi bị cho là hàng trung chuyển, thì hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam ngay lập tức bị áp thuế suất 40%.
