Các nhà hoạch định chính sách hàng đầu đã loại xe điện khỏi danh sách các ngành công nghiệp chiến lược trong kế hoạch phát triển 5 năm gần đây (2026-2030), đánh dấu lần đầu tiên ngành công nghiệp này bị loại trừ sau hơn một thập kỷ.
Các nhà phân tích cho rằng động thái này là bằng chứng cho thấy các nhà chức trách nhìn nhận ngành công nghiệp này đã trưởng thành và không còn cần mức hỗ trợ tài chính như trước, mà để sự phát triển của nó phụ thuộc vào các lực lượng thị trường.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng việc loại bỏ này không nên được xem là dấu hiệu cho thấy ngành công nghiệp xe điện đã mất đi sự ưa chuộng, mặc dù nó đã trở thành hình mẫu cho sự cạnh tranh quá mức. Thay vào đó, nó phản ánh một quyết định chiến lược nhằm phân bổ nguồn lực cho các công nghệ khác mà Trung Quốc đang tìm cách nâng cao năng lực, đặc biệt là trong bối cảnh căng thẳng thương mại và an ninh toàn cầu.
Thị trường sẽ vai trò lớn hơn
"Đây là sự thừa nhận chính thức rằng xe điện không còn cần các chính sách ưu tiên nữa. Trợ cấp cho xe điện sẽ giảm dần…Trung Quốc đã chiếm lĩnh về công nghệ và pin liên quan đến xe điện, vì vậy việc ưu tiên cho nó là không cần thiết. Điều này không có nghĩa là chính phủ sẽ yêu cầu cắt giảm công suất, mà thị trường sẽ đóng vai trò lớn hơn trong việc quyết định ai sẽ tồn tại", Dan Wang, giám đốc Trung Quốc của công ty tư vấn Eurasia Group cho biết.
Xe năng lượng mới (NEV) đã được đưa vào danh sách các ngành công nghiệp mới nổi chiến lược trong ba kế hoạch 5 năm trước đó, khuyến khích chính quyền Trung Quốc rót hàng tỷ đô la để khuyến khích các nhà sản xuất ô tô sản xuất xe điện và khuyến khích người tiêu dùng mua chúng.
Sự hỗ trợ đó đã tạo ra một chuỗi cung ứng mà Trung Quốc hiện đang kiểm soát với những nhà vô địch về xe điện như BYD. Điều này cũng đưa Trung Quốc trở thành thị trường NEV lớn nhất thế giới. Tính đến tháng 7/2024, NEV chiếm hơn 50% tổng doanh số bán ô tô tại Trung Quốc, vượt hơn 10 năm so với mục tiêu mà các nhà hoạch định chính sách đặt ra ban đầu.
Tuy nhiên, sự tăng trưởng và hỗ trợ nhanh chóng đó cũng khiến các thương hiệu nội địa Trung Quốc sản xuất nhiều xe hơn mức có thể tiêu thụ, vì ngành công nghiệp này đang nỗ lực đạt được các mục tiêu sản xuất do chính sách của chính phủ chi phối, thay vì nhu cầu của người tiêu dùng.
Theo công ty nghiên cứu Jato Dynamics, 93 trong số 169 nhà sản xuất ô tô đang hoạt động tại Trung Quốc có thị phần dưới 0,1%.
"Theo quan điểm của các nhà chức trách, không cần thiết phải quá chú trọng vào NEV, nếu không nó có thể dẫn đến tình trạng dư thừa công suất lớn hơn", Tu Xinquan, Trưởng khoa và Giáo sư Viện Nghiên cứu WTO Trung Quốc thuộc Đại học Kinh doanh và Kinh tế Quốc tế cho biết.
Mặc dù NEV đã bị loại khỏi kế hoạch mới nhất, ông dự kiến các nhà chức trách sẽ công bố các kế hoạch cụ thể hơn để định hướng cho lộ trình tương lai của ngành.
Tập trung hơn vào đổi mới
Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc trong nhiều năm qua đã tuyên bố rằng mục đích cuối cùng là để ngành công nghiệp này tự đứng vững và đồng thời cũng đang dần chấm dứt các chương trình trợ cấp lớn và ưu đãi thuế kéo dài nhiều năm cho lĩnh vực xe năng lượng mới.
Chính phủ đã chấm dứt chương trình trợ cấp mua xe điện quốc gia cho người tiêu dùng vào cuối năm 2022 và dự định sẽ loại bỏ dần các khoản hoàn thuế mua xe vào năm 2027, mặc dù một số hiệp hội ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đang vận động hành lang để việc này được thực hiện với tốc độ nhẹ nhàng hơn.
Một cố vấn chính sách Trung Quốc cho biết việc xe điện không được phân loại là một ngành công nghiệp chiến lược mới nổi "không có nghĩa là chúng không quan trọng - chúng hoàn toàn quan trọng. Hãy nhìn vào xuất khẩu của chúng tôi, nguồn lợi nhuận cho toàn bộ ngành ô tô, sự thúc đẩy cho chuỗi công nghiệp và vị thế dẫn đầu toàn cầu của chúng tôi. Xe điện chắc chắn rất quan trọng".
Nhưng sự thay đổi chính thức này đồng nghĩa với việc các nhà sản xuất ô tô cần phải đối mặt với thực tế rằng tương lai của họ có thể sẽ được quyết định bởi sự cạnh tranh trên thị trường. Trong nửa đầu năm nay, 11/17 nhà sản xuất ô tô Trung Quốc niêm yết đã có lãi.
Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội Xe khách Trung Quốc (CPCA) cho biết kế hoạch này cho thấy các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc sẽ thực hiện các biện pháp có mục tiêu hơn so với cách tiếp cận rộng rãi trước đây, nhằm giảm dần sự hỗ trợ của chính phủ cho ngành công nghiệp này.
Qua đó, các nhà chức trách sẽ thúc đẩy các nhà sản xuất xe điện tập trung hơn vào việc cung cấp các sản phẩm sáng tạo hơn và hạn chế sản xuất các loại xe chất lượng thấp.
Shaochen Wang, nhà phân tích nghiên cứu tại Counterpoint cho biết các nhà sản xuất ô tô sẽ cần xây dựng những thế mạnh cốt lõi đủ nổi bật để có được chỗ đứng tại thị trường Trung Quốc.
"Ví dụ, các thương hiệu như BYD và Leapmotor đã củng cố lợi thế về chi phí bằng cách nâng cao năng lực tích hợp chuỗi cung ứng và tung ra các sản phẩm có giá cạnh tranh hơn; trong khi đó, Xiaomi và các thương hiệu thuộc liên minh di động thông minh Harmony (HIMA) đã thu hút người tiêu dùng bằng sức ảnh hưởng mạnh mẽ của thương hiệu và các tính năng vượt trội", ông cho biết.
