Tuân thủ thuế mang lại lợi thế cho doanh nghiệp

Nhiều ưu đãi đối với doanh nghiệp công nghệ

Để khuyến khích phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia theo tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW, chính sách thuế mới được ban hành có nhiều ưu đãi đối với doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này. Tại Nghị định số 320/2025/NĐ-CP ngày 15/12/2025, quy định chi tiết một số điều và biện pháp để tổ chức, hướng dẫn thi hành Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, các quy định liên quan đến ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đã được đề cập khá cụ thể.

Theo đó, tại khoản 2, Điều 18 của Nghị định quy định ngành, nghề ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp với mức thuế suất 10% trong vòng 15 năm gồm: ứng dụng công nghệ cao, đầu tư mạo hiểm cho phát triển công nghệ cao thuộc danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển theo quy định của Luật Công nghệ cao; ứng dụng công nghệ chiến lược theo quy định của pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; ươm tạo công nghệ cao, ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao; đầu tư xây dựng - kinh doanh cơ sở ươm tạo công nghệ cao, ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao; sản xuất sản phẩm phần mềm; sản xuất sản phẩm an toàn thông tin mạng và cung cấp dịch vụ an toàn thông tin mạng đảm bảo các điều kiện theo quy định của pháp luật về an toàn thông tin mạng; sản xuất sản phẩm, cung cấp dịch vụ công nghệ số trọng điểm, sản xuất thiết bị điện tử theo quy định của pháp luật về công nghiệp công nghệ số; nghiên cứu và phát triển, thiết kế, sản xuất, đóng gói, kiểm thử sản phẩm chip bán dẫn; xây dựng trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo theo quy định của pháp luật về công nghiệp công nghệ số.

Đối tượng được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10% còn bao gồm sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc Danh mục sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ưu tiên phát triển do Chính phủ quy định, đáp ứng một trong các tiêu chí sau đây: sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho công nghệ cao theo quy định của Luật Công nghệ cao; sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho sản xuất sản phẩm các ngành dệt may, da giày, điện tử - tin học (bao gồm cả thiết kế, sản xuất bán dẫn), sản xuất lắp ráp ô tô, cơ khí chế tạo đến ngày Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp có hiệu lực thi hành (ngày 1/10/2025) mà trong nước chưa sản xuất được, hoặc đã sản xuất được nhưng phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật của Liên minh châu Âu hoặc tương đương theo hướng dẫn của Bộ trưởng Bộ Công thương.

Ngoài lĩnh vực khoa học công nghệ, sản xuất năng lượng tái tạo, năng lượng sạch được ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, Nghị định 320/2025/NĐ-CP cũng quy định doanh nghiệp hoạt động tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật về đầu tư; khu kinh tế, khu công nghệ cao, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung cũng được ưu đãi thuế.

TS. Mạc Quốc Anh, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội cho rằng, chính sách ưu đãi thuế hiện nay đang dần hướng đến khuyến khích phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Điều này phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị là khuyến khích phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Tuy nhiên, theo TS. Mạc Quốc Anh, doanh nghiệp nên tận dụng cơ hội này để đẩy mạnh áp dụng công nghệ, chứ không chỉ trông chờ vào việc ưu đãi thuế vì việc áp dụng công nghệ giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí nhờ giảm tiêu hao năng lượng, nâng cao hiệu quả hoạt động.

“Nếu chính sách ưu đãi thuế gắn chặt với tiêu chuẩn ESG, đó sẽ là lợi thế lớn giúp các doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, thu hút nguồn vốn quốc tế và tạo động lực cho phát triển bền vững”, TS. Mạc Quốc Anh nói.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cũng cho rằng, ngoài việc tận dụng ưu đãi thuế, doanh nghiệp nên biến việc tuân thủ nghĩa vụ thuế thành lợi thế riêng để nâng cao hiệu quả quản lý và hiệu suất hoạt động của doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp cần lập kế hoạch thuế, có thể kết hợp với kế hoạch tài chính dài hạn, vừa đảm bảo tuân thủ pháp luật, vừa tận dụng được các ưu đãi thuế.

“Tuân thủ pháp luật về thuế là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý và hiệu suất hoạt động của doanh nghiệp. Tất cả những chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất - kinh doanh phải được hạch toán, phải có hoá đơn, chứng từ hợp pháp và phải thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt. Nếu doanh nghiệp tuân thủ tốt, sẽ có điều kiện phát triển ổn định”, bà Cúc chia sẻ.

Để tối ưu chi phí thuế, bà Nguyễn Thị Cúc khuyến nghị doanh nghiệp phải coi trọng bộ phận quản lý tài chính kết hợp quản trị. Nếu vi phạm nghĩa vụ thuế, doanh nghiệp không chỉ bị xử phạt, trong trường hợp nghiêm trọng còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cá nhân giám đốc hoặc người nộp thuế khi nợ thuế cũng sẽ bị hạn chế xuất cảnh.

“Doanh nghiệp muốn tối ưu chi phí thuế cần đồng thời làm tốt ba việc: tuân thủ pháp luật, lập kế hoạch thuế cụ thể và nắm vững quy định để tận dụng chính sách ưu đãi”, bà Cúc nói.

Chuyển từ “ưu đãi dễ dãi” sang ưu đãi có chất lượng

Chính sách ưu đãi thuế hiện nay đã chuyển từ “ưu đãi dễ dãi” sang ưu đãi có chất lượng, nâng cao hiệu quả của chính sách qua việc tuân thủ nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp.

Một trong những điểm mới đáng chú ý khác của Nghị định 320/2025/NĐ-CP là bán sản phẩm công nghệ mới chỉ còn được miễn thuế 3 năm, thay vì 5 năm như trước đây.

Cụ thể, theo điểm b, khoản 4, Điều 4, Nghị định 320/2025/NĐ-CP, thu nhập từ bán sản phẩm làm ra từ công nghệ mới lần đầu tiên áp dụng ở Việt Nam được miễn thuế 3 năm kể từ khi có thu nhập từ bán sản phẩm. Trong khi đó, theo khoản 2, Điều 1, Nghị định 91/2014/NĐ-CP, thời gian miễn thuế tối đa cho thu nhập từ bán sản phẩm làm ra từ công nghệ mới lần đầu tiên áp dụng tại Việt Nam tối đa không quá 5 năm kể từ ngày có doanh thu từ bán sản phẩm.

Ngoài rút ngắn thời gian ưu đãi, quy định mới tại Nghị định 320/2025/NĐ-CP cũng bổ sung thêm điều kiện để sản phẩm làm ra từ công nghệ mới lần đầu tiên được áp dụng tại Việt Nam được miễn thuế là phải đảm bảo công nghệ mới lần đầu tiên áp dụng tại Việt Nam, được cơ quan có thẩm quyền xác nhận.

Quy định mới này cho thấy, chính sách thuế đã sửa đổi theo hướng đánh giá hiệu quả hoạt động thực tế của doanh nghiệp từ việc được ưu đãi thuế, chứ không chỉ dựa vào lĩnh vực kinh doanh, địa bàn hoạt động, tổng vốn đầu tư… Nói cách khác, chính sách ưu đãi thuế hiện nay đã chuyển từ “ưu đãi dễ dãi” sang ưu đãi có chất lượng, nâng cao hiệu quả của chính sách qua việc tuân thủ nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp.

Theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên cao cấp Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright Việt Nam (FSPPM), việc thiết kế chính sách ưu đãi thuế cần xét tới yếu tố đầu ra, tức có thể đo lường và dựa trên kết quả thực tế, thay vì chỉ xét đến các yếu tố đầu vào (lĩnh vực kinh doanh, địa bàn hoạt động, tổng vốn đầu tư…). Bởi khi ưu đãi thuế không gắn liền với hiệu quả hoạt động thực tế, Nhà nước có thể đang vô tình hỗ trợ những doanh nghiệp kém hiệu quả, thiếu đổi mới sáng tạo hoặc không thực sự đóng góp vào nền kinh tế, trong khi các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả lại bị bỏ qua chỉ vì không đáp ứng một số tiêu chí hình thức.

Ông Tuấn cũng cho rằng, ưu đãi thuế ngoài việc đi kèm với những cam kết cụ thể về hiệu quả đầu ra, chính sách thuế cũng cần có cơ chế thu hồi ưu đãi nếu doanh nghiệp không đạt được mục tiêu cam kết. Điều này có thể tạo ra rủi ro doanh nghiệp đăng ký đầu tư lớn để hưởng ưu đãi thuế, nhưng sau đó không thực hiện đầy đủ cam kết về việc làm, sản xuất hoặc đóng góp ngân sách.

“Hiện nay, nhiều quốc gia đã có cơ chế thu hồi ưu đãi thuế nếu doanh nghiệp không đạt mục tiêu. Ví dụ như ở Hoa Kỳ, một số bang yêu cầu doanh nghiệp hoàn trả ưu đãi thuế nếu không đáp ứng được mức tạo việc làm cam kết. Ở Indonesia, các ưu đãi thuế cho ngành công nghệ cao được cấp theo từng giai đoạn, nếu doanh nghiệp không đạt cam kết về R&D hoặc tỷ lệ nội địa hóa thì ưu đãi bị cắt giảm hoặc thu hồi”, TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn chia sẻ.