Vì một thị trường chứng khoán minh bạch, hiệu quả

Những bước tiến lớn của thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán là một cấu phần quan trọng của thị trường vốn, thị trường tài chính, giúp huy động và sử dụng nguồn vốn một cách có hiệu quả, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều giải pháp nhằm phát triển thị trường chứng khoán và đạt được những kết quả hết sức ấn tượng.

Thứ nhất, thị trường chứng khoán đã trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế. Giá trị huy động vốn của doanh nghiệp thông qua phát hành cổ phiếu, trái phiếu doanh nghiệp năm 2021 đạt gần 731.349 tỷ đồng; trong đó, giá trị huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu đạt gần 95.698 tỷ đồng, qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng đạt gần 29.766 tỷ đồng, qua phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là 605.934 tỷ đồng. Trong năm 2022, giá trị huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng ước đạt 116.684 tỷ đồng.

Thứ hai, quy mô thị trường chứng khoán ngày càng phát triển. Tính đến hết tháng 4/2023, mức vốn hóa thị trường cổ phiếu 3 sàn HOSE, HNX và UPCoM ước đạt 5.416.000 tỷ đồng, tương đương 60,89% GDP năm 2022; thị trường có 758 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ niêm yết trên 2 sở giao dịch chứng khoán và 857 cổ phiếu đăng ký giao dịch trên UPCoM với tổng giá trị niêm yết, đăng ký giao dịch đạt 1.992.000 tỷ đồng, tương đương 20,9% GDP năm 2022. Có 449 mã trái phiếu niêm yết với giá trị niêm yết đạt hơn 1.834.000 tỷ đồng, tương đương 19,3% GDP năm 2022.

Thứ ba, số lượng nhà đầu tư liên tục tăng đã góp phần đẩy mạnh thanh khoản thị trường. Tính đến cuối tháng 4/2023, số lượng tài khoản của nhà đầu tư đạt trên 7 triệu tài khoản, tăng hơn 1,5 lần so với cuối năm 2020 và vượt mức 5% dân số trước 3 năm so với mục tiêu Chính phủ đề ra tại Đề án Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và bảo hiểm đến năm 2020, định hướng đến năm 2025. Trong đó, số lượng tài khoản nhà đầu tư trong nước đạt 7,016 triệu tài khoản, số lượng tài khoản nhà đầu tư nước ngoài đạt 43.465 tài khoản, lần lượt tăng trên 156% và 24% so với cuối năm 2020.

Thứ tư, hệ thống các tổ chức kinh doanh chứng khoán tiếp tục được tái cấu trúc, tăng cường quản lý, giám sát, kiểm soát chặt chẽ hoạt động. Hoạt động kinh doanh của các tổ chức kinh doanh chứng khoán được duy trì và có lãi trong những năm qua.

Thứ năm, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán, nhất là trong hoạt động giám sát, thanh tra, cưỡng chế thực thi ngày càng được nâng cao. Công tác quản lý, giám sát thị trường chứng khoán tiếp tục được củng cố, hoàn thiện trên các mảng hoạt động.

Cụ thể, công tác giám sát tuân thủ đối với hoạt động của Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam và công ty con, Tổng công ty Lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam, công tác giám sát giao dịch trên thị trường chứng khoán được triển khai theo đúng quy định pháp luật. Bên cạnh đó, công tác giám sát tuân thủ nghĩa vụ công ty đại chúng (nghĩa vụ công bố thông tin, quản trị công ty, công bố thông tin về tình hình sử dụng vốn thu được từ đợt chào bán) cũng được triển khai thường xuyên.

Đồng thời, Bộ Tài chính chủ động tiến hành rà soát việc tuân thủ nghĩa vụ công ty đại chúng của một số công ty có giá giao dịch bất thường trên sàn; rà soát chặt chẽ việc phát hành của các công ty đại chúng, công ty niêm yết, đặc biệt đối với các trường hợp tăng vốn nhanh; triển khai kiểm tra hoạt động công ty đại chúng, tổ chức kiểm toán theo kế hoạch đã được phê duyệt; tiếp tục rà soát báo cáo tài chính năm 2022 và báo cáo tài chính quý I/2023 của các công ty đại chúng. Qua đó, cơ quan quản lý nhà nước đã kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán.

Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm tiếp tục được triển khai quyết liệt. Trong năm 2022, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã tổ chức nhiều đoàn kiểm tra đối với các mã chứng khoán có dấu hiệu giao dịch bất thường; thực hiện phân tích giao dịch đối với các mã chứng khoán, tiến hành thu thập hồ sơ, tài liệu liên quan các tài khoản giao dịch bất thường để tiếp tục xử lý; đồng thời tổ chức triển khai các đoàn thanh tra, kiểm tra việc tuân thủ pháp luật của các tổ chức, cá nhân tham gia thị trường, bao gồm thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch và kiểm tra đột xuất.

Căn cứ kết quả giám sát thường xuyên và thanh kiểm tra, đã xử phạt hành chính 495 tổ chức, cá nhân vi phạm với tổng số tiền phạt hơn 39 tỷ đồng và áp dụng hình thức xử phạt bổ sung đối với 6 trường hợp, áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả trong 15 trường hợp.

Giải pháp để thị trường phát triển lành mạnh, bền vững

Bên cạnh những kết quả tích cực, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn tồn tại một số hạn chế. Nhà đầu tư cá nhân vẫn chiếm đa số trên thị trường cổ phiếu, dẫn đến giao dịch trên thị trường về cơ bản không ổn định. Nhiều nhà đầu tư cá nhân chưa có kiến thức đầy đủ về thị trường chứng khoán, mua bán theo tin đồn.

Hoạt động giám sát, kiểm tra thanh tra còn gặp nhiều khó khăn do các hành vi vi phạm pháp luật trên thị trường ngày càng tinh vi, phức tạp, trong khi nguồn lực giám sát, thanh kiểm tra còn bị hạn chế.

Sản phẩm trên thị trường chưa đa dạng, chủ yếu vẫn là sản phẩm trên thị trường cơ sở (cổ phiếu niêm yết/ đăng ký giao dịch), các sản phẩm chứng khoán phái sinh còn hạn chế.

Năm 2023, nền kinh tế Việt Nam nói chung, thị trường chứng khoán nói riêng vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Trong bối cảnh đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đề ra một số giải pháp nhằm đảm bảo sự vận hành liên tục, thông suốt, ổn định, minh bạch của thị trường chứng khoán, đồng thời thúc đẩy thị trường phát triển theo hướng bền vững, an toàn, minh bạch, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

Thứ nhất, rà soát tổng thể các quy định tại Luật Chứng khoán và các văn bản hướng dẫn nhằm khắc phục ngay những bất cập, vướng mắc; trong đó, quy định rõ phạm vi hoạt động và cung cấp dịch vụ của các công ty chứng khoán, bổ sung các quy định nhằm quản lý tốt hơn các nhà đầu tư, tăng cường các chế tài xử phạt vi phạm để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư..., đảm bảo sự phát triển lành mạnh, minh bạch và bền vững của thị trường chứng khoán.

Thứ hai, đẩy nhanh tiến độ đưa vào vận hành hệ thống công nghệ thông tin KRX nhằm tạo điều kiện triển khai các sản phẩm, dịch vụ mới trên thị trường chứng khoán và bảo đảm thị trường vận hành thông suốt, liên tục, an toàn, hiệu quả. Đồng thời, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đang chỉ đạo các bên liên quan chuẩn bị nền tảng giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ nhằm góp phần tăng cường tính minh bạch trên thị trường thứ cấp; đẩy mạnh công tác tái cấu trúc thị trường, nâng cao sức cạnh tranh và chất lượng của các định chế trung gian thị trường thông qua việc tiếp tục thực hiện tái cấu trúc công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ theo đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Thứ ba, nâng cao vai trò và trách nhiệm của các tuyến giám sát, trong đó phát huy vai trò của tuyến giám sát thứ nhất là các công ty chứng khoán sẽ được chú trọng nhằm bảo đảm một thị trường vận hành minh bạch, hiệu quả. Theo đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ tăng cường giám sát các công ty chứng khoán thực hiện đúng và đầy đủ vai trò là chủ thể giám sát tuyến đầu theo quy định tại Luật Chứng khoán 2019 và các văn bản hướng dẫn để kịp thời ngăn ngừa và phát hiện sớm các vi phạm trên thị trường; đẩy mạnh việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho công tác thanh tra, giám sát, hoàn thiện và đưa vào sử dụng hệ thống giám sát giao dịch nâng cấp với các tính năng phân tích, cảnh báo, thống kê.

Bên cạnh đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan đẩy mạnh công tác giám sát hoạt động giao dịch trên thị trường chứng khoán, có cảnh báo sớm đối với nhà đầu tư về các rủi ro (nếu có) của thị trường; tiếp tục đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra, đồng thời xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trên thị trường chứng khoán nhằm tăng tính răn đe, tăng cường kỷ cương, kỷ luật trên thị trường.

Thứ tư, tăng cường cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời tới công chúng đầu tư, giúp các doanh nghiệp, nhà đầu tư tiếp cận nhanh và đầy đủ nguồn thông tin chính thống, hạn chế sự tác động về tâm lý do tin đồn, tin giả mạo trên thị trường.

Thứ năm, tích cực phối hợp với các tổ chức quốc tế triển khai các giải pháp để sớm nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam theo lộ trình đã đặt ra nhằm thu hút sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài tại thị trường Việt Nam.